حق بیمه در مشاغل سخت و زیان آور / صفر تاصد جایگاه این مشاغل
کار‌های سخت و زیان‌آور کار‌هایی هستند که در آن عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی، و بیولوژیکی محیط کار غیراستاندارد بوده و در اثر اشتغال، تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت‌های طبیعی (جسمی و روانی) در فرد ایجاد میشود که نتیجه آن بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن باشد.
مشاغل سخت و زیان آور به دو گروه تقسیم می‌شوند:
الف مشاغلی که صفت سخت و زیان آور با ماهیت شغلی وابستگی دارد، اما می‌توان با بکارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی مناسب توسط کارفرما سختی و زیان آوری آن‌ها را حذف نمود.
ب - مشاغلی که ماهیتاً سخت و زیان آور بوده و با بکارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی توسط کارفرما، صفت سخت و زیان آوری آن‌ها کاهش یافته، ولی کماکان سخت و زیان آوری آن‌ها حفظ می‌گردد.
کمیته‌های استانی مشاغل سخت و زیان آور به منظور تطبیق و تشخیص مشاغل سخت و زیان آور، براساس ضوابط و سیاست گذاری‌های شورای عالی حفاظت فنی و مقررات مربوطه تشکیل می‌شوند.
مشاغل سخت و زیان آور مشاغلی است که در آن‌ها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی، بیولوژیکی محیط کار غیر استاندارد می‌باشد. در اثر این مشاغل بر فرد بیمه شده تنش و استرس بالاتری نسبت به سایر مشاغل عادی از نظر روحی و جسمی وارد میشود. چنین مشاغلی که بر روح و جسم افراد اثرات سوء دارد را با عنوان مشاغل سخت و زیان آور می‌شناسند. از این رو قانون گذار مزایای دیگری برای این افراد به تبع شغل آن‌ها در نظر گرفته است. برای مثال میزان ساعات کاری این افراد درطول هفته 36ساعت است که 8ساعت ازافراد شاغل مشاغل عادی کمتر است.
تشخیص و تطبیق مشاغل سخت و زیان آور براساس ضوابط وسیاست گذاری‌های شورای عالی حفاظت فنی ومقررات مربوط به آنهاست. بدین منظور کمیته‌های بدوی و تجدیدنظر استانی تشکیل می‌گردد. هرکدام از این کمیته‌ها دارای 5 عضو اصلی و 5 عضو علی البدل می‌باشد. این اعضا برای مدت 3 سال انتخاب می‌شوند و البته بعد از 3 سال انتصاب مجدد آنان منع قانونی ندارد.
اولین کمیته تشخیص و تطبیق مشاغل سخت و زیان آور کمیته بدوی است که مرکب از 5 عضو است. اعضای این کمیته در بند الف ماده 8 آئین نامه مشاغل سخت و زیان آور آورده شده است:
1- معاون روابط کار سازمان کار و امور اجتماعی استان و یا نماینده وی به عنوان رئیس جلسه
2- معاون امور بیمه‌ای اداره کل تامین اجتماعی استان و نماینده وی
3- کارشناس مسئول بهداشت حرفه‌ای معاونت بهداشتی دانشگاه، دانشکده علوم پزشکی ذی الربط
4- نماینده کارگران حسب معرفی تشکل حائز اکثریت استان به تشخیص سازمان کار و امور اجتماعی استان
5 - نماینده کارفرمایان حسب معرفی کانون انجمن‌های صنفی کارفرمایی استان.
پس ازاینکه مرحله بدوی رای خود را صادرکرد چنانچه هریک از کارگر و کارفرما به رای معترض باشد، درخواست تجدیدنظر مطرح می‌نمایند. این امر بدین منظور است که پرونده باردیگر مورد بررسی قرار گیرد. پس از بررسی مجدد، رای قطعی از تاریخ ابلاغ در این باره صادر می‌گردد.
کمیته تجدیدنظر استان نیز متشکل از 5 عضو است که در بند ب ماده 8 آئین نامه مشاغل سخت و زیان آور، اعضای آن آورده شده است:
1- رئیس سازمان کار و امور اجتماعی استان به عنوان رئیس کمیته
2- مدیر کل تامین اجتماعی استان
3- معاونت بهداشتی دانشگاه، دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ذی الربط
4- نماینده کارگران حسب معرفی تشکل حائز اکثریت استان بنا به تشخیص سازمان کار و امور اجتماعی استان
5- نماینده کارفرمایان با معرفی کانون انجمن‌های صنفی کارفرمایی استان.
در خصوص مشاغل سخت و زیان آور می‌توان به نکات زیر اشاره کرد:
1- اولین موردی که میشود بیان کرد تاکید بر درستی اصل مشاغل سخت وزیان آور و مزایای آن است. اما این موضوع نباید مورد سوء استفاده از آن شود که به نظر می‌رسد در این زمینه باید فکری کرد. به طور مثال یکی از خبرگزاری‌های کشور در خرداد سال جاری خبر داد که مدیر عامل پگاه کرمان که از قضا از شرکت‌های تحت پوشش وزارت کار (صندوق بازنشستگی کشوری) نیز می‌باشد با این قانون خود را بازنشسته کرده است.
2- به نظر می‌رسد در سایه کم توجهی یا و حتی بی توجهی مدیران وزارت کار و سازمان تامین اجتماعی در ادوار گذشته در گروه الف مشاغل سخت و زیان آور که می‌شد و میشود اقدامات درستی انجام داد و تعداد بازنشستگان غیر ضرور مشاغل سخت و زیان آور را کاهش داد اقدام قابل توجهی نشده است که جا دارد وزیر کار و به خصوص معاون روابط روابط کار این وزارتخانه در این زمینه ورود جدی داشته باشد.
3- این که نماینده کارگران حسب معرفی تشکل حائز اکثریت استان و به تشخیص سازمان کار و امور اجتماعی استان در کمیته‌های بدوی و تجدید نظر مشاغل سخت و زیان آور فقط از یک تشکل کارگری انتخاب شود اقدامی بر خلاق عدالت و منطق باشد بنابراین لازم است وزیر کار در این خصوص ورود کرده و تحولی در این بخش را رقم زده و از تشکل‌های کارگری دیگر به جز شورا‌های اسلامی کار نیز در این کمیته‌ها نمایندگانی حاضر باشند تا سه جانه گرایی و شفافیت بیشتر این کمیته‌ها نمود داشته باشد.
4- مورد آخر مربوط به شفافیت در این کمیته هاست. باید پرسید چرا عملکرد دقیق کمیته‌های مشاغل سخت و زیان اور به صورت ماهانه در سایت‌های رسمی سازمان‌های کار استان‌ها اعلام نمی‌شود؟ مگر اعلام این اطلاعات هم جز مسائل سری کشور است؟