رویکرد پیشنهاد شده در نظام‌نامه کشاورزی و منابع طبیعی کمکی به حل مشکل اشتغال نخواهد کرد

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، بیش از 370 نفر از اعضای هیات علمی، دانشجویان و فعالان بخش خصوصی گیاه پزشکی کشور در نامه ای به عموعابدینی، معاون آموزشی وزارت علوم نسبت به «نظام‌نامه جامع آموزش عالی کشاورزی و منابع طبیعی» انتقاد کردند. که متن کامل نامه به شرح زیر است:

احتراماً همان‌گونه که مستحضرید اخیراً "نظام‌نامه جامع آموزش عالی کشاورزی و منابع طبیعی" از سوی "دفتر برنامه ریزی درسی" آن وزارتخانه تهیه و برای اظهارنظر به دانشگاه‌های کشورارسال شده است. اعضای هیات علمی گروه‌های گیاه پزشکی دانشگاه‌های کشور و نیز متخصصان، دانشجویان، پیشکسوتان و فعالان بخش خصوصی این رشته با بررسی دقیق و جامع این نظام‌نامه، ایرادات ساختاری زیادی را به شرح زیر به آن وارد دانسته و ضمن اعلام مخالفت خود با آن، از جنابعالی درخواست پیگیری موضوع و جلوگیری از اجرای آن را دارند.

در ماده‌ی 5 این نظام‌نامه (یکپارچه‌سازی مقاطع تحصیلی در بخش کشاورزی و منابع طبیعی)، طرح تجمیع و یکپارچه‌سازی سه رشته‌ی زراعت، باغبانی و گیاهپزشکی و قرار دادن آن‌ها تحت یک عنوان کلی و نامفهوم به نام "مهندسی تولیدات گیاهی" پیشنهاد شده است که متاسفانه به دلیل برخوردار نبودن از پشتوانه‌ی کارشناسی و عدم توجه به پیامد‌های زیانبار و جبران‌ناپذیر آن در آینده، قاطبه‌ی اعضای هیات علمی گروه‌های گیاهپزشکی دانشگاه‌های سراسر کشور از جمله چهره‌های ماندگار و پیشکسوتان این رشته، ضمن اعلام مخالفت خود با این طرح، تصویب احتمالی آن را باعث نابودی رشته‌ی پرسابقه، پرطرفدار و اشتغالزای گیاهپزشکی می‌دانند که فارغ‌التحصیلان و متخصصان آن همواره مایه‌ی مباهات و فخر جامعه‌ی کشاورزی ایران و حتی دنیا بوده‌اند.

به اطلاع می‌رساند که رشته‌ی گیاهپزشکی با سابقه‌ی بیش از نیم قرن در مقطع کارشناسی در دانشگاه‌های دولتی کشور به شکل نسبتاً خوب و کارآمدی تدریس می‌شود و سرفصل دروس آن نیز اخیراً با هدف توانمندسازی بیشتر فارغ‌التحصیلان مورد بازنگری قرار گرفته است. گواه این ادعا درصد بالای اشتغال فارغ‌التحصیلان این رشته در بخش‌های مختلف و اغلب خصوصی کشور و اقبال بالای داوطلبان آزمون سراسری به این رشته حتی در دوره‌های شبانه آن می‌باشد؛ بنابراین تلفیق رشته‌ی گیاهپزشکی با رشته‌های دیگر به هیچ عنوان منطقی نیست و باعث نابودی این رشته‌ی پرطرفدار و کارآفرین خواهد شد. جامعه گیاهپزشکی کشور بر این باور هستند که دلایل ارایه شده از سوی تهیه‌کنندگان این نظامنامه بویژه در ماده 5 آن غیرکارشناسانه بوده و به دلایل زیر قادر به حل مشکلات کنونی آموزش عالی در بخش کشاورزی نخواهد بود:

