در هوش‌مصنوعی عقب هستیم
معاون اول رئیس‌جمهور معتقد است، کشورهایی که به موقع در توسعه هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کرده‌اند، از جایگاه برتر و اثرگذار در جهان برخوردارند؛ درحالی‌که ما در این حوزه با عقب‌ماندگی مواجه هستیم. وزیر ارتباطات هم گفت که قرار است حضور بخش خصوصی در این حوزه تقویت شود.
روز یکشنبه در سالن همایش‌های بین‌المللی صدا‌و‌سیما، همایشی با عنوان «فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات» با حضور معاون اول رئیس‌جمهور و وزیر ارتباطات برگزار شد که محور اصلی آن بررسی وضعیت زیرساخت‌های دیجیتال و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات بود. در این همایش همچنین به موضوع چالش‌ها و نیازهای توسعه زیرساخت‌ها، شبکه‌های ارتباطی و ظرفیت‌های اقتصاد دیجیتال پرداخته شد و برنامه‌ها و اقدامات پیش رو برای تقویت این حوزه و ایجاد فضایی مناسب برای سرمایه‌گذاری و توسعه کسب‌وکارهای حوزه فناوری مورد بررسی قرار گرفت.
نقش آی‌سی‌تی در اقتصاد نوآوری
اکنون بحث تحول دیجیتال و نقش آن در آینده اقتصاد به یکی از موضوعات اصلی گفت‌وگوهای تخصصی در حوزه فناوری تبدیل شده است. رشد سریع خدمات آنلاین، افزایش حجم داده و نیاز روزافزون به زیرساخت‌های ارتباطی قدرتمند باعث شده بسیاری از فعالان این حوزه بر ضرورت تغییر رویکردهای سنتی تاکید کنند. از نگاه کارشناسان حرکت به‌سمت اقتصاد داده‌محور تنها یک انتخاب در حوزه فناوری نیست، بلکه مسیری است که می‌تواند شیوه اداره کسب‌وکارها، تصمیم‌گیری‌های کلان و حتی جریان سرمایه‌گذاری را تحت‌تاثیر قرار دهد.
در این راستا در همایشی که روز یکشنبه با نام فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات برگزار شد این نکته مورد توجه قرار گرفت. این همایش با حضور محمدرضا عارف معاون اول رئیس‌جمهور و ستار هاشمی، وزیر ارتباطات، در مرکز همایش‌های صدا و سیما برگزار شد.
عارف در این همایش در خصوص نقش فناوری اطلاعات در اقتصاد نوآوری گفت: «امروز فناوری اطلاعات و ارتباطات نه‌تنها پیشران توسعه اقتصادی است، بلکه زیرساخت اصلی تحول در تمامی عرصه‌های زندگی به شمار می‌رود. از حکمرانی، تجارت، آموزش و صنعت گرفته تا سبک زندگی و امنیت ملی آی‌سی‌تی امروز قلب تپنده اقتصاد نوآوری است.»
او همچنین به رتبه ایران در شاخص نوآوری جهانی اشاره کرد و گفت: «اکنون در شاخص نوآوری جهانی در میان 139 کشور در رتبه 70 قرار داریم و در ارتباط با خروجی‌های نوآوری نیز در رتبه 46 هستیم. سنجش شاخص‌های بین‌المللی در جامعه ما چندان دقیق نیست چرا که دستگاه‌های ذی‌ربط داده‌ها را به موقع در اختیار قرار نمی‌دهند و شاخص‌ها براساس اطلاعات غیردقیق و بعضا غلط است. همچنین بخش زیرساخت‌های دیجیتال متناسب با نیازهای کشور و منطقه‌ای که در آن قرار داریم نیست.»
