خطبه فدکیه | نقش پیامبر و امیرالمؤمنین (ع) در نجات عهدشکنان عرب

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، خطبه فدکیه یکی از ماندگارترین و پر مضمون‌ترین روایات رسیده از جانب اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام است. این خطبه، منسوب به حضرت فاطمه سلام‌الله علیها است. آن بانوی بزرگوار به بهانه اعتراض نسبت به غصب فدک، به مسجد النبی رفت و در ورای پرده به ایراد سخنرانی پرداخت. این خطبه مجموعه‌ای از معارف را در زمینه‌های خداشناسی، نبوت و بعثت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، عظمت قرآن، فلسفه احکام و ولایت در بردارد. متن این خطبه در منابع شیعه و اهل سنت نقل شده است.

حضرت زهرا سلام‌الله علیها در این فراز از خطبه فدکیه، آن زمان که می‌خواهند از وضعیت عرب جاهلی سخن بگویند، با اشاره به آیه‌ای از سوره آل‌عمران تفسیری زیبا و پر معنا از آیه ارائه داده، می‌فرماید «وَ کُنتُم عَلی شَفا حُفرَه مِنَ النَارِ» (103 آل عمران) مُذقَهَ الشَارِبِ، وَ نُهزَهَ الطَامِعِ، وَ قُبسَهَ العِجلانِ، وَ مَوطِیءَ الاَقدامِ، تَشرَبُونَ الطَرقَ، وَ تَقتاتُونَ القِدَ، اَذِلَهً خاسِئینَ، تَخافُونَ اَن یَتَخَطَفَکُمُ النَاسُ مِن حَولِکُم، فَاَنقَذَکُمُ اللَهُ تَبارَکَ وَ تَعالی بِمُحَمَد صَلَی اللَهُ عَلَیهِ وَ الِهِ بَعدَ اللَتَیَا وَ الَتی، وَ بَعدَ اَن مُنِیَ بِبُهَمِ الرِجالِ، وَ ذُؤبانِ العَرَبِ، وَ مَرَدَهِ اَهلِ الکِتابِ کُلَما اَوقَدُوا ناراً لِلحَربِ اَطفَأَهَا اللَهُ، (مائده64)» یعنی «شما (مردم عرب) بر کناره پرتگاهی از آتش قرار داشته» (103 آل‌عمران) و مانند جرعه‌ای آب بوده و در معرض طمع طماعان قرار داشتید، همچون آتشزنه‌ای بودید که بلافاصله خاموش می‌شد، لگدکوب روندگان بودید، از آبی می‌نوشیدید که شتران آن را آلوده کرده بودند، و از پوست درختان به عنوان غذا استفاده می‌کردید، خوار و مطرود بودید، می‌ترسیدند که مردمانی که در اطراف شما بودند شما را بربایند، تا خدای تبارک و تعالی بعد از چنین حالاتی شما را به دست محمد (ص) نجات داد، بعد از آنکه از دست قدرتمندان و گرگ‌های عرب و سرکشان اهل کتاب ناراحتی‌ها کشیدید «هرگاه آتش جنگ برافروختند، خداوند خاموشش کرد» (مائده64)

طبق این خطبه می‌توان به وضعیت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مردم جزیرهالعرب پی برد؛ از جهت سیاسی و اجتماعی به شدت منکوب و مطرود پادشاهان و اربابان عصر خود بودند و از جهت اقتصادی در اسفبارترین وضع ممکن قرار داشتند تا حدی که از پوست درختان به عنوان غذا استفاده می‌کردند؛ در چنین شرایطی حضرت محمد صلی الله علیه و آله از جانب خداوند به نبوت و رسالت مبعوث شدند و به عرب جاهلی چنان کرامتی بخشید که نه تنها در جزیرهالعرب سروری کردند بلکه تبدیل به یک قطب قدرت در سطح جهان شدند. حال، در شرایطی که همین قومِ عهدشکن، تمام ارث و یادگار پدر بزرگوارشان را به تاراج برده و مقام خلافت نبوی را غصب کرده بودند، آن بانوی بزرگوار در مقام یک خلیفه الهی در قالب این سخنان کوتاه اما پر مغز به آن اعراب نهیب زدند تا گذشته خود را فراموش نکنند.

بعد حضرت زهرا سلام الله علیها در این لحظه به نقش اثرگذار امیر مؤمنان در بدنه امت اسلام و برخی ویژگی‌های آن حضرت اشاره کرده، فرمود: نَجَمَ قَرنُ الشَیطانِ، اَو فَغَرَت فاغِرَه مِنَ المُشرِکینَ قَذَفَ اَخاهُ فی لَهَواتِها، فَلا یَنکَفِیءُ حَتَی یَطَأَ جِناحَها بِأَخمَصِهِ، وَ یَخمِدَ لَهَبَها بِسَیفِهِ هرگاه که شیطان سر برآورد یا اژدهائی از مشرکین دهان بازکرد، پیامبر برادرش را در کام آن افکند، و او تا زمانی که سر آنان را به زمین نمی‌کوفت و آتش آنها را به آب شمشیرش خاموش نمی‌کرد، بازنمی‌گشت.

مَکدُوداً فی ذاتِ اللَهِ، مُجتَهِداً فی اَمرِ اللَهِ، قَریباً مِن رَسُولِاللَهِ، سَیِداً فی اَولِیاءِ اللَهِ، مُشَمِراً ناصِحاً مُجِداً کادِحاً، لا تَأخُذُهُ فِی اللَهِ لَومَهَ لائِم»

فرسوده از تلاش در ذات خدا، کوشیده در امر او، نزدیک به پیامبر خدا، سروری از اولیاء الهی، دامن به کمر بسته، نصیحت‌گر، تلاشگر، و کوشش‌کننده بود، و در راه خدا از ملامت ملامت‌کننده نمی‌هراسید. (اشاره به آیه54 مائده)

بعد مجدد رو به آن قوم عهدشکن کرده و با عتاب اشاره کردند در آن زمان که امیر مؤمنان اینگونه در مسیر خداوند تلاش به خرج می‌داد: «و این (مجاهدت‌های امیر مؤمنان) در هنگامه‌ای بود که شما در آسایش زندگی می‌کردید، در مهد امن متنعم بودید، و در انتظار به سر می‌بردید تا ناراحتی‌ها ما را در بر گیرد، و گوش به زنگ اخبار بودید، و هنگام کارزار عقبگرد می‌کردید، و به هنگام نبرد فرار می‌کردید؛ اَنتُمَ فی رَفاهِیَه مِنَ العَیشِ، و ادِعُونَ فاکِهُونَ آمِنُونَ، تَتَرَبَصُونَ بِنَا الدَوائِرَ، وَ تَتَوَکَفُونَ الاَخبارَ، وَ تَنکُصُونَ عِندَ النِزالِ، وَ تَفِرُونَ مِنَ القِتالِ.»

انتهای‌پیام /