در برنامه ریزی منطقه ای نباید دچار "سندروم فرایند جدید" بشویم

به گزارش الف به نقل از روابط عمومی مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری، هشتاد و هفتمین نشست علمی - تخصصی با مدیریت علمی دکتر مهرداد کاشف؛سرپرست گروه پژوهشی برنامه ریزی منطقه ای و آمایش سرزمین مرکز و همچنین با سخنرانی: دکتر نعمت اله اکبری؛استاد دانشگاه اصفهان، دکتر شراره کاووسی؛رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گیلان، با مشارکت فعال جامعه علمی، پژوهشی، دانشگاهی، اندیشگاهی، صاحبنظران، مدیران و کارشناسان دستگاههای اجرایی ملی و استانی به صورت مجازی برگزار شد.

در ابتدای این نشست دکتر مهرداد کاشف؛سرپرست گروه پژوهشی آمایش سرزمین و توسعه و توازن منطقه ای مرکز، ضمن تشکر از حضور اندیشمندان و کارشناسان عزیز در لزوم برگزاری این سلسله نشست ها گفت: باید موضوع برنامه ریزی منطقه ای درکانون توجه سطوح مختلف تصمیم گیری و صاحب نظران در کشور قرار بگیرید.

کاشف ضمن بررسی ریشه های تاریخی برنامه ریزی منطقه ای افزود: تاکنون در کشور سیاست گذاری منطقه ای صورت گرفته است ولی برنامه ریزی منطقه ای مشخصی محقق نشده است. در واقع تحقق برنامه ریزی منطقه ای درگرو توجه به انسجام فضایی ملی به همراه بهره گیری کارکردهای منطقه ای است.

وی ادامه داد: برنامه ریزی منطقه ای درواقع به دنبال توسعه درون زا است و می بایست یک نوع رویکرد مشخص داشته باشد چراکه این وضعیت در دنیا در منطقه گرایی نوین به سمت رقابت پذیری بر مبنای نو آوری حرکت می کند.

این پژوهشگر ارشد حوزه آمایش ادامه داد: سئوال اصلی این است که رویکرد برنامه ریزی منطقه ای مناسب برای ایران چیست؟. همچنین باید جایگاه برنامه ریزی منطقه ای در نظام برنامه ریزی مشخص شود

سرپرست گروه پژوهشی برنامه ریزی منطقه ای و آمایش سرزمین مرکز ضمن انتقاد از برخی عملکردها افزود: به عنوان مثال درخصوص منابع آبی، انتقال بین حوضه ای بدون توجه به پتانسیل ها و مزیت ها و محدودیت ها منطقه ای صورت گرفته و این موضوع مناطق کشور را در بلند مدت با مشکل مواجه می کند.

در ادامه این نشست دکتر نعمت اله اکبری؛مدرس دانشگاه اصفهان در خصوص تبیین اهمیت الزامات نهادی و ساختاری توسعه منطقه ای در ایرانگفت: هرچند برنامه ریزی ما به منظور توسعه منطقه ای مدت ها قبل آغاز شده اما متاسفانه نتوانستیم ارزیابی درستی از توسعه منطقه ای داشته باشیم.

این مدرس دانشگاه افزود: با توجه به آغاز تدوین برنامه هفتم توسعه آسیب شناسی که چرا سیاست های توسعه ما به برنامه تبدیل نشده است از اهمیت زیادی در نظام برنامه ریزی برخوردار است و باید بررسی شود چه چالش هایی در برابر توسعه و برنامه ریزی منطقه ای داریم؟

دکتر اکبری ادامه داد: برنامه ریزی منطقه با چالش های متعددی همراه است و رویکرد نهادی در کنار سایر رویکردها قرار دارد. لذا بر این باورم که ما نیازمند یک چک لیست هستیم. ما نیازمند توجه ویژه به الزمات نهادی و ساختاری در توسعه منطقه ای ایران هستیم.

اکبری در بر شمردن چالش های برنامه ریزی منطقه ای گفت: عدم توافق بر روی مفاهیم، تمرکز گرایی و تراکم گرایی، بخشی نگری در برنامه ریزی ها، برنامه ریزی از بالا به پایین و عدم توجه به فضا، عدم توجه به پیشران های منطقه ای، فقدان نظام مدیریت منطقه ای، ابهام در جایگاه قانون برنامه ریزی منطقه ای، وابستگی به درآمد های غیر عمومی، فقدان فرهنگ برنامه ریزی، کمبود نیروی انسانی متخصص از جمله چالش های اصلی در این بحث به شمار می رود.

این مدرس دانشگاه در تشریح چالش های برنامه ریزی منطقه ای افزود: ما با تمرکز گرایی و تراکم گرایی در برنامه ریزی مواجه هستیم به این معنا که تراکم به حجم انبوه کارهای گفته می شود که دستگاه ها برای خود درست کرده اند، لذا بر این باورم تعداد کارهایی که هر مجموعه باید انجام بدهد به شدت زیاد شده است ودر عین حال تمرکز بسیار شدیدی در نظام تصمیم گیری داریم.

