جشنواره‌ها، مستندسازان را به اشتباه تشویق به مستندهای بلند کردند / تجربه اشتباه و مسیر اصلاحی
مرتضی رزاق کریمی تهیه‌کننده سینمای مستند گفت: برخی تصورات مستندسازان را به اشتباه وارد مسیر ساخت مستندهای بلند اجباری کرد، اما تجربه این مسیر در حال اصلاح است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مرتضی رزاق کریمی تهیه‌کننده با سابقه سینمای مستند در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، درباره جشنواره سینما حقیقت سخن گفت.
نامزدهای نهایی هفتمین جشنواره تلویزیونی مستند اعلام شدندتسنیم: در آستانه هفدهمین جشنواره سینما حقیقت هستیم؛ این دوره از جشنواره را چه طور می‌بینید؟
در طول یکسال گذشته، در جریان تولید برخی فیلم‌های مستند قرار گرفتم، سوژه‌شان را شنیدم و تکه‌هایی از برخی از آنها را نیز دیده‌ام. براساس همین دیده‌ها و شنیده‌ها حدس می‌زنم که امسال، جشنواره پرباری خواهیم داشت و فیلمسازان بزرگی در سینما حقیقت حضور داشته باشند.
- یکی از موضوعاتی که در سال‌های اخیر مورد توجه بسیاری از منتقدین قرار گرفته، ضعف تولیدی در مستندهای بلند است. برای مثال، پیشتر، اگر در رویداد مهمی مثل جشنواره سینما حقیقت، چند مستندهای بلند به رقابت با یکدیگر می‌پرداختند و همگی نیز کیفیت قابل قبولی داشتند، اما اکنون می‌بینیم که مستندهای بلند دچار افول شده و کمتر مستندهای خوبی را در این بخش می‌بینیم. آیا با این موضوع موافقید؟ دلیل اصلی در کجاست؟
طی سال‌های اخیر، به درست یا غلط، مستندسازان تمایلی به ساخت مستندهای بلند پیدا کردند. این موضوع دلایل متعددی دارد اما شاید یکی از مهم‌ترین دلایل آن حضور در رقابت‌های معتبر بین‌المللی در بخش بلند باشد. وقتی برخی از مستندها را می‌بینید، احساس می‌کنید که از نظر ریتم و ساختار به کار کوتاه و نیمه بلند شبیه‌اند، اما زمان‌شان طولانی‌تر شده است. همین موضوع سبب ضعف برخی مستندهای بلند شده است.
به نظرم این اتفاق باید رخ می‌داد و نتیجه منفی‌اش را می‌دیدیم تا ساخت فیلم‌های مستند در مسیر اصلاح قرار بگیرد. برای مثال فیلم‌هایی را داشتیم که 70-80 دقیقه‌ای بودند و موفقیتی کسب نکردند، اما همان فیلم با تدوین مجدد و کوتاه‌تر شدن زمان به موفقیت‌های بیشتری در جشنواره‌های دیگر سینمایی رسیده است. مواردی وجود دارد که خود من به برخی از مستندسازان توصیه کردم که فیلمشان را کوتاه بکنند اما متأسفانه بر حفظ آن زمان بلند اصرار داشتند و به موفقیت نرسیدند.
این مسیر در حال طی شدن و رسیدن به بلوغ بسیار خوبی است. مستندسازان کم کم متوجه این اشتباه می‌شوند و آن را اصلاح می‌کنند. - برای مثال، جشنواره‌ای مثل فیلم فجر بر طولانی‌تر شدن زمان فیلم‌ها اصرار داشته و به این موضوع دامن می‌زند. همانطور که می‌دانید به عنوان یکی از قوانین اصلی، فیلم‌هایی می‌توانند متقاضی حضور در جشنواره فیلم فجر شوند که بالای 70 دقیقه زمان دارند. سوال اصلی اینجاست که آیا دیگر فیلم‌هایی که زمان کوتاه‌تری دارند به عنوان نماینده سینمای مستند نباید در جشنواره فجر حضور داشته باشند؟
البته سیاست‌های جشنواره فجر فرق دارد. درست است که این جشنواره به فیلم‌های کوتاه توجهی نمی‌کند اما به جای آن جشنواره فیلم کوتاه را داریم که محلی برای نمایش مستندهای کوتاه است. به نظرم باید هماهنگی‌های بیشتری بین 3 جشنواره فیلم کوتاه تهران، جشنواره سینما حقیقت و فجر به وجود بیاید. با این حال، تاکید می‌کنم که نباید از جشنواره فجر انتظار داشت که فیلم‌های کوتاه راه پیدا کنند، چرا که دو جشنواره دیگر برای آنها وجود دارد.
باید توجه داشت که اهداف و رویکردهای جشنواره فجر با سینما حقیقت و فیلم کوتاه متفاوت است. این جشنواره رویکرد ملی همراه با مخاطب وسیع دارد. برهمین اساس، نظر شخصی خود من هم این است که در آنجا نمایش فیلم‌های بلند مستند منطق بیشتری دارند.
- جمله مشهوری است که می‌گویند تلویزیون، خانه مستند است، اما به هر حال، مستند بخشی جدانشدنی از سینماست؛ به نظر شما، بهترین بستر برای دیده شدن مستند، تلویزیون است یا سینما؟
به نظرم هر دوی آنها باید وجود داشته باشد و به نوعی مکمل یکدیگر‌اند. از نظر تولید کلان، جایگاه مستند در تلویزیون است. در همه جای دنیا، اغلب مستندها با حمایت تلویزیون‌ها تولید می‌شود و بستر پخش‌شان نیز تلویزیون است. با این حال، مستندهایی هم داریم که خارج از تلویزیون تولید شده و روی پرده سینما به نمایش درمی‌آیند. نمونه آن مستندهایی است که در نتفلیکس تولید شده و به نمایش گذاشته می‌شود. این مستندها عمدتاً بینندگان زیادی نیز دارند.
در ایران، این مسیر در حال اصلاح است. در گذشته، عمده مستندها در تلویزیون تولید می‌شد، اما بخش خصوصی آرام آرام به تولیدات ورود کرده و نمونه‌های موفقی را در این زمینه می‌بینیم.