خوشنویسی؛ شناسنامه و هویت هنر ملی ایران

محمدعلی قربانی، دبیر بخش خوشنویسی شانزدهمین جشنواره هنر‌های تجسمی فجر درمورد برآیند کلی این دوره از جشنواره بیان کرد: جشنواره هنر‌های تجسمی فجر یکی از مهم‌ترین رویداد‌هایی است که می‌تواند برآیند کلی یک ساله یا چند ساله هنر‌های تجسمی باشد.

هنر خوشنویسی شناسنامه و هویت هنر ملی ماست و با توجه به جایگاه ویژه و قدمت و اصالتی که در تاریخ داشته است جایگاه ویژه‌ای در هنر‌های تجسمی در ایران دارد. البته نه این که در دنیا جایگاهی نداشته باشد چراکه در چین و ژاپن و کشور‌های دیگر هم، جایگاه دارد. اما تنوع و گستره آن در کشور بیشتر از جا‌های دیگر است و درواقع، وزن هنری بالاتری در ایران دارد.

دبیر این دوره از جشنواره هنر‌های تجسمی گفت: شانزدهمین جشنواره هنر‌های تجسمی فجر در مقایسه با سال‌های گذشته و 8-7 سال پیش، نقطه عطفی بود که از لحاظ کمیت و کیفیت، آثار بسیار خوبی در آن حضور داشتند. این درحالی است که این دوره از جشنواره تجسمی با جشنواره تخصصی خوشنویسی دو سالانه قزوین مصادف شده بود و این جشنواره‌ها روی هم تأثیرگذار بودند. بنابراین، نگرانی برای همزمانی این رویداد‌ها داشتم که به یکدیگر آسیب نزنند.

قربانی تصریح کرد: خوشنویسی این طور نیست که هنرمندان درجه یک بتوانند در یک مدت محدود در چند عرصه فعالیت خوبی داشته باشند و از طرفی، جشنواره فجر امسال دیر اعلام شد، ولی با این حال، آثار فاخری به جشنواره ارسال شد و با وجود سخت گیری‌هایی که در دوره اول برای انتخاب آثار داشتیم چراکه قرار بود وارد نمایشگاه شوند، ولی با توجه به رویکردی که این دوره از جشنواره داشت و به کیفیت اهمیت زیادی داده شد تا کیفیت فدای کمیت نشود 868 اثر برای پنج رشته ارسال شده بود و 103 اثر را برای نمایشگاه انتخاب کرده و درواقع، تا حدی با وسواس بیشتری کار کردیم تا نمایندگی کیفیت خوشنویسی مان در پنج رشته را داشته باشیم.

دبیر بخش خوشنویسی این دوره از هنر‌های تجسمی مطرح کرد: تا حدی تعریف و یا نقد هنر‌های سنتی ما مخصوصاً خوشنویسی با هنر‌های مدرن متفاوت است. در هنر مدرن اصلاً تکرار معنا ندارد و جایگاهی به آن داده نمی‌شود، ولی در سلوک هنر خوشنویسی این طور نیست و برای این که فرد به اوج خود برسد حتی شباهت نویسی به آثار بزرگان حُسن به حساب می‌آید، ولی این که چنین کاری تا چه اندازه بتواند بدیع باشد در حوزه هنر‌های سنتی خیلی مشکل‌تر از هنر‌های مدرن است. چون هنر‌های مدرن از لحاظ متریال و رویکرد و مفهوم گسترده‌تر هستند تا جایی که گاهی اوقات، فقط فرم را درنظر می‌گیرند و فرمالیست هستند و جالب این جاست که همه این‌ها را در خوشنویسی داریم و در سیاه مشق، معیار ما خواندن نیست و بیشتر فرم است.

وی افزود: شاید افرادی که منتقد هنری هستند و حتی از کشور خودمان نیستند وقتی سیاه مشق را می‌بینند برایشان خیلی جذاب است و اغلب خوشنویسان ما در این زمینه، خیلی تحصیلکرده نیستند و حسی عمل می‌کنند و تاریخ خوشنویسی ما هم، این طور بوده است.

قربانی افزود: در خوشنویسی این طور نیست که تکثر آثار بدیع بسیار زیاد باشد و زمان می‌برد تا ازبین 300-200 خوشنویس درجه یک، یکی از آن‌ها آثار بدیع خلق کند. بنابراین، باید انتظارمان را از هنر خوشنویسی منطقی کنیم. ضمن این که قرار نیست همه بتوانند این کار را انجام دهند.