وی ادامه داد: چالش دیگری که در برنامه ریزی منطقه ای با آن مواجه هستیم بخشی نگری است. کشاورزی و صنعت و گردشگری و دیگر امور می خواهند به صورت همزمان پیش قراول توسعه در هر منطقه باشند. از سوی دیگر برنامه ریزی از بالا به پایین و عدم توجه به فضای حقیقی تحقق برنامه، کاملا نقش خود را در کشور نشان می دهد. عدم توجه به فضا نیز تا حد زیادی به توسعه منطقه ای لطمه زده است. توجه جدی به بحث اکولوژیک مهم است که متاسفانه مورد توجه قرار نمی گیرد. از سوی دیگر عدم توجه به ظرفیت های منطقه ای در استان ها به درستی اجرا نمی شود.

دکتر اکبری با تشریح منابع مورد نیاز توسعه افزود: توسعه منطقه باید بر مبنای درآمد های منطقه ای باشد امری که به دلایل مختلف درست طراحی نشده است.

وی ضمن انتقاد از عملکرد برنامه های توسعه گفت: برنامه های توسعه ما بیشتر بدرد دکور می خورد. ما اکنون باید از خود سوال کنیم چقدر برنامه ریزی ما عملیاتی است. لذا بر این باورم که ما متاسفانه برنامه پذیر نیستیم! ما به منظور برنامه ریزی صحیح به حد زیادی به دیتاهای ریز نیاز داریم که در این زمینه به کلی کمبود داریم. لذا بر این باورم دلیل اصلی عدم توفیق برنامه های توسعه ما نبود ریز داده است. البته داده های کلان در کشور ما تعریف شده است. لذا بر این اعتقادم ما یک ابزار جدی نیازمندیم به عنوان مثال جدول داده ستانده منطقه ای مورد نیاز است. در کنار همه این چالش ها متاسفانه از نیروی مناسب در حوزه های تخصصی نیز بهره مند نیستیم.

وی در خاتمه افزود: ما نباید دچار سندروم فرایند جدید بشویم چرا که به اندازه کافی شورا و نهاد و کارگروه داریم. بنابراین تصمیم گیری های متمرکز به دور از واقعیت های مناطق آسیب زا است. اگر می خواهیم برنامه ریزی منطقه ای ما درست کار کند باید تمرکز زدایی اساسی داشته باشیم. لذا بر این عقیده ام که هدایت و رهبری محلی نیز به شدت می تواند به عنوان یک اقدام مشارکتی در توسعه منطقه ای نتیجه ای مثبت داشته باشد.

دکتر شراره کاووسی؛رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گیلان به عنوان سخنران دوم این نشست در ابتدای سخنان خود گفت: ما در مطالعه خود در چند کلید واژه اصلی تمرکز کردیم، ابتدا برش ملی، سپس منطقه ای و در نهایت محلی و درمطالعه خود به سراغ برش منطقه ای رفته ایم. لذا بر اصل رقابت پذیری منطقه ای تاکید داریم.

دکتر کاووسی ادامه داد: الزامات شکل گیری ما در این منظر و در بحث رقابت پذیری منطقه ای باید به بحث نظام انگیزیشی و نظام مدیریت توسعه توجه کند. و بهینه کردن نظام های موجود و توجه به سرمایه انسانی باید مورد توجه قرار گیرد. لذا نگرش افراد در خصوص منابع انسانی بسیار مهم است.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گیلان افزود: بررسی و تبیین الزامات استقرار نظام مدیرت منطقه ای با تاکید بر همکاری منطقه ای مورد توجه این مطالعه بوده است. توجه به ایجاد توازن در بهره برداری از منابع، حفظ منابع راهبردی و حفظ سرمایه ها ازجمله مواردی است که می بایست همواره مورد توجه باشد. لذا بر این باوریم هر اقدامی نیز باید مبتنی بر اسناد الزامات نهادی طرح ریزی شود.

وی خاطر نشان کرد: در قانون اساسی نیز به رشد مناطق توجه خاصی شده است لذا باید این موارد مورد توجه قرار گیرد. لذا بر این باوریم توجه به استان ها و مناطق در همه جا ذکر شده اما مورد توجه کافی قرار نگرفته است. ما باید در خصوص توسعه منطقه ای از بی عملی خارج شویم.

سپس دکتر یحیئ زاده رئیس گروه پژوهش و آینده نگری سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گیلان ضمن ارائه گزارش یافته های پژوهشی به مدیریت منطقه ای ازطریق توجه به منافع مشترک منطقه ای، همکاری های منطقه ای و گفت وگوهای منطقه ای اشاره داشت.

لازم به ذکر است این نشست هشتاد و هفتمین نشست علمی - تخصصی و با عنوان الزامات نهادی و ساختاری توسعه منطقه ای در ایراناست که به همت دفتر آموزش و ترویج مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری در روز چهارشنبه 26 مرداد ماه سال 1401، ساعت 10 الی 12 ظهر برگزار شد.