تولید ماشین آلات دانش بنیان، صنعت راهبردی فراموش شده درکشور

ماشین‌سازی (صنعت ساخت ماشین‌آلات و تجهیزات خطوط تولید) صنعتی زاینده و زیربنایی است که وضعیت آن در هر کشوری، یکی از شاخص‌های مهم توسعه‌یافتگی صنعتی و تولیدی آن کشور است و توسعه صنعتی هر کشوری جز با برنامه‌ریزی ویژه و سرمایه‌گذاری جدی در راستای تقویت توانمندی‌های بومی در صنعت مهم و پایه ماشین‌سازی پیشرفته ممکن نخواهد بود.

بررسی صنعت ماشین‌سازی کشور حاکی از این موضوع است که این صنعت علی‌رغم داشتن ظرفیت‌های انسانی بالا و فرصت‌های صنعتی و بازار مناسب در داخل و منطقه، در حال حاضر به دلایل مختلف توان رقابت با رقبای خارجی را ندارد. یکی از مهمترین موانع رشد شرکت‌های فعال در حوزه ساخت ماشین‌آلات صنعتی، عدم توفیق در بازاریابی و فروش محصولات و همچنین نداشتن ابزارهای مالی مناسب برای رقابت با ماشین‌آلات وارداتی است.

از این رو معاونت علمی وفناوری ریاست جمهوری، سعی دارد از طریق ارایه تسهیلات کم‌بهره درقالب جعاله ساخت ماشین‌آلات به خریداران ماشین‌آلات ساخت‌داخل، توسعه بازار تجهیزات و ماشین‌آلات صنعتی پیشرفته ساخت ایران را مورد حمایت قرار دهد.

دکتر رضا اسدی فرد روز دوشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا در خصوص ارزش بازار این صنعت و نیز فعالیت شرکت های دانش بنیان در این خصوص افزود: آمار و ارقام نشان می‌دهد که حوزه ساخت و تولید ماشین آلات صنعتی پیشرفته در کشور، حوزه خیلی مهمی است. ما سالی بین 5 تا 8 میلیارد دلار واردات ماشین آلات خطوط تولید را به کشور داریم که این رقم شامل 10 تا 20 درصد کل واردات کشور هست و عدد قابل توجهی را شامل می‌شود.

وی بیان کرد: مثلا فرض کنیم ما حدود 45 میلیارد دلار واردات در کشور داریم که 5 تا 8 میلیارد دلار آن را واردات ماشین آلات خطوط تولید تشکیل می‌دهد، بازار خیلی بزرگی این محصولات تشکیل می دهند و اگر این مبلغ را به تومان تبدیل کنیم بالای حدود 70 هزار میلیارد تومان بازار این صنعت در کشور است که در اختیار خارجی‌ها قرار دارد.

اسدی فرد با بیان اینکه از آن سو نیز متاسفانه تعرفه‌ها و قوانین گمرکی همه در خدمت واردات است، گفت: الان به طور مثال راحت ترین پولی که صندوق توسعه ملی می‌دهد به واردات ماشین آلات صنعتی است و تقریبا 85 درصد ماشین آلات وارداتی معاف از عوارض گمرکی هستند و ارزش افزوده نمی‌دهند؛ همه این ها باعث می‌شود که صنعت ماشین سازی داخلی تضعیف شود.

وی با اشاره به اینکه این صنعت، صنعت بسیار مهمی است و صنعت پایه‌ای محسوب می‌شود، گفت: جایی که می‌خواهند در تحریم‌ها ما رو تحت فشار قرار دهند یکی از آن‌ها اقلام ماشین آلات صنعتی و خدمات پس از فروش این ماشین آلات است، خیلی از صنایع شاید دانش بنیان نباشند اما به احتمال قوی ماشین آلات آن‌ها دانش بنیان است، به خاطر اینکه ماشین‌های امروزی هر کدام یک سری بخش‌های تکنولوژیک دارند مثل خلاء بالا، دمای خیلی پایین، اتوماسیون، رباتیک، پنوماتیک و اپتیک که همه اینها ترکیبشان در ماشین آلات استفاده می‌شود. به همین خاطر ماشین‌آلات از صنایعی است که 80 تا 90 درصد آن حوزه دانش بنیان است.

