خوانش تمدنی افراط در عصر اولیه و معاصر اسلام
«فهم کج‌اندیشانه از دین باعث می‌شود شخص، متعصب و خشک‌مذهب شود، لذا تنها به ظواهر دین اکتفا کرده و در برخی موارد عدم درک همین ظواهر شخص مسلمان را با مشکلات عدیده‌ای روبرو می‌کند. یکی از شخصیت‌هایی که در آن عصر می‌زیست ابن ملجم مرادی بود که با قرائت خشک و بی‌مغز از دین، با تمام عبادت و مجاهدت‌هایی که برای اسلام انجام داده بود راه حق از باطل را تشخیص نداده و در ورطه جهالت افتاد و تنها...
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ حجت‌الاسلام والمسلمین ابراهیم معصومی - استاد برجسته حوزه و دانشگاه - در یادداشتی که در اختیار ایسنا قرار داده آورده است: «با ظهور اسلام در جزیره العرب، دین تازه‌ای در کالبد جامعه مرده حجاز دمیده شد و مردم آن دیار از برهوت معنویت به سمت بهشت معرفت الهی توسط نبی مکرم اسلام حرکت کردند و خیلی از آنها به سرمنزل سعادت رسیده و رستگار شدند. اما در این میان افرادی بودند که راه را از بیراهه گم کرده و سر از ناکجا آباد در آوردند عده ای در این بین از پیامبر (ص) و امام وقت جلو حرکت کرده و برخی نیز از ایشان عقب افتادند قرآن درباره این افراد فرمود: "خداوند شما را امت میانه آفریده است وکذلک جعلناکم أم وسطا لتکونوا شهداء علی الناس ویکون الرسول علیکم شهیدا... " همان‌گونه (که قبله شما، یک قبله میانه است) شما را نیز، امت میانه‌ای قرار دادیم (در حد اعتدال، میان افراط و تفریط؛) تا بر مردم گواه باشید؛ و پیامبر هم بر شما گواه است. بقره 143 همچنین در روایات و ادعیه وارده از امامان معصوم (ع) افرادی را که از ایشان جلو یا عقب افتادند را در گمراهی محض می داند و آنها را جزو هلاک شدگان می داند:"المتقدم لهم مارق، والمتاخر عنهم زاهق، هر که بر ایشان تقدم جوید از دین بیرون رفته و کسی که از ایشان عقب ماند به نابودی گراید." صلوات شعبانیه وسائل الشیعه، ج 10، ص 492 فهم کج‌اندیشانه از دین باعث می‌شود شخص، متعصب و خشک مذهب شود لذا تنها به ظواهر دین اکتفا کرده و در برخی موارد عدم درک همین ظواهر شخص مسلمان را با مشکلات عدیده‌ای روبرو می‌کند. یکی از شخصیت‌هایی که در آن عصر می‌زیست ابن ملجم مرادی بود که با قرائت خشک و بی مغز از دین، با تمام عبادت و مجاهدت هایی که برای اسلام انجام داده بود راه حق از باطل را تشخیص نداده و در ورطه جهالت افتاد و تنها ناطق قرآن را با تفسیر به رأی خود به شهادت رساند. رگه‌های این خشک‌مذهبی و تفسیر به رأی از ظواهر کتاب و سنت گروه‌هایی مانند القاعده یا داعش را به منصه ظهور می‌رساند که باعث می‌شود مسلمانان را (شیعه و سنی) تکفیر کرده و خوی حیوانی خود را در ذیل جهاد توجیه می‌کنند. در جریان‌شناسی اجتماعی نسبت به بروز چنین تفکر و قرائتی از دین که منجر به بنیادگرایی متعصب بدون مغز مانند زرقاوی، بن لادن، ابوبکر بغدادی و... می‌شود عوامل مختلفی می‌توان برای بر شمرد که مهم‌ترین آن عدم تفقه در دین است وقتی در تمامی موارد دین بغیر از فروعات هم شخص متعبد بوده و اهل تقلید شد دیگر توان تفقهو تفکر را از خود سلب کرده و افسار امور اصول دینی خود را به افراد متعصب و گاهی مغرض می‌سپارد. تفقه در دین جزو مهم ترین سفارشات قرآن و روایت اهل بیت (ع) است چون تا وقتی انسان از موهبت عقل خود استفاده نکند احتمال سوءاستفاده دیگران از شخصیت معنوی و عاطفه دینی آن شخص چند برابر می‌شود اما وقتی شخص در امور دینی (اصول دین) تفکر کرده و با علم نسبت به مباحث عکس‌العمل نشان دهد منجر به تکفیر و ارهابی نخواهد شد.»