در برنامه ریزی منطقه‌ای نباید دچار "سندروم فرایند جدید" بشویم
به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، هشتاد و هفتمین نشست علمی - تخصصی با مدیریت علمی مهرداد کاشف؛ سرپرست گروه پژوهشی برنامه ریزی منطقه‌ای و آمایش سرزمین مرکز و همچنین با سخنرانی: نعمت اله اکبری؛ استاد دانشگاه اصفهان، شراره کاووسی؛ رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گیلان، با مشارکت فعال جامعه علمی، پژوهشی، دانشگاهی، اندیشگاهی، صاحبنظران، مدیران و کارشناسان دستگاه‌های اجرایی ملی...
به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، هشتاد و هفتمین نشست علمی - تخصصی با مدیریت علمی مهرداد کاشف؛ سرپرست گروه پژوهشی برنامه ریزی منطقه‌ای و آمایش سرزمین مرکز و همچنین با سخنرانی: نعمت اله اکبری؛ استاد دانشگاه اصفهان، شراره کاووسی؛ رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گیلان، با مشارکت فعال جامعه علمی، پژوهشی، دانشگاهی، اندیشگاهی، صاحبنظران، مدیران و کارشناسان دستگاه‌های اجرایی ملی و استانی به صورت مجازی برگزار شد. در ابتدای این نشست مهرداد کاشف؛ سرپرست گروه پژوهشی آمایش سرزمین و توسعه و توازن منطقه‌ای مرکز، ضمن تشکر از حضور اندیشمندان و کارشناسان عزیز در لزوم برگزاری این سلسله نشست‌ها گفت: باید موضوع برنامه ریزی منطقه‌ای درکانون توجه سطوح مختلف تصمیم گیری و صاحب نظران در کشور قرار بگیرید. کاشف ضمن بررسی ریشه‌های تاریخی برنامه ریزی منطقه‌ای افزود: تاکنون در کشور سیاست گذاری منطقه‌ای صورت گرفته است، ولی برنامه ریزی منطقه‌ای مشخصی محقق نشده است. در واقع تحقق برنامه ریزی منطقه‌ای درگرو توجه به انسجام فضایی ملی به همراه بهره گیری کارکرد‌های منطقه‌ای است. وی ادامه داد: برنامه ریزی منطقه‌ای درواقع به دنبال توسعه درون زا است و می‌بایست یک نوع رویکرد مشخص داشته باشد چراکه این وضعیت در دنیا در منطقه گرایی نوین به سمت رقابت پذیری بر مبنای نو آوری حرکت می‌کند. این پژوهشگر ارشد حوزه آمایش ادامه داد: سئوال اصلی این است که رویکرد برنامه ریزی منطقه‌ای مناسب برای ایران چیست؟. همچنین باید جایگاه برنامه ریزی منطقه‌ای در نظام برنامه ریزی مشخص شود سرپرست گروه پژوهشی برنامه ریزی منطقه‌ای و آمایش سرزمین مرکز ضمن انتقاد از برخی عملکرد‌ها افزود: به عنوان مثال درخصوص منابع آبی، انتقال بین حوضه‌ای بدون توجه به پتانسیل‌ها و مزیت‌ها و محدودیت‌ها منطقه‌ای صورت گرفته و این موضوع مناطق کشور را در بلند مدت با مشکل مواجه می‌کند. در ادامه این نشست نعمت اله اکبری؛ مدرس دانشگاه اصفهان در خصوص تبیین اهمیت الزامات نهادی و ساختاری توسعه منطقه‌ای در ایران گفت: هرچند برنامه ریزی ما به منظور توسعه منطقه‌ای مدت‌ها قبل آغاز شده، اما متاسفانه نتوانستیم ارزیابی درستی از توسعه منطقه‌ای داشته باشیم. این مدرس دانشگاه افزود: با توجه به آغاز تدوین برنامه هفتم توسعه آسیب شناسی که چرا سیاست‌های توسعه ما به برنامه تبدیل نشده است از اهمیت زیادی در نظام برنامه ریزی برخوردار است و باید بررسی شود چه چالش‌هایی در برابر توسعه و برنامه ریزی منطقه‌ای داریم؟ اکبری ادامه داد: برنامه ریزی منطقه با چالش‌های متعددی همراه است و رویکرد نهادی در کنار سایر رویکرد‌ها قرار دارد؛ لذا بر این باورم که ما نیازمند یک چک لیست هستیم. ما نیازمند توجه ویژه به الزمات نهادی و ساختاری در توسعه منطقه‌ای ایران هستیم. اکبری در بر شمردن چالش‌های برنامه ریزی منطقه‌ای گفت: عدم توافق بر روی مفاهیم، تمرکز گرایی و تراکم گرایی، بخشی نگری در برنامه ریزی ها، برنامه ریزی از بالا به پایین و عدم توجه به فضا، عدم توجه به پیشران‌های منطقه ای، فقدان نظام مدیریت منطقه ای، ابهام در جایگاه قانون برنامه ریزی منطقه ای، وابستگی به درآمد‌های غیر عمومی، فقدان فرهنگ برنامه ریزی، کمبود نیروی انسانی متخصص از جمله چالش‌های اصلی در این بحث به شمار می‌رود. این مدرس دانشگاه در تشریح چالش‌های برنامه ریزی منطقه‌ای افزود: ما با تمرکز گرایی و تراکم گرایی در برنامه ریزی مواجه هستیم به این معنا که تراکم به حجم انبوه کار‌های گفته می‌شود که دستگاه‌ها برای خود درست کرده اند، لذا بر