عقب‌ماندگی در حوزه هوش مصنوعی
اکنون درحالی‌که هوش مصنوعی موتور محرک خدمات دیجیتال در کشورهای پیشرو محسوب می‌شود، داده‌ها حاکی از آن است که در ایران هنوز راه زیادی برای دست یافتن به شاخص‌های جهانی وجود دارد. معاون اول رئیس‌جمهور در بخش دیگری از اظهارات خود در این همایش به موضوع هوش مصنوعی پرداخت و گفت: «هوش مصنوعی موجب چندین برابر شدن خدمات دیجیتال شده و صنایع جدیدی همچون رانش ابری هوشمند، تحلیل پیشرفته داده‌ها و اتوماسیون هوشمند را پدید آورده است. این فناوری مسیر نوآوری را برای شرکت‌ها و استارت‌آپ‌های حوزه آی‌سی‌تی کوتاه‌تر، کم‌هزینه‌تر و کارآمدتر کرده است.
کشورهایی که به موقع در توسعه هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کرده‌اند امروز از جایگاه برتر و اثرگذار در جهان برخوردارند و این در حالی است که ما در این حوزه با عقب‌ماندگی مواجه هستیم. البته دولت چهاردهم از همان ماه‌های نخست فعالیت خود با استناد به اسناد بالادستی در حوزه فناوری‌های پیشرفته و سند توسعه هوش مصنوعی اقداماتی جدی را آغاز کرده است.» عارف توضیح داد که تشکیل ستاد توسعه هوش مصنوعی در بالاترین سطح به ریاست رئیس‌جمهور یا معاون اول یکی از این اقدامات مهم است؛ اقدامی که آغاز بسیار امیدوارکننده‌ای را رقم زده و می‌تواند سرعت جبران این عقب‌ماندگی را افزایش دهد.
وزیر ارتباطات در این باره تاکید کرد که سازمان تنظیم مقررات در نظر دارد پروانه «اپراتور هوش مصنوعی» را برای فعالیت بخش خصوصی صادر کند تا کشور به‌صورت رسمی دارای اپراتورهای هوش مصنوعی باشد. او در این خصوص گفت: «این اقدامات با این باور انجام می‌شود که تحولات حوزه ارتباطات و داده بدون مشارکت ذی‌نفعان و بخش خصوصی امکان‌پذیر نیست؛ موضوعی که بر همین اساس برای آن برنامه‌ریزی‌های مدون صورت گرفته است. با وجود تلاش‌های گذشته در حوزه داده، چالش‌هایی در سال‌های اخیر نمایان شده است و ضرورت دارد با همکاری فعالان بخش خصوصی گام‌های بلندتری برای رفع این مسائل برداشته شود.»
چالش‌های توسعه زیرساخت‌های ارتباطی
در بحث توسعه اقتصاد دیجیتال زیرساخت‌های ارتباطی پایه‌ای‌ترین و در عین حال چالش‌برانگیزترین بخش محسوب می‌شوند؛ بخشی که کیفیت خدمات، ظرفیت شبکه و امکان رشد کسب‌وکارهای نوپا مستقیما به آن وابسته است. معاون اول رئیس‌جمهور در ادامه به ضعیف بودن زیرساخت دیجیتال در کشور اشاره و بیان کرد: «باید گسترش شبکه‌های پرسرعت، شبکه‌های بزرگ و خدمات ابری در اولویت قرار گیرد. در این بخش با مشکلات جدی مواجهیم. همواره تاکید دارم که نباید تجهیزات موجود را بدون توسعه زیرساخت و بدون افزایش ظرفیت برای پذیرش مشترک جدید به کار بگیریم.
باید این عادت قدیمی که در برخی بخش‌های ارتباطات وجود داشت کنار گذاشته شود. امروز کیفیت برای ما اهمیت درجه‌یک دارد و لازمه آن، سرمایه‌گذاری جدی در زیرساخت‌های دیجیتال و حمایت از استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های فناور است. این بخش یکی از ظرفیت‌های ارزشمند کشور است و تجربه‌های موفق فراوانی داریم.