1) ارایه‌دهندگان این نظامنامه بر این عقیده هستند که فارغ‌التحصیلان فعلی رشته‌های کشاورزی از سواد کافی برخوردار نیستند و این طرح موجب افزایش سواد فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها خواهد شد. اگر چه طرح این ادعا از سوی جمعی که اغلب آن‌ها فارغ‌التحصیل رشته‌های کشاورزی از دانشگاه‌های داخلی می‌باشند، بسیار سوال‌برانگیز می‌باشد، اما بر فرض صحیح بودن این ادعا در جواب باید گفت که بخش زیادی از ناکارآمدی فارغ‌التحصیلان رشته‌های کشاورزی نه به دلیل پایین بودن سطح آموزش در این رشته‌ها بلکه به دلیل پایین بودن کیفیت متقاضیان ورود به آن‌ها می‌باشد و این مشکل با حذف رشته‌های پرطرفدار و به اصطلاح چهار‌ستاره‌ی علوم کشاورزی مثل گیاهپزشکی قطعاً تشدید خواهد شد. به علاوه، از ارایه‌دهندگان این طرح باید پرسید که چگونه فارغ‌التحصیلان در سیستم کنونی پس از گذراندن ده‌ها واحد تخصصی همچنان بی‌سواد باقی می‌مانند، اما با کاهش تعداد واحد‌های تخصصی و ارایه‌ی معجونی از واحد‌های مختلف، آن‌ها به دانشمندانی گیاهپزشک - خاکشناس - باغبان تبدیل خواهند شد؟ چگونه همین فارغ‌التحصیلان به زعم آن‌ها بیسواد پس از مهاجرت و قرار گرفتن در یک بستر مناسب به محققان و کارآفرینان برتر و بین المللی تبدیل می‌شوند؟

2) یکی دیگر از دلایل ارایه شده برای طرح تجمیع رشته‌ها، حل مشکل اشتغال فارغ‌التحصیلان آن ذکر شده است هر چند که طراحان برای این استدلال خود هیچ طرح کارشناسی ارائه نکرده‌اند و هیچگاه توضیح نداده‌اند که طرح آن‌ها با چه مکانیسمی و بر اساس کدام شواهد میدانی قادر به حل این مشکل خواهد بود!. با توجه به این که طبق آمار‌های رسمی، فارغ‌التحصیلان رشته‌های کشاورزی در میانه‌ی دانش‌آموختگان بیکار و در شرایط بهتری نسبت به اغلب رشته‌های دیگر قرار دارند و حتی وضعیت اشتغال فارغ‌التحصیلان رشته‌ی گیاه‌پزشکی از میانگین اشتغال رشته‌های کشاورزی نیز بالاتر می‌باشد، این استدلال حداقل در مورد ارشته‌های کارآفرین و پرطرفداری مثل گیاهپزشکی چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.

خلاصه‌ی کلام آن که متاسفانه رویکرد پیشنهاد شده در این نظام‌نامه نه تنها کمکی به حل مشکل اشتغال نخواهد کرد بلکه همین میزان از اشتغال فعلی را نیز در سراشیبی نابودی قرار خواهد داد. حضرتعالی به خوبی واقفی هستید که ایجاد اشتغال در زمینه‌های مختلف نیازمند دانش و تخصص عمیق است، در حالی که این نظام‌نامه در صورت اجرا، انسان‌هایی را تربیت خواهد کرد که علمشان بیش از یک سانتی‌متر عمق ندارد و از دل این اطلاعات سطحی، هرگز اشتغال ایجاد نخواهد شد. در حالی‌که شرایط اشتغال امروز کشور ناشی از سیاستگذاری‌های نادرست در دستگاه‌های مختلف کشور می‌باشد، متاسفانه زیرمجموعه‌های وزارت عتف نباید به گونه‌ای رفتار کنند که گویا تنها مقصر این وضعیت، این وزارتخانه می‌باشد.

در پایان لازم است به برخی از پیامد‌های جانبی اجرای احتمالی این طرح نیز اشاره شود: الف) این تصور که با تجمیع این سه رشته (گیاهپزشکی، زراعت و باغبانی) تحت یک عنوان به نام "مهندسی تولیدات گیاهی"، اقبال عمومی از آن بیشتر خواهد شد و یا آن که متقاضیانی با رتبه‌های بهتر آن را انتخاب خواهند کرد و فارغ‌التحصیلان آن با سوادتر خواهند بود، کاملا اشتباه است و قابل پیش‌بینی است که تعداد متقاضیان این رشته از تعداد متقاضیان فعلی رشته‌ی زراعت یا باغبانی فراتر نخواهد رفت. همچنین قابل پیش‌بینی است که با اجرای این طرح، علاقمندان به رشته‌های پرطرفدار کشاورزی مانند گیاهپزشکی که معمولاً از بهترین رتبه‌های کنکور در بین رشته‌های کشاورزی برخوردار می‌باشند، رشته‌ی مورد علاقه‌ی خود را در دانشگاه‌های خارج از کشور جستجو خواهند کرد و پیامد این کار، فرار استعداد‌های برتر از علوم کشاورزی و تضعیف بیش از پیش این علوم خواهد بود. ب) با توجه به کاهش تعداد واحد‌های تخصصی در رشته‌های تلفیقی جدید، اعضای هیات علمی جوان بویژه در گروه‌های آموزشی فاقد دوره‌های تحصیلات تکمیلی با مشکلاتی از قبیل پر نشدن ساعات موظفی و به دنبال آن، مشکلات ترفیع سالانه و ارتقا مواجه خواهند شد.

ج) با توجه به این که هر رشته‌ی کارشناسی در دانشگاه باید دارای یک گروه آموزشی متولی باشند، وضعیت رشته‌ی جدید "مهندسی تولیدات گیاهی" از این نظر کاملا مبهم خواهد بود و باعث بروز سردرگمی در بین دانشجویان و اختلاف بین گروه‌های آموزشی خواهد شد. این مشکلات هم اکنون نیز در برخی از رشته‌های کارشناسی مشابه مثل "مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی" (تلفیق رشته‌های زراعت و اصلاح نباتات) که در دانشکده‌های کشاورزی کشور دایر می‌باشد، مشاهده می‌شود.

د) فارغ التحصیلان رشته ترکیبی جدید التاسیس از نظر توان علمی و دانش و معلومات توان ورود به رشته‌های مرتبط با گیاهپزشکی در مقاطع بالاتر را نخواهند داشت و این مساله یک معضل جدی است که گرایش‌های تحصیلات تکمیلی این رشته مانند حشره‌شناسی، کنه‌شناسی و مجموعه بیماری‌های گیاهی را به تعطیلی خواهد کشاند.

علاوه بر ایرادات و مشکلات فوق‌الذکر، در ماده 3 این نظام‌نامه (اشتغال و کارآفرینی در برنامه‌ریزی و گسترش رشته‌های کشاورزی و منابع طبیعی)، اختیارات زیاد و غیرقانونی به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (وزارت جهاد کشاورزی) واگذار شده است که در صورت تصویب، جایگاه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را به عنوان تنها متولی قانونی تصویب و گسترش رشته‌های کشاورزی، خدشه‌دار خواهد ساخت. اشتغال و کارآفرینی که یک مساله حاکمیتی و فرا وزارتخانه‌ای می‌باشد، نباید بهانه‌ای برای دخالت سایر سازمان‌ها در اختیارات و تصمیم‌گیری‌های وزارت عتف و تضیف جایگاه این وزارتخانه شود و البته وزارت عتف نیز این اختیار را دارد که با مشورت گرفتن از بدنه‌ی کارشناسی سایر وزارتخانه‌ها و با بازنگری ادواری در سرفصل دروس، در جهت حل این مشکل گام بردارد. پیشنهادات 1) پیشنهاد می‌شود با آمایش مراکز آموزش عالی کشور مراکزی که بدون برخورداری از حداقل امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری اقدام به جذب دانشجو در رشته‌های مختلف کشاورزی می‌نمایند، تعطیل یا تجمیع شوند. گروه‌های آموزشی نیز با حفظ رشته‌های فعلی موظف باشند با هدف توانمندسازی بیشتر فارغ‌التحصیلان، سرفصل‌های دروس را هرچند سال یکبار مورد بازنگری قرار دهند.

2) پیشنهاد می‌شود در صورتی که پس از یک کار کارشناسی قوی، بدنه‌ی علمی و کارشناسی دانشگاه‌های کشور با طرح تجمیع رشته‌ها موافقت نماید، رشته‌های تلفیقی جدید در کنار رشته‌های فعلی در چند دانشگاه به شکل آزمایشی راه‌اندازی شوند و پس از گذشت چندسال (مثلاً یک دوره‌ی 5 ساله) کارایی آن‌ها مورد ارزیابی قرار گرفته و در صورت استقبال از سوی داوطلبان کنکور و کارآمدی فارغ التحصیلان آن، در سایر دانشگاه‌های متقاضی نیز به اجرا درآید.

3) در نهایت، پیشنهاد می‌گردد که نقاط قوت این نظام‌نامه بر اساس نظر کارشناسی گروه‌های آموزشی استخراج و بدون تجمیع گرو‌های آموزشی و با حفظ ساختار فعلی آن‌ها و با تکیه بر بازنگری سرفصل‌ها و گنجاندن واحد‌های درسی جدید و نوآورانه در آنها، اجرا شوند. بیش از 370 نفر از اعضای هیات علمی، دانشجویان و فعالان بخش خصوصی گیاه پزشکی کشور