این باورم تعداد کار‌هایی که هر مجموعه باید انجام بدهد به شدت زیاد شده است ودر عین حال تمرکز بسیار شدیدی در نظام تصمیم گیری داریم. وی ادامه داد: چالش دیگری که در برنامه ریزی منطقه‌ای با آن مواجه هستیم بخشی نگری است. کشاورزی و صنعت و گردشگری و دیگر امور می‌خواهند به صورت همزمان پیش قراول توسعه در هر منطقه باشند. از سوی دیگر برنامه ریزی از بالا به پایین و عدم توجه به فضای حقیقی تحقق برنامه، کاملا نقش خود را در کشور نشان می‌دهد. عدم توجه به فضا نیز تا حد زیادی به توسعه منطقه‌ای لطمه زده است. توجه جدی به بحث اکولوژیک مهم است که متاسفانه مورد توجه قرار نمی‌گیرد. از سوی دیگر عدم توجه به ظرفیت‌های منطقه‌ای در استان‌ها به درستی اجرا نمی‌شود. اکبری با تشریح منابع مورد نیاز توسعه افزود: توسعه منطقه باید بر مبنای درآمد‌های منطقه‌ای باشد امری که به دلایل مختلف درست طراحی نشده است. وی ضمن انتقاد از عملکرد برنامه‌های توسعه گفت: برنامه‌های توسعه ما بیشتر بدرد دکور می‌خورد. ما اکنون باید از خود سوال کنیم چقدر برنامه ریزی ما عملیاتی است؛ لذا بر این باورم که ما متاسفانه برنامه پذیر نیستیم! ما به منظور برنامه ریزی صحیح به حد زیادی به دیتا‌های ریز نیاز داریم که در این زمینه به کلی کمبود داریم؛ لذا بر این باورم دلیل اصلی عدم توفیق برنامه‌های توسعه ما نبود ریز داده است. البته داده‌های کلان در کشور ما تعریف شده است؛ لذا بر این اعتقادم ما یک ابزار جدی نیازمندیم به عنوان مثال جدول داده ستانده منطقه‌ای مورد نیاز است. در کنار همه این چالش‌ها متاسفانه از نیروی مناسب در حوزه‌های تخصصی نیز بهره‌مند نیستیم. وی در خاتمه افزود: ما نباید دچار سندروم فرایند جدید بشویم چرا که به اندازه کافی شورا و نهاد و کارگروه داریم؛ بنابراین تصمیم گیری‌های متمرکز به دور از واقعیت‌های مناطق آسیب زا است. اگر می‌خواهیم برنامه ریزی منطقه‌ای ما درست کار کند باید تمرکز زدایی اساسی داشته باشیم؛ لذا بر این عقیده ام که هدایت و رهبری محلی نیز به شدت می‌تواند به عنوان یک اقدام مشارکتی در توسعه منطقه‌ای نتیجه‌ای مثبت داشته باشد. شراره کاووسی؛ رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گیلان به عنوان سخنران دوم این نشست در ابتدای سخنان خود گفت: ما در مطالعه خود در چند کلید واژه اصلی تمرکز کردیم، ابتدا برش ملی، سپس منطقه‌ای و در نهایت محلی و درمطالعه خود به سراغ برش منطقه‌ای رفته ایم؛ لذا بر اصل رقابت پذیری منطقه‌ای تاکید داریم. دکتر کاووسی ادامه داد: الزامات شکل گیری ما در این منظر و در بحث رقابت پذیری منطقه‌ای باید به بحث نظام انگیزیشی و نظام مدیریت توسعه توجه کند؛ و بهینه کردن نظام‌های موجود و توجه به سرمایه انسانی باید مورد توجه قرار گیرد؛ لذا نگرش افراد در خصوص منابع انسانی بسیار مهم است. رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گیلان افزود: بررسی و تبیین الزامات استقرار نظام مدیرت منطقه‌ای با تاکید بر همکاری منطقه‌ای مورد توجه این مطالعه بوده است. توجه به ایجاد توازن در بهره برداری از منابع، حفظ منابع راهبردی و حفظ سرمایه‌ها ازجمله مواردی است که می‌بایست همواره مورد توجه باشد؛ لذا بر این باوریم هر اقدامی نیز باید مبتنی بر اسناد الزامات نهادی طرح ریزی شود. وی خاطر نشان کرد: در قانون اساسی نیز به رشد مناطق توجه خاصی شده است لذا باید این موارد مورد توجه قرار گیرد؛ لذا بر این باوریم توجه به استان‌ها و مناطق در همه جا ذکر شده، اما مورد توجه کافی قرار نگرفته است. ما باید در خصوص توسعه منطقه‌ای از بی عملی خارج شویم. سپس یحیئ زاده رئیس گروه پژوهش و آینده نگری سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گیلان ضمن ارائه گزارش یافته‌های پژوهشی به مدیریت منطقه‌ای ازطریق توجه به منافع مشترک منطقه ای، همکاری‌های منطقه‌ای و گفتگو‌های منطقه‌ای اشاره داشت. لازم به ذکر است این نشست هشتاد و هفتمین نشست علمی - تخصصی و با عنوان الزامات نهادی و ساختاری توسعه منطقه‌ای در ایران است که به همت دفتر آموزش و ترویج مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده نگری در روز چهارشنبه 26 مرداد ماه سال 1401 برگزار شد.