وی اظهارکرد: ما به عنوان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری وظیفه داریم برای آن برنامه‌ریزی کنیم و تسهیلات به خریداران ماشین آلات داخلی، کمک به شرکت‌های دانش‌بنیان و نمایشگاه ساخت ایران از برنامه‌هایی است که معاونت در این خصوص انجام می‌دهد.

وی یادآور شد: گفتمان سازی و آوردن صنعت مهم ماشین سازی از گوشه به عرصه یکی از بحث های مهمی که به زعم ما باید برای آن تلاش کنیم است، چون این صنعت، صنعتی است که سال‌ها به آن توجه نشده و صنعت راهبردی فراموش شده است و باید در این زمینه در رویدادها و ایونت‌های مختلف بحث شود تا توجه بیشتری به آن شود تا سیاستگذاری درستی برای آن انجام شود.

اسدی فرد در خصوص فعالیت شرکت‌ها و تولید ماشین آلات در کشور افزود: درحال حاضر در کشور آمار دقیقی از فعالیت شرکت‌ها در این خصوص نداریم، اما بر اساس آمار 5 سال پیش وزارت صنایع که از پیمایش‌های کارگاه‌های صنعتی بدست آمده عدد قابل توجهی مثلا حدود 10 تا 15 درصد بنگاه‌های صنعتی ما در حوزه ماشین سازی فعال بوده‌اند حال اینکه الان چقدر فعال هستند مشخص نیست.

وی یادآور شد: اما درخصوص شرکت‌های دانش بنیان در حال حاضر حدود 23 درصد از 4هزار و 400 شرکت دانش بنیان یعنی حدود بیش از هزار شرکت در صنعت ماشین سازی و صنایع وابسته این حوزه فعال هستند و این نشان می‌دهدکه خیلی پتانسیل نیروی انسانی و بنگاهی خوبی در این حوزه داریم ولی این امر نتوانسته خودش را خیلی خوب در اقتصاد نشان دهد.

اسدی فرد گفت: خیلی از مواقع درخیلی از صنایعی که تقاضای زیادی برای آن داریم مثل لاستیک خودرو، علت اینکه تولیدمان نسبت به تقاضای بازار کم است یکی از دلایل مهم آن این است که ما وابسته به ماشین آلات خارجی هستیم و ماشین آلات خارجی گران هستند و طرح‌های توسعه واحدهای تولید لاستیک را از توجیه می‌اندازند، بسیاری از حوزه های صنعت اینطور است که چون ماشین آلات خیلی گران هستند عملا وقتی طرح توجیهی نوشته می‌شود به جای اینکه در دو سال به نقطه سر برسد در مدت چهار سال می‌رسد و این امر سرمایه‌گذاران را ترغیب نمیکند که به این بازار بیایند.

مدیر شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی این معاونت افزود: ما اگر بتوانیم تجهیزاتمان را داخلی سازی کنیم باعث می‌شویم این صنعت رشد کند، ما غیر از بازار داخلی مجمع بازار ایران و کشورهای همسایه را داریم، به طور مثال بازار صنعت لاستیک 11 میلیارد دلار است و بازار خیلی مهمی دارد و در حال حاضر ما بخشی از مواد مورد نیاز در تولید لاستیک را که پتروشیمی است در داخل کشور داریم و یک سری مواد لاستیک طبیعی نیز از برخی کشورها قابل دسترس است. مسئله مهم آن ماشین آلات است که در این خصوص ضعف داریم.

وی یادآور شد: امیدواریم با گفتمان سازی که در این حوزه صورت می‌گیرد و با تسهیلاتی که در این زمینه ارایه می‌شود بتوانیم این صنعت را به میدان توجه شرکت های تولیدی بیاوریم.

• صندوق توسعه ملی
• شرکت دانش بنیان
• رباتیک
• رضا اسدی‌فرد
• رضا اسدی