راه ابریشم؛ وجه تمایزی که به عینیت نرسید
تهران - ایرنا - گالری راه ابریشم میوه تحولات فرهنگی جامعه ایران در دهه هفتاد بود که مسیر خود را در اندیشه تحقق رویای جامعه عکاسی ایران متمایز شروع کرد اما در نهایت تسلیم واقع‌گرایی شرایط موجود شد.
نشان فرهنگ و هنر فرانسه اوایل سال 2020 میلادی به آناهیتا قبائیان، مدیر گالری راه ابریشم برای تعامل هنری ایران و کشورهایی مانند فرانسه اهدا می‌شود.
نشان فرهنگ و هنر فرانسه (Lordre des Arts et des Lettres) که در اشتباه با نشان لژیون افتخار (Ordre national de la Lgion d'honneur) «شوالیه فرهنگ و هنر» خوانده می‌شود جایزه‌ایست که از سوی وزارت فرهنگ فرانسه به هنرمندان و نویسندگان اعطا می‌شود.
قبائیان تحصیلات خود را در فرانسه گذرانده و 18 سال است و با تاسیس گالری راه ابریشم در ایران برای تعامل هنری ایران و کشورهایی مانند فرانسه تلاش کرده است.
به گفته قائیان، این گالری در سال 1380 به پیشنهاد عباس کیارستمی در تهران تأسیس شد و اولین گالری در ایران است که به صورت تخصصی بر رسانه عکس متمرکز بوده است.
«من از فرانسه به ایران برگشته بودم تا درباره موضوعی، که روی آن کار می‌کردم، تحقیق بیشتری انجام دهم. موضوع مورد نظر من مربوط بود به سالهای قبل از انقلاب. بعد تحقیق به سالهای بعد از انقلاب کشیده شد و کم کم بدون اینکه خودم بخواهم، به این نقطه رسیدم که در ایران عکاسی یکباره رونق عجیب و غریبی پیدا کرده و کار عکاسان ایرانی را حیرت‌آور دیدم.»
تاسیس این گالری به عبارتی پاسخ به نیازی بود که در فضاهای آکادمیک عکاسی ایران ایجاد شده بود و نسلی از عکاسان متولد شده بودند که از فضای رایج عکاسی آن زمان (عکاسی خبری و مستند خبری) فاصله گرفته بودند و به دنبال اعتبار بخشیدن به اندیشه عکاس در پشت دوربین فارغ از رویدادهای مقابل دوربین عکاس بودند و می توان مدعی شد که زیبایی شناسی را در خدمت مفهوم گرفتند.
برای مثال عکاسانی همچون شادی قدیریان و گوهر دشتی نماینده نسلی از زنان شدند که مطالبات اجتماعی و سیاسی آنها در فضای هنرهای زیبا (فاین آرت) به هم پیوند می خورد و توانستند با یافتن بستری برای ارائه تصاویر خود در ایجاد گفتمان رایج آن شرایط موفق شوند.
گالری راه ابریشم نمادی از تحولات فرهنگی جامعه ایران بود و از بادی که بر نهادهای هنری ایران در دهه هشتاد وزید در امان نماند و می توان در کنار آن به مصائب مختلف فضای عکاسی ایران همچون نبود کارگزار، مجموعه دار، مهجور ماندن در حراج ها در کنار رخوت تولیدات جامعه هنری عکاسی ایران اشاره کرد که به عبارتی سبب شد چشم اندازهایی که در رویای جامعه عکاسی ایران ساخته شده بود به واقع گرایی شرایط موجود تقلیل یابد.
گالری راه ابریشم در یک اقدام موازی با فضاهای هنری غرب از امکان عکاسی مستند در ایران بهره برد و توانست جای خالی عکاسی هنری ایران را با عکاسی مستند هنری پر کند و با تغییر نگاه سنتی از پیشکسوتان و معدود عکاسان هنری به جوانان موفق به افتتاح ساختمان دوم خود شد که موفقیت این تغییر نگرش را اثبات کرد.
قبائیان ظرفین‌هی اقتصادی و فرهنگی فضای عکاسی ایران را به خوبی شناخت و با چشم بستن بر اقتصاد فروش آثار عکاسی در ایران توانست ارائه کیفی را جایگزین نیازهای بازار بومی کند و بر نمایش آثار خارج از ایران متمرکز شود.
گالری راه ابریشم در سطح بین‌المللی نمایشگاه هایی مختلفی در دبی، آرکو، نمایشگاه عکس پاریس و بسیاری از رویدادهای فرهنگی و هنری برگزار کرده است و نمی توان چشم از ارائه ایرانی اگزوتیک در آثار ارائه شده این گالری بست اما در عین حال برای یک گالری هم در جامعه ای که خوانش های بصری اش از قرن نوزدهم درحال بازتولید مداوم است، نمی توان دغدغه ای فراتر از گالری داری متصور شد.
اگرچه گالری راه ابریشم در سالهای نخست به عنوان فرصت تحول عکاسی ایران تعریف شد ولی پس از ظهور گالری های جدید که به صورت موازی در کنار این گالری فعالیت خود را آغاز کردند نتوانست تمایز خود را به عینیت تبدیل کند و البته که ذهنیت غالب نسبت به اولین ها نمی‌گذارد آن شروع متمایز به دست فراموشی سپرده شود.
نشان فرهنگ و هنر فرانسه در سال 1957 میلادی بر اساس طرح آندره مالرو (Andr Malraux) نویسنده مطرح فرانسه و وزیر وقت فرهنگ این کشور بنیان گذاشته شد. این نشان با هدف تقویت جایگاه ادبیات و هنر در دنیا به هنرمندانی تعلق می‌گیرد که در توسعه و غنی‌کردن فرهنگ در دنیا و به ویژه در فرانسه نقشی ایفا کرده اند.
پیشتر در ایران شخصیت‌هایی چون محمدرضا شجریان (خواننده)، دکتر حسابی، عباس کیارستمی (کارگردان و عکاس)، داریوش شایگان (نویسنده و شاعر بود)، لیلا حاتمی (بازیگر)، یدالله رویایی (شاعر)، شهرام ناظری (خواننده)، محسن مخملباف (کارگردان)، پری صابری (کارگردان تئاتر و نمایشنامه‌نویس)، اصغر فرهادی (کارگردان) و محمدعلی سپانلو (شاعر و مترجم ایرانی) نشان شوالیه را دریافت کرده‌اند.
*س_برچسب‌ها_س*