حکایت شاهدخت قاجار که آثارش تجلی هنر خوشنویسی اسلامی است
"ام‌سلمه" یکی از معدود هنرمندان زن در عرصه هنر خوشنویسی است که هنر تذهیب و خوشنویسی ایران سیر تکامل خود را تا حدود زیادی مدیون این بانوی فاضله است. وی که دختر فتحعلی شاه قاجار بوده و در قرن 13 و 14 می‌زیسته، دارای آثار نفیسی در خوشنویسی است.
به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا؛ پنجشنبه هفته گذشته برای علاقمندان به هنر خوشنویسی و اهالی این هنر اصیل ایرانی اسلامی روزی به‌یادماندنی و فراموش‌نشدنی بود. در این روز هنر خوشنویسی ایران که قدمتی بس عظیم دارد تحت عنوان "برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی ایران" نزد یونسکو به ثبت جهانی رسید.
به این بهانه و همزمان با این اتفاق مهم در رسته خوشنویسی قصد داریم تا در این مجال به معرفی آثار یکی از هنرمندان این رشته بپردازیم.
اگر تاریخ هنر خوشنویسی را تورق کنیم به نام هنرمندی زن و پرآوزاه به نام " ام‌سلمه" برخورد خواهیم کرد؛ ام‌سلمه در حقیقت یکی از معدود هنرمندان زن در عرصه هنر خوشنویسی محسوب می‌شود که هنر تذهیب و خوشنویسی ایران سیر تکامل خود را تا حدود زیادی مدیون این بانوی فاضله است.
ام‌سلمه که دختر فتحعلی شاه قاجار و نام دیگرش گلین‌خانم است. فرزند چهارم پادشاه خوش‌گذران قاجار بود که از یک مادر گرجستانی زاده شد. از این مادر گرجستانی یک پسر دیگر نیز به دنیا آمده که ام‌سلمه در حقیقت بعد از وی متولد شده است؛ مطابق اخبار تاریخی برادر ام‌سلمه نیز بعد از عباس میرزا شجاع‌ترین فرزند فتحعلی‌شاه شناخته می‌شود.
ام‌سلمه در قرن 13 و 14 هجری می‌زیسته است و علاوه بر خوشنویسی در شعر و شاعری نیز دستی بر آتش هنر داشته است. وی خوشنویسی را نزد اساتیدی چون زین‌العابدین اصفهانی و حاج علی‌آقا، پسر میرزا علی محمدخان نظام‌الدوله، فرا گرفت. او در نوشتن خط نسخ مهارت داشت، به طوری که در رده خوشنویسان مطرح قرن سیزدهم قرار گرفت. محمد‌حسن خان اعتمادالسلطنه می‌نویسد: «خط نسخ را به خوشی اساتید این فن نوشته و قرآن خط او نهایت مرغوبیت است».
آثار قابل توجهی از ام‌سلمه به جای مانده است. بیشتر این نوشته‌ها شامل قرآن و ادعیه است که به علت سکونت وی در کرمانشاه و نزدیکی این منطقه به عتبات عالیات، اکثر نوشته‌های خود را وقف آستان ائمه در آن دیار کرده است.
در مجموع 5 اثر از ام‌سلمه در کاخ گلستان و 2 اثر دیگر او نیز در موزه ملک و آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود. یک از مشهورترین آثار وی قرآن است. این قرآن نفیس که به شیوه‌ای عالی نگارش یافته است در موزه ملک قرار داشته و قابل بازدید است. استحکام و پختگی خط نسخ این قرآن قابل توجه بوده و مشخصات ظاهری آن شامل 239 برگ، 17 سطر، اندازه سطور 100x50 و قطع 137x80 است.
خوشنویسی ایرانی جهانی شد! ماجرای ثبت جهانی همزمان خوشنویسی توسط ایران و برخی دیگر از کشورهای منطقه چیست؟