دستاورد جدید ایران در درمان سلول‌های سرطانی
پژوهش‌های اخیر در مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک دانشگاه تهران نشان می‌دهد میدان مغناطیسی فرکانس پایین، اثرات زیستی متفاوتی بر سلول‌های سرطانی دارد.
به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، یک پژوهشی به تازگی در قالب رساله دکتری مریم‌السادات نظام طاهری، با راهنمایی دکتر بهرام گلیائی؛ استاد مرکز تحقیقات بیوشیمی بیوفیزیک دانشگاه تهران و دکتر سید پیمان شریعت‌پناهی؛ استادیار این مرکز انجام شده که به بررسی امکان استفاده از میدان مغناطیسی با فرکانس پایین در درمان سرطان پرداخته است.
دکتر گلیائی درباره ضرورت این پژوهش توضیح داد: امروزه افزایش استفاده از لوازم الکتریکی به طور گسترده مردم را در معرض میدان‌های الکترومغناطیسی با فرکانس بسیار پایین (Extremely low-frequency electromagnetic field) یا به طور خلاصه ELF-EMF قرار داده است. این میدان‌ها در محدوده غیریونیزان طیف الکترومغناطیسی طبقه‌بندی می‌شوند و قادر به شکستن پیوند مولکولی یا ایجاد اثرات حرارتی بر روی بافت نیستند اما اکنون ثابت شده که این میدان‌ها می‌توانند با بافت‌های انسانی تعامل داشته باشند و برخی جریان‌های الکتریکی ضعیف را القا کرده و از طریق مسیرهای پیام‌دهی مختلف، منجر به ایجاد پاسخ‌های زیستی متفاوتی در سلول‌ها شوند.
استاد گروه بیوفیزیک مرکز تحقیقات بیوشیمی بیوفیزیک دانشگاه تهران افزود: با استفاده از همین قابلیت، برخی مطالعات اخیر اثرات مفید ELF-EMF را در درمان سرطان در شرایط in vitro و in vivo گزارش کرده‌اند. تاکنون محتمل‌ترین سازوکار پیشنهادی برای توضیح اثرات ضدسرطانی ELF-EMF، القای آپوپتوز از طریق تنظیم دخیل در گونه‌های اکسیژن فعال درون سلولی (ROS) بوده است اما هنوز سازوکار دقیق این اثرات مشخص نشده است.
دستاورد جدید محققان دانشگاه تهران در درمان شایع‌ترین سرطان در زناننویسنده کتاب «بیوشیمی فیزیک» درباره فرآیند این پژوهش گفت: برای انجام این پژوهش، دستگاهی با قابلیت‌های متفاوت از دستگاه‌های قبلی موجود در آزمایشگاه بیوفیزیک و بیولوژی مولکولی مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک دانشگاه تهران طراحی شد و با استفاده از آن، تأثیر پارامترهای فیزیکی میدان مغناطیسی مثل فرکانس‌های مختلف، شدت‌های مختلف و زمان‌های مختلف و همچنین تأثیر نوع سلول بر پاسخ‌های سلولی مورد بررسی قرار گرفت. مواردی همچون بقای سلولی در شرایط آزمیشگاهی با روش تشکیل کلونی و تمایز سلول‌های شناور با فاگوسیتوز ذرات لاتکس و سنجش کاهش NBT ارزیابی و توزیع سلول‌ها در چرخه سلولی، سطح ROS داخل سلولی و اتوفاژی توسط فلوسایتومتر آنالیز شد.
استاد دانشگاه تهران درباره یافته‌های این مطالعه گفت: نتایج نشان داد که پاسخ زیستی در مواجهه با ELF-EMF، به وضعیت بیولوژیکی سلول بستگی دارد. برای رده‌های سلولی DU145، HUVEC و K562 نتایج بهینه در فرکانس 0/01 هرتز به دست آمد، در حالی که برای MDA-MB-231، پاسخ بهینه در 1 هرتز به دست آمد. قرار گرفتن طولانی مدت در معرض ELF-EMF در سلول‌های چسبنده، با توقف جمعیت سلولی در فاز G2/M چرخه سلولی و افزایش سطح ROS درون سلولی، به صورت معنی‌داری از تکثیر سلولی جلوگیری کرد که منجر به تغییرات ریخت‌شناسی و مرگ سلولی شد. همچنین سلول‌های شناور K562 در معرض ELF-EMF از طریق القای اتوفاژی و کاهش تعداد سلول‌ها متمایز می‌شوند. ELF-EMF احتمالاً از طریق ایجاد آسیب در مولکول DNA، باعث القای آپوپتوز می‌شود. میدان مغناطیسی با فرکانس بسیار پایین همچنین می‌تواند باعث تغییر رفتارهای ریخت‌شناسی و سلولی، از جمله تکثیر، تمایز و مرگ سلولی شود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران درباره بهره‌گیری از این یافته‌ها در بهبود روش‌های درمان سرطان گفت: هدف چنین پژوهش‌هایی این است که به‌کارگیری میدان‌های مغناطیسی با فرکانس بسیار پایین را در درمان انواع سرطان‌ها به عنوان یک روش مستقل یا به صورت یک روش کمکی شیمی‌درمانی و پرتودرمانی، با هدف کاهش دوز و عوارض جانبی مضر ثانویه آنها امکان‌پذیر کنند.