بسیاری از این شرکت‌ها با انگیزه و توان بالا وارد میدان شدند و خدمات بی‌نظیری ارائه کردند، حتی اگر تعدادی از آنها در مسیر با توقف یا دشواری مواجه شده‌اند، اصل توانمندی و ظرفیت این اکوسیستم ثابت شده است. باید از این مجموعه‌ها حمایت مستمر و هدفمند داشته باشیم.» او تاکید کرد که در این مسیر اصلاح مقررات و ایجاد قوانین روان، تقویت صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر و ارائه مشوق‌های مالیاتی از ضروریات است.
وزیر ارتباطات نیز در این همایش با تاکید بر انجام سرمایه‌گذاری‌های مورد نیاز برای توسعه زیرساخت‌های دیجیتال در کشور اظهار کرد: «میزان سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای این حوزه به گونه‌ای است که نه توجیه داشته است و نه امکان سرمایه‌گذاری توسط دولت به تنهایی، به گونه‌ای که بتواند پاسخگوی نیاز واقعی کشور باشد، وجود دارد؛ از این رو وزارت ارتباطات با یک جهت‌گیری مشخص و اتکای ویژه به بخش خصوصی عملا فضا را برای استقبال از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در لایه‌های مختلف اقتصاد دیجیتال باز می‌کند.
در اقتصاد دیجیتال به طور ویژه به زیرساخت‌های ارتباطی از جمله زیرساخت‌های فیبر نوری، نسل پنجم تلفن همراه و آمادگی سرمایه‌گذاری در نسل ششم تلفن همراه توجه داریم و در موضوع توسعه فیبر نوری دو محور پروژه فیبرنوری (اف‌تی‌تی‌اچ) با محوریت اپراتورهای بخش خصوصی و «مهاجرت از سیم مسی به فیبر نوری» با محوریت مخابرات ایران و مشارکت سایر اپراتورها را دنبال می‌کنیم.»
هاشمی در ادامه اظهارات خود به موضوع تجهیز زیرساخت‌های شبکه 5G پرداخت. اکنون با گذشت بیش از یک سال از روی کار آمدن دولت چهاردهم توسعه شبکه 5G در کشور به کندی پیش رفته است و داده‌ها حاکی از آن است که از اهداف برنامه هفتم توسعه نیز عقب مانده است.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در این باره گفت: «با برگزاری مزایده فرکانس‌های مورد نیاز نسل پنجم تلفن همراه پس از سال‌ها انتظار اپراتورهای ارتباطی وارد مرحله تامین و تجهیز زیرساخت‌های 5G شده‌اند تا این فناوری را با جدیت دنبال کنند. با این حال به‌محض سخن گفتن از زیرساخت ارتباطی و شریان‌های پرظرفیت شبکه موضوع اصلی به‌طور طبیعی «داده» است؛ چرا که این بستر اساسا برای جریان یافتن داده ایجاد شده است.»
هاشمی با تاکید بر ضرورت مدیریت داده در کشور اظهار کرد: «این حوزه با عناوینی مانند حکمرانی داده و داده‌محوری شناخته می‌شود و برای تحقق این رویکرد توسعه زیرساخت‌های ذخیره‌سازی، مراکز داده و توان پردازشی باید به‌طور ویژه مورد توجه قرار گیرد. در این چارچوب و بر اساس تکالیف تعیین‌شده در برنامه‌های بالادستی، دولت به سمت توسعه دوباره «اَبر دولت» با مشارکت بخش خصوصی حرکت می‌کند.
در مجموع مباحث مطرح شده، یک نکته بیش از بقیه خودش را نشان می‌دهد؛ اینکه اقتصاد دیجیتال بدون تقویت جدی زیرساخت‌ها، عملا روی زمین سفتی قرار ندارد. از شبکه‌های پرظرفیت و فیبر نوری گرفته تا مراکز داده و خدمات ابری همه اینها تبدیل به پیش‌نیازهایی شده‌اند که نبودشان سرعت رشد کسب‌وکارهای فناوری را کم می‌کند.