رونمایی از آثار نفیس مرقع آرایی‌های دیرین و نوین در دانشگاه تهران

نمایشگاه مشترکی از نفیس‌ترین مرقعات تاریخی و معاصر، با عنوان «مرقع‌آرایی دیرین و نوین» برای نخستین بار در کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران به نمایش گذاشته شد.

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از دانشگاه تهران، در نخستین روز گشایش این نمایشگاه که توسط کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران و با همکاری مؤسسه کتاب‌آرایی ایرانی، با حضور هنرمندان این حوزه، رئیس و کارشناسان کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، رئیس مؤسسه کتاب‌آرایی ایرانی و جمعی از دانشجویان و علاقه‌مندان هنر مرقع برگزار شد و با یک نشست تخصصی درباره هنر مرقع همراه بود، متخصصان حاضر در این نشست، از جنبه‌های مختلف به بررسی این هنر پرداختند.

در این نشست که 27 مهرماه برگزار شد، عمادالدین شیخ الحکمایی، یکی از متخصصان حوزه مرقع، در سخنرانی خود، گفت: بسیاری از هنرهای ما که به دلایل مختلف فراموش شده یا کمتر دیده می‌شوند، این ظرفیت را دارند که احیا بشوند و آثاری تولید بشود که در آینده منبع ارزشمندی برای فرهنگ و هنر این سرزمین و پژوهش‌های بعدی باشد.

وی با اشاره به تاریخچه عنوان شده از مرقع‌آرایی، اظهار داشت: غالب آثاری موجود در این زمینه، مربوط به قرن نهم و بعد از آن است، اما شواهد و اسناد بیانگر این است که سابقه این هنر در ایران، به سال‌ها قبل برمی‌گردد.

وی افزود: در برخی از منابع مثل منشآت، سابقه این هنر به چند قرن قبل باز می‌گردد و همچنین این منابع بیانگر این است که هنر مرقع، پیشتر با نام دیگری به نام دَرج در ایران سابقه داشته است. نایب شیرازی، دیگر سخنران این نشست بود که درباره مرقعاتی که در کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران نگهداری می‌شوند توضیحاتی ارائه داد.

وی با قدردانی از رسول جعفریان، رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران برای برگزاری این نمایشگاه و نشست، گفت: به جرئت می‌توانم بگویم که برای نخستین بار است که یک درباره مرقع نمایشگاه و نشست تخصصی برگزار می‌شود. دانشگاه تهران به رغم اینکه بیشترین آثار مرقع را ندارد، ولی همت دانشگاه تهران در برگزاری این نمایشگاه و این نشست تخصصی، قابل تقدیر است.

وی با بیان اینکه چندین کتاب تاریخ درباره تاریخ هنر ایران توسط نویسندگان ایرانی و خارجی نگارش شده است، گفت: من به تمام این تاریخ هنرها انتقاد دارم و علت آن این است که این آثار نوشته شده مبتنی بر آثار کتابی بودند و در نگارش تاریخ هنر مرقعات دیده نشده است.

نایب شیرازی با تاکید بر بازنویسی تاریخ هنر با لحاظ کردن تاریخ هنر مرقعات، گفت: گذرگاه‌های اصلی هنر ایران در مرقعات شکل می‌گیرند، نه در کتاب‌ها؛ چرا که امکان جابجابی کتاب‌ها و گرته‌برداری از آنها به‌ندرت شکل گرفته، اما قطعات به عنوان سفیرهای هنری ما بودند که به سرزمین‌ها و به پادشاهان فرستاده می‌شد که برای ایجاد کارگاه‌های هنری مورد پذیرش قرار بگیرند. این بخشی از تاریخ هنر ماست که به آن توجهی نشده است.

وی تاکید کرد: برخی از این مرقعات مثل مرقع بهرام میرزا سرآمد هنر ایران زمین است، به‌تنهایی به اندازه بزرگترین موزه موجود هنرهای ایران اهمیت دارد؛ چرا که هیچ هنر ایرانی نیست که تا قبل از دوره صفوی در این مرقع نباشد و تمام هنرهای ایرانی انواع تذهیب، تشعیر، انواع خط و تمام هنرهای که در ایران انجام شده است، در این مرقع وجود دارد.

در ادامه این نشست، فرشیده کونانی، کارشناس بخش تالار نفیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، گزارشی از مرقعات موجود در کتابخانه مرکزی ارائه کرد.

محسن جدیدی هم در سخنرانی خود ضمن بررسی آثار میرعماد به تاثیرپذیری میرعماد از میرعلی هروی و شیوه این دو استاد در هنر خوشنویسی پرداخت.

در این نمایشگاه، مجموعه‌ای کم‌نظیر از 15 مرقع نفیس و ارزشمند شامل 10 مرقع نفیس از گنجینه کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران و 6 مرقع از گنجینه مؤسسه کتاب‌آرایی ایرانی، به مدت چهار روز در تالار نفیس کتابخانه برای بازدید علاقه‌مندان به نمایش درمی‌آید و پس از پایان نمایش نسخه‌های اصلی، این نمایشگاه با ارائه نمونه‌های چاپی تا تاریخ 20 آبان‌ماه 1404 ادامه خواهد داشت.

گفتنی است، تعداد 67 مرقع در قالب 1391 قطعه در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران وجود دارد که قدیمی‌ترین نسخه مربوط به سال 940 هجری و جدیدترین نسخه نیز متعلق به سال 1342 است. از این آثار، برخی به شکل آکاردئونی، برخی به شکل کتاب است که به خط استادان بنامی چون میرعلی هروی، میرعماد، احمد نیریزی، عبدالعلی، گوهرشاد، محمد شفیع و... است. برخی از این آثار فقط خط بوده و برخی مرقعات هم خط و هم نقاشی است. برخی از این آثار به لحاظ هنری بسیار نفیس بوده و برخی دیگر از جنبه تاریخی و اسناد دارای اهمیت هستند.