حال ناخوش صنعت نشر در خراسان جنوبی / چراغی که سو سو می زند

بیرجند - صنعت نشر در خراسان جنوبی همواره با مشکلاتی روبه‌رو بوده و اکنون نیز با افزایش هزینه‌ها و کاهش قدرت خرید مردم این سوسوی کم جان نشر هم در صورت نبود حمایت خاموش می‌شود.

خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها: به دلیل مشکلاتی از جمله گرانی کاغذ، تورم و چند برابر شدن هزینه‌های صحافی که در کشور وجود دارد، هزینه‌های تولید کتاب هم افزایش یافته است. ناشر هم مجبور است برای روشن نگه داشتن چراغ دفتر، قیمت‌های کتابش را به روز تعیین کند. از طرفی مردم هم از نظر اقتصادی مشکل دارند و همه ناشران در عمل ورشکسته شده‌اند.

یکی دیگر از مشکلات این است که ناشر هر کتابی را منتشر می‌کند، پس از مدتی پی دی اف آن در اینترنت وجود دارد. وقتی یک قانون سفت و سخت در این زمینه باشد، امکان ندارد چنین اتفاقی رخ دهد. این دسته از اقدامات تیشه به ریشه نشر می‌زند. باید در زمینه مشکلات صنعت نشر آسیب شناسی انجام شود.

محققان بر این باورند که باید مشکلات حوزه نشر را به دو حوزه درونی و بیرونی دسته‌بندی کرد. که از جمله مهمترین مشکلات درونی صنعت نشر می‌توان به نابسامانی وضعیت توزیع کتاب، حرفه‌ای نبودن بخش اعظم ناشران و نداشتن تخصص کافی در حوزه نشر، عدم توجه به اطلاع‌رسانی و تبلیغ کتاب از سوی آنها و بی‌توجهی به سازوکارهای اقتصادی در «تولید، توزیع و مصرف کتاب» اشاره کرد. همچنین مهم‌ترین مشکلات بیرونی آن را نبود فرهنگ کتابخوانی در ایران و عدم ترویج کتابخوانی از سوی نهادهای آموزشی و فرهنگی (مشکل فرهنگی)؛ نبود نهادهای صنفی و اتحادیه نشر تأثیرگذار و عدم توسعه کتابخانه‌ها (به‌ویژه کتابخانه‌های عمومی و مدارس) و نبود آرامش فکری و روحی مردم (مشکلات اجتماعی)؛ نگرش صرفاً فرهنگی و بی‌توجهی به سازوکارهای اقتصادی مرتبط با عرضه و تقاضای کتاب (مشکل اقتصادی) و ممیزی کتاب و ناکارآمدی قوانین مرتبط با حق نشر (مؤلف) برشمرد.

خراسان جنوبی نیز با وجود چندین انتشاراتی که برخی قدمت بیش از 20 سال دارند اکنون به مشکلات فراوانی برخورده‌اند که در صورت نبود حمایت شاهد خاموشی این صنعت در استان خواهیم بود.

علم و پژوهش پایه و اساس همه موارد

محمد حسین رزقی، فعال حوزه نشر در خراسان جنوبی در زمینه وضعیت انتشارات خراسان جنوبی به خبرنگار مهر گفت: برخی مسائل ملی و فراملی است و نیاز به درک درست مسئولان در این زمینه داریم و بخش دیگر هم ما باید به خود اعتماد داشته باشیم تا به هر چه می‌خواهیم برسیم.

وی تأکید کرد: جامعه لازم است به سمتی هدایت شود که بداند علم و پژوهش پایه و اساس همه موارد است، در این راستا شاهد افزایش تألیف نیز خواهیم بود.

به گفته وی اعتقاد اصلی و درست بر کوچکی سازمان‌ها و ورزاتخانه‌ها است ولی نکته مهم وجود کارشناسان خبره درباره مسائل مختلف در هر ارگان است.

وی بیان کرد: وضعیت انتشارات زمانی رونق می‌گیرد که سیاست‌گذاری‌های اصلی اولویت اصلی آنها اعتباربخشی به مطالعه، تحقیق و علم‌گرایی باشد؛ یعنی یک دانشمند، مؤلف و محقق برای ما به حدی ارزشمند باشند که هر کاری برای آنها انجام دهیم.

تبدیل مطالعه به یک نیاز اساسی و رونق نشر

رزقی با اشاره به نمایشگاه‌های کتاب نیز بیان کرد: در این نمایشگاه‌ها باید به دنبال ایده‌های جدید و همکاری چندین جانبه باشیم یعنی مسئولان، مؤلف، انتشارات و کتاب فروشی باهم به دنبال بهبود شرایط و کارهای مؤثر باشند.

وی عنوان کرد: به کشورهای دیگر اگر توجه شود افرادی حداکثر پیشرفت را کرده‌اند، که از کار و خرد با هم استفاده شده و با دانش کارها را پیش برده‌اند.

