زنجیره ناقص آموزش تا اشتغال؛ چرا بازار کار از مهارت تهی است؟
با وجود آموزش‌های گسترده و تقاضای بالا در بازار کار، نبود مهارت کافی و ضعف در اتصال آموزش به اشتغال، یکی از مهم‌ترین موانع اشتغال در ایران شده است.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم, در شرایطی که بسیاری از کسب‌وکارها از کمبود نیروی کار ماهر گلایه دارند و همزمان نرخ بیکاری به‌ویژه در میان جوانان تحصیل‌کرده بالاست، یک سوال اساسی ذهن سیاست‌گذاران و فعالان اقتصادی را به خود مشغول کرده است: چرا آموزش هست، تقاضا هست، اما اشتغال شکل نمی‌گیرد؟
سه ضلع بحران در اقتصاد ایران؛ مواد اولیه، سرمایه و مهارت
غلامحسین محمدی، رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور، با اشاره به تصویری نگران‌کننده از وضعیت مهارت در ایران می گوید: نوسانات قیمت مواد اولیه، دشواری تأمین مالی و کمبود نیروی انسانی ماهر، سه عامل اصلی هستند که فضای کسب‌وکار در ایران را با چالش جدی مواجه کرده‌اند.
پیوند بنگاه‌های کوچک و بزرگ؛ راهی برای رونق اشتغال رونق تولید و اشتغال با تعاونی‌های جوارکارگاهی در مناطق آزادوی تاکید می‌کند که برخلاف تصور رایج، مشکل فقط اقتصادی نیست، بلکه فقر مهارتی به یک بحران پنهان اما عمیق تبدیل شده است. این سخنان در حالی بیان می‌شود که بسیاری از کارفرمایان از عدم تناسب نیروی انسانی موجود با نیازهای امروز تولید و خدمات گلایه دارند.
اما محمدی تاکید دارد که ما با دو نوع ناهماهنگی روبرو هستیم و آن چیزی جز کمبود مهارت در نیروی کار موجود و عدم تطابق جغرافیایی بازار کار با مهارت‌های موجود نیست.
بنابراین گزارش, به بیان ساده‌تر، در برخی نقاط کشور نیروی کار ماهر وجود دارد، اما بازار کار مرتبط شکل نگرفته یا به این مهارت‌ها دسترسی ندارد. آمارهای نگران‌کننده از سطح مهارت در کشور
محمدی آمارهایی را مطرح می‌کند که عمق بحران را نشان می‌دهد: بیش از 45 درصد نیروی کار فعلی نیاز به ارتقاء مهارت دارند تا بتوانند در شغل کنونی خود بمانند. بیش از 85 درصد کارفرمایان، هنگام استخدام، به مهارت‌های عمومی نظیر ارتباط موثر، حل مسئله، کار تیمی و تفکر انتقادی نیز توجه دارند. کارایی آموزش‌های مهارتی فقط 42 درصد است. یعنی کمتر از نیمی از آموزش‌ها به شغل ختم می‌شود. تنها 45 درصد آموزش‌ها با نیاز بازار کار تطابق دارند.
به گزارش تسنیم, این آمارها نشان می‌دهد که نظام آموزشی ایران، چه در بخش فنی و حرفه‌ای و چه در آموزش عالی، در تامین نیاز بازار کار عملکرد ضعیفی داشته است. در حالی که آموزش مهارتی باید پلی باشد میان آموزش و اشتغال. اکنون خود به مانعی تبدیل شده است. محمدی با انتقاد به ساختار آموزش رسمی کشورمی‌گوید: عموم مردم سال‌ها آموزش‌های مازاد دیده‌اند که کاربردی در زندگی افراد ندارد. این یعنی ما با یک انباشت دانش بدون مهارت مواجه هستیم.
از سوی دیگر، بخش قابل توجهی از آموزش‌ها همچنان به صورت تئوریک، بدون تعامل با صنعت و بازار کار ارائه می‌شوند. این در حالی است که مدل‌های موفق دنیا بر آموزش‌های دوگانه (Dual Education) تکیه دارند؛ ترکیبی از آموزش در کلاس و تجربه در محیط واقعی کار. بازار کار هم متهم است؛ عدم پرداخت دستمزد منصفانه
محمدی ضمن نقد آموزش، بازار کار را نیز از نگاه خود دور نمی‌دارد. به گفته او، یکی از دلایل ریزش نیروی کار ماهر، عدم پرداخت دستمزد متناسب با تخصص و مهارت است. بسیاری از نیروهای ماهر ترجیح می‌دهند در مشاغل غیرمرتبط اما درآمدزا مشغول شوند یا حتی مهاجرت کنند.
بنابر این گزارش, به این ترتیب، بازاری که حاضر نیست به مهارت بها دهد، چرخه آموزش - اشتغال را بی‌اثر می‌کند و انگیزه‌ای برای مهارت‌آموزی باقی نمی‌گذارد. کارشناسان درپیشنهاداتی از اتصال سامانه‌ها تا طرح‌های ویژه اشتغال اشاره می کنند و می گویند: اتصال سامانه‌های اطلاعاتی بازار کاربرنامه هفتم توسعه، ایجاد سامانه‌های یکپارچه برای اتصال کارجو، کارفرما، نهادهای آموزشی و سیاست‌گذاران را پیش‌بینی کرده است. محمدی بر «هم‌آفرینی» و پایان دادن به نگاه بخشی در بازار کار تاکید دارد. توسعه آموزش‌های متناسب با اقتصاد دیجیتال، اجرای طرح کارافن برای خوداشتغالی و تبدیل سازمان فنی و حرفه‌ای از تصدی‌گر به تنظیم‌گر حائز اهمیت است.
تربیت 500 هزار نیروی ماهر در حوزه اقتصاد دیجیتال از اهداف اصلی سازمان فنی و حرفه‌ای است. با رشد مشاغل فناوری‌محور، این حوزه به یکی از اولویت‌های مهارتی کشور تبدیل شده است. در طرح کارافن، 50 هزار نفر در مسیر آموزش، تولید، برندینگ، فروش و عرضه محصول هدایت می‌شوند. این طرح، پاسخی به خلأ زنجیره آموزش تا کارآفرینی در ایران است.
به گزارش تسنیم, مهارت، حلقه مفقوده توسعه اشتغال در ایران است. آن‌چه از اظهارات رئیس سازمان فنی و حرفه‌ای برداشت می‌شود، این است که بحران اشتغال در ایران، صرفاً اقتصادی یا آموزشی نیست؛ بلکه ترکیبی از ناکارآمدی سیستماتیک، بی‌توجهی به مهارت و ضعف در سیاست‌گذاری کلان است. تا زمانی که آموزش با بازار کار هماهنگ نباشد، بازار کار به مهارت بها ندهد، و سیاست‌گذاران تنها به آمار اشتغال توجه کنند نه کیفیت آن، چرخه ناقص آموزش تا اشتغال ادامه خواهد داشت و ایران، با وجود منابع انسانی فراوان، همچنