راهکار خانواده‌های موفق در مواجهه با چالش‌های اخلاقی نوپدید چیست؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران در گزارشی که آن را به صورت اختصاصی در اختیار تسنیم قرار داده آورده است: در عصر شبکه‌های اجتماعی و دسترسی بی‌سابقه به اینترنت، خانواده‌ها بیش از هر زمان دیگری با چالش‌های اخلاقی و هویتی مواجه شده‌اند.

نوجوانانی که میان ارزش‌های خانوادگی و الگوهای زندگی دیجیتال سردرگم هستند، والدینی که نمی‌دانند چگونه گفت‌وگو کنند و بحران‌هایی که می‌توانند بنیان خانواده را تهدید کنند.

در همین راستا، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران در پژوهشی با عنوان «شناسایی تجارب مهم خانواده‌ها در مواجهه با چالش‌های اخلاقی نوپدید» تلاش کرده است تا تجربه‌های واقعی خانواده‌ها در مواجهه با این چالش‌ها را مستندسازی کرده و راهکارهای عملی برای مقابله با آسیب‌های نوپدید ارائه دهد.

چالش‌های جدید خانواده‌ها در عصر جهانی‌شدن

خانواده، به‌عنوان نهاد اصلی تربیت و انتقال ارزش‌های اخلاقی و فرهنگی، امروزه با تحولات شگرف اجتماعی، فرهنگی و تکنولوژیک روبرو است. افزایش آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد، خشونت خانگی، طلاق و بحران‌های اقتصادی وهمچنین تغییر نگرش‌ها نسبت به هنجارها و نقش‌های جنسیتی، خانواده‌ها را در مواجهه با چالش‌های اخلاقی نوپدید دچار پیچیدگی کرده است.

از مهم‌ترین این چالش‌ها می‌توان به تأثیر فضای مجازی و رسانه‌ها اشاره کرد، کاهش کیفیت ارتباطات خانوادگی، انزوای اجتماعی، دسترسی آسان نوجوانان به محتوای نامناسب و ایجاد تعارضات بین نسلی ارمغان فضای مجازی برای نهادی به نام خانواده بوده است.

بحران هویت جنسی و جنسیتی چالش‌های اخلاقی نوپدید محسوب می‌شود، به طوری که نوجوانان و جوانان در مواجهه با الگوهای مختلف اجتماعی و رسانه‌ای، دچار سردرگمی و شک در هویت خود می‌شوند. همچنین تغییر نگرش نسبت به روابط عاطفی و جنسی از دیگر چالش‌های اخلاقی نوپدید است، دسترسی به محتوای پورن و تبلیغات رسانه‌ای باعث شکل‌گیری رفتارهای پرخطر و سردرگمی اخلاقی می‌شود.

تجارب خانواده‌ها در مواجهه با چالش‌ها

بر اساس پژوهش‌های صورت گرفته در مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، خانواده‌ها در مواجهه با چالش‌های اخلاقی نوپدید از راهبردهای مختلفی همچون گفت‌وگوی باز و مستمر، آموزش تدریجی و مستمر، نظارت هوشمند بر فضای مجازی و ارزش‌های فرهنگی و مذهبی استفاده کرده‌اند.

البته خانواده‌هایی که فاقد چارچوب اخلاقی مشخص بودند، با مشکلاتی مانند تناقض در تربیت، سردرگمی فرزندان و افزایش آسیب‌های اخلاقی مواجه شده‌اند. راهکارهای موفق خانواده‌ها

نتایج پژوهش‌ها نشان داد والدین موفق از روش‌هایی همچون آموزش مهارت نه گفتن و مقاومت در برابر فشارهای اجتماعی، تشویق به فعالیت‌های جایگزین و متنوع مانند ورزش، هنر و مهارت‌آموزی، تبیین واقع‌گرایانه خطرات فضای مجازی بدون ایجاد ترس یا اجبار و تقویت هویت فرهنگی و شخصیتی نوجوانان با ارائه الگوهای مثبت و توضیح ارزش‌ها استفاده کرده‌اند.

همچنین، خانواده‌هایی که گفت‌وگوی باز، اعتماد و تعامل عاطفی داشتند، توانستند فرزندان خود را در برابر بحران‌های اخلاقی و هویتی محافظت کنند.

پیشنهادهای عملی برای حمایت از خانواده‌ها

بر اساس یافته‌های پژوهش صورت گرفته در مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، طراحی دوره‌های والدگری نوین در سراهای محله برای افزایش آگاهی و مهارت‌های والدین، توسعه مراکز مشاوره خانوادگی با رویکرد فرهنگی و بومی، تولید محتوای رسانه‌ای آموزشی برای خانواده‌ها درباره تربیت اخلاقی و مدیریت فضای مجازی و حمایت از شکل‌گیری شبکه‌های محلی خانواده‌محور برای تقویت انسجام و همیاری میان خانواده‌ها، چهار محور پیشنهادی در راستای بهبود وضعیت برای شهرداری تهران بوده است. همچنین بازنگری در سیاست‌های تربیتی مدارس و ایجاد هم‌افزایی میان خانواده، مدرسه و رسانه‌ها ضروری است تا ساختار حمایتی خانواده‌ها با تحولات اجتماعی همسو شود.

این پژوهش نشان داد که خانواده‌ها در مواجهه با چالش‌های اخلاقی نوپدید، نیازمند آموزش، حمایت مشاوره‌ای و ابزارهای تربیتی مدرن هستند.

ایجاد شبکه‌های حمایتی و ارتقای سواد رسانه‌ای و اخلاقی نوجوانان، می‌تواند خانواده‌ها را در مسیر تربیت صحیح و حفظ انسجام اخلاقی و فرهنگی یاری کند.