به گفته وی نیاز به سیاست‌گذاری‌هایی است که مردم برای پیشرفت خود و جامعه به سمت کتاب و دانش بروند و در این صورت شاهد رونق گرفتن بازار نشر هم خواهیم بود.

مدیر یک مؤسسه انتشاراتی در خراسان جنوبی با بیان اینکه هنوز چاپ کتاب خرده سوسویی دارد، گفت: یکی دیگر از مشکلات نشر در بخش توزیع و نبود مالکیت معنوی است که نیاز به رسیدگی مسئولان دارد.

رزقی پیشنهاد داد: برای بهبود وضعیت و جلوگیری از خاموش شدن این چراغ فرهنگی نیاز است که بسته‌های حمایتی و زیرساخت‌های درست دیده شود و با فرهنگ سازی و تبدیل مطالعه به یک نیاز اساسی به تمام حوزه‌ها کمک کرد.

بستری برای حمایت از مؤلف

علیرضا مرتضوی، دیگر فعال حوزه نشر خراسان جنوبی هم در زمینه مشکلات انتشارات گفت: در حوزه اداری و مجوزها هیچ مشکلی نداریم.

وی ادامه داد: اما مشکل اصلی ما این است که هیچ بستری برای کمک به مؤلف در راستای چاپ کتاب دیده نشده است.

به گفته وی مؤلف سال‌ها تلاش می‌کند ولی زمانی که به مرحله چاپ می‌رسد به دلیل هزینه‌های بالا متوقف می‌شود و زحمات او از بین می‌رود.

فعال حوزه نشر اعلام کرد: در گذشته بسته حمایتی برای مؤلف و یارانه کاغذ برای انتشاراتی وجود داشت که اکنون برای خراسان جنوبی وجود ندارد.

بسته‌های حمایتی و کاهش هزینه‌های چاپ

مرتضوی بیان کرد: البته گویا باید خراسان جنوبی همانگونه که از مرکز دور است در بخش این کمک‌ها نیز دور افتاده است چرا که دیگر استان‌ها از این حمایت‌ها بهره‌مند هستند.

وی تأکید کرد: اگر بسته‌های حمایتی برای چاپ کتاب دیده شود شاهد کاهش هزینه چاپ کتاب هم خواهیم بود و به همین دلیل با قیمت کمتری وارد بازار شده و مردم خریداری خواهند کرد.

به گفته وی تاکنون هیچ گونه حمایتی در بخش کتاب نشده است و این در صورتی است که با حمایت از این حوزه ارتقا تمام سطوح اتفاق خواهد افتاد.

مرتضوی با اشاره به استعدادهای بالای استان در بخش تحقیق و پژوهش و تراز اول شدن کتاب این افراد در کشور، توصیه کرد: مسئولان لازم است بدانند که با حمایت از این حوزه، پیشرفت جامعه را در تمام سطوح شاهد خواهند بود که اقتصاد یک بخش مهم از این سطح است.

افزایش انتشارات و نبود نیاز در خراسان جنوبی

مجتبی چاجی، مدیر یک مؤسسه انتشاراتی در خراسان جنوبی با بیان اینکه این انتشارات از سال 77 شروع به کار کرده است، گفت: با توجه به تجربه و قدمت، ذکر این نکته ضروری است که نشر استان به یک یا دو نشر بیشتر نیاز نداشت.

وی تصریح کرد: اکنون برای پر کردن رزومه و مسائل دیگر ما شاهد صدور مجوز انتشاراتی‌های متعددی هستیم که فقط آماری داده شود ولی بازاری در کشور هم ندارند و توزیع کنندگان کتاب نیز با احتیاط کتاب مؤلفان و ناشران بزرگ را به تعداد کم می‌آورند.

به گفته وی افرادی که وارد این حوزه می‌شوند اگر تسهیلات هم دریافت می‌کنند باید بدانند که آن کتاب تألیف شده را در چه جایی به فروش می‌رسانند چرا که بازاری وجود ندارد.

این فعال حوزه نشر بیان کرد: حوزه نشر در خراسان جنوبی به دو دسته تقسیم می‌شود یکی افرادی که برای رزومه کتاب چاپ می‌کنند مانند دانشجویان و اساتید و مورد دیگر تعدادی که شعرهای خود را چاپ می‌کنند.

مؤلفان به سراغ دیگر استان‌ها می‌روند

چاجی اظهار کرد: کتاب در سه صورت فروش دارد، مؤلف خیلی خاص باشد یا موضوع خیلی خاص و جالب باشد یا اینکه انتشاراتی برند خاصی باشد که اکنون گزینه سوم از اهمیت بسیار کمی برخوردار است.

وی با بیان اینکه کمترین هزینه برای چاپ کتاب حدود پنج میلیون تومان است، گفت: به همین دلیل وقتی مؤلف می‌بیند هزینه چاپ آن از فروش بیشتر خواهد بود به این سمت نمی‌آید.

