رنگ و نقش حجاب بر دامان شاهنامه

اصفهان - مفهوم حجاب از دیرباز در فرهنگ ایرانی نه تنها یک امر دینی بلکه نشانه‌ای از وقار، خرد و هویت زن ایرانی بوده است. این را می توان در اشعار شاهنامه و دیگر شاعران نامدار دید.

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - مرجان سیف الدین: فردوسی، شاعر بزرگ ایران، در شاهنامه بر اهمیت پوشش به عنوان نماد منزلت و عفت زن ایرانی تاکید می‌کند. در کنار فردوسی ادبیات عرفانی، اشعار حافظ، سعدی و مولانا نیز ابعاد استعاری و معنوی حجاب را به‌تصویر کشیده‌اند.

پیشینه تاریخی حجاب شواهد باستان‌شناسی و متون تاریخی نشان می‌دهد که زنان ایران در دوره مادها و هخامنشیان دارای پوشش بلند و کامل بودند که نشانه شأن اجتماعی و خرد محسوب می‌شد. این نوع پوشش در نقوش تخت جمشید و ظروف هخامنشیان قابل مشاهده بوده و ریشه‌ای عمیق در فرهنگ ایرانی دارد. پس از اسلام مفهوم حجاب علاوه بر تقویت معنای دینی، همچنان حامل ابعاد فرهنگی و اجتماعی بود و به عنوان معیار پاکدامنی و شخصیت زن ایرانی مطرح شد.

زن در ادبیات کهن نماد حیا و عفت

محمد جواد شریعت کارشناس ادبیات فارسی گفت: زن ایرانی در شاهنامه فردوسی نماد پاکدامنی، حیا، فرزانگی و خرد است.

این استاد دانشگاه در گفتگو با خبرنگار مهر به روایت‌های متعددی چون وصیت اسفندیار به مادرش اشاره کرد و افزود: در این داستان اسفندیار به مادرش تاکید می‌کند که حتی در عزای فرزندش، حجاب زنان نباید کنار رود، زیرا جنبه احترام به خانواده و اجتماع دارد.

وی ادامه داد: فردوسی در داستان‌های خود، زنان نجیب را با ویژگی پوشیدگی و وفاداری معرفی می‌کند و به داستان اشاره می‌کند که شیرین و خسرو که پس از مرگ شوهرش، در پاسخ به خواستگاری شیرویه، ارزش شرم و حیا و حجاب و پوشیدگی را مطرح می‌کند.

شریعتی در تأیید و تاکید که حجاب نماد زنان با وقار ایرانی است اضافه کرد: منیژه، در روایت بیژن و منیژه، پاکدامنی و پوشیدگی خود را با افتخار اینگونه بیان می‌کند:

کس از پرده بیرون ندیدی مرا.

نه هرگز کس آوا شنیدی مرا.

وی ادامه داد: ابعاد عرفانی و ادبی حجاب شخصیت‌پردازی زنان در اشعار و شاهنامه، پوشیدگی چهره و بدن نشانه احترام اجتماعی و عامل تمایز اخلاقی است.

این استاد دانشگاه، از گردیه خواهر بهرام چوبین نیز هنگام حضور در جامعه اینگونه یاد کرد که حجابی را همانند تاج زیبایی که بر سر داشت و با پوشش خود پیام عزت و خرد می‌رساند.

حجاب، معیار پاکدامنی و هویت زن ایرانی

در داستان‌های سعدی و غزلیات حافظ نیز حجاب در معنای پرده‌های دل به‌کار رفته، بنابراین مفهوم حجاب در ادبیات فارسی، از نماد جسمی تا معانی عرفانی و اجتماعی، همواره تجلی‌گر ارزش‌های اخلاقی و فرهنگی تلقی شده‌است.

ملیحه مرتضوی، دیگر کارشناس ادبیات فارسی می‌گوید: ارزش حجاب در ادبیات غنی ایران نماد فرهنگی زن ایرانی بوده است.

وی در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه در شاهنامه زنان در کنار مردان بیشترین حضور را در رقم زدن این کتاب حماسی دارند افزود: مردان و زنان شاهنامه مانند منیژه، گردیه و تهمینه، پوشش و حیا را ستون منزلت خویش می‌دانند.

وی گفت: شاهنامه تاکید ویژه‌ای بر حیا و پوشیدگی نه‌تنها برای زنان بلکه برای مردان دارد، چنانکه مردان نیز موظف به حفظ نگاه پاک و محترمانه به زنان نجیب‌اند.

مرتضوی درباره حجاب به اشعار شاعران بزرگی اشاره‌ای کرد:

سعدی

دوست دارم که بپوشی رخ همچون قمرت

تا چو خورشید نبینند به هر بام و برت

صائب تبریز

خوب کردی که رخ از آینه پنهان کردی

هر پریشان نظری لایق دیدار تو نیست

وی در ادامه افزود: حجاب فرهنگ ایرانیان است حجاب در ادبیات کهن ایران، مفهومی چندوجهی است که نه تنها به پوشش جسمی زنان بلکه به مردان هم اشاره دارد.

وی ابعاد فرهنگی، اجتماعی و معنوی حجاب در ادبیات ایران را بسیار زیبا و غنی توصیف کرد و گفت: پوشیدگی نشانه‌ای از پاکدامنی، احترام به خانواده و منزلت اجتماعی آنهاست که در طول تاریخ ایران از دوران باستان تا عصر اسلامی و تا روزگار معاصر به روشنی نمایان است.

حجاب در روایت‌های شاهنامه و ادبیات ایران، یک نماد نیرومند فرهنگی، اخلاقی و معنوی است. فردوسی و شاعران دیگر با تاکید بر حیا و پوشش زنان، بر نقش زنان در حفظ منزلت و عزت خانوادگی و اجتماعی اصرار ورزیده‌اند. این مفاهیم نه تنها در ایران باستان، بلکه در ساختار اجتماعی و فرهنگی معاصر نیز بازتاب داشته و ریشه‌ای عمیق در هویت زن ایرانی دارد.