به گفته وی مؤلفان بزرگ هم به سراغ ناشران دیگر استان‌ها از جمله تهران یا استان‌هایی می‌روند که به محل توزیع هم نزدیک باشند و ما به هیچ عنوان نمی‌توانیم با آنها رقابت کنیم.

فعال حوزه نشر خراسان جنوبی افزود: از نظر ارزان بودن هزینه چاپ نیز استانی مانند قم در این موضوع سرآمد است و افراد به سراغ آنها می‌روند.

چاجی تأکید کرد: وضعیت انتشارات در استان اصلاً خوب نیست و هیچ پتانسیلی برای رشد و توسعه دیده نمی‌شود.

افزایش انتشارات و افزایش رقابت و کیفیت

محمود رمضانی، معاون امور فرهنگی و رسانه‌ای فرهنگ و ارشاد استان خراسان جنوبی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: 34 مجوز نشر صادر شده که از این تعداد 30 انتشارات در خراسان جنوبی فعال هستند که از این تعداد 20 مورد در بیرجند قرار دارند.

وی اظهار کرد: یکی از مشکلات اصلی حوزه نشر در بخش گران شدن کاغذ است که باعث بالا رفتن هزینه‌های چاپ می‌شود.

به گفته وی از دیگر مشکلات این حوزه می‌توان به سفارش برخی نویسندگان به دیگر استان‌ها و سفارش اندک برخی از مؤلفین اشاره کرد، همچنین مشکل دیگر در زمینه توزیع کتاب است.

این مقام مسئول در زمینه تعداد انتشارات در خراسان جنوبی بیان کرد: این موضوع را قبول داریم که تعداد آنها به نسبت جمعیت استان بالا است و در گذشته این قانون وجود داشت که به ازای جمعیت مجوز نشر داده می‌شد، ولی اکنون این قانون برداشته شده است.

رمضانی اضافه کرد: درست که این موضوع باعث می‌شود سفارشات پخش شوند و مشکل ایجاد می‌کند، اما یک فایده دارد و آن هم در زمینه افزایش رقابت و کیفیت است که مسلماً باعث می‌شود نویسنده به سراغ کیفیت بهتر برود.

کاغذ یارانه‌ای از طریق ثبت نام در سامانه کاغذ

معاون امور فرهنگی و رسانه‌ای فرهنگ و ارشاد استان خراسان جنوبی درباره یارانه کاغذ هم عنوان کرد: این حمایت وجود دارد و لازم است که ناشر یا مؤلف در سامانه کاغذ با ارائه مجوز چاپ کتاب، ثبت نام کنند تا به میزان مورد نیاز کاغذ دریافت کنند.

رمضانی با بیان اینکه این سامانه حدود 2 سالی می‌شود که در حال اجرا است، گفت: ممکن است برخی از انتشارات از این موضوع مطلع نباشند که دریافت نمی‌کنند.

وی در پاسخ به این سوال که چرا پس هزینه کتاب کاهش نیافته است، بیان کرد: قیمت کاغذ بسیار بالا است و با یارانه کاغذ هم قیمت کاهش آن‌چنانی با توجه به هزینه‌های جاری از به روز رسانی و ترمیم تجهیزات، ندارد.

به گفته وی البته در دیگر شهرهای کشور برخی از ناشران که البته در استان ما حضور ندارند از این موضوع سو استفاده می‌کنند و به دلیل عدم اطلاع نویسنده این یارانه را برای خود دریافت و قیمت را بدون احتساب یارانه کاغذ دریافت می‌کنند.

این مقام مسئول در بخش حمایت از مؤلفان هم اعلام کرد: طرح خرید کتاب از مؤلف را داریم که کتاب‌های ارائه شده به ارشاد بررسی و هر کدام که شاخص‌های دیده شده را داشته باشند به تعداد تعیین شده خریداری می‌شوند.

رمضانی ادامه داد: همچنین آثار فاخری که توسط نویسندگان استانی نگاشته شده هم در صورت ارزش، هزینه چاپ آن توسط خود ارشاد پرداخت می‌شود.

نکته مهم اینجاست که لازم است اقتصاد نشر با مسائل مختلف از جمله تأمین مواد اولیه، تسهیل در عرضه و فروش کتاب و... بهبود پیدا کند. اگر می‌خواهیم حوزه فرهنگ و هنر دوران شکوفایی خود را بازیابد و به وضعیت ایده‌آلی برسد باید در صنعت نشر رونق اقتصادی ایجاد کنیم تا پدید آورندگان انگیزه پیدا کنند و کتاب‌های خوب، جدید و علمی بنویسند، به دست ناشران برسانند و ناشران با دلگرمی آنها را منتشر کنند از طرفی جامعه مخاطب نیز می‌تواند به راحتی کتاب‌های مورد نیاز خود را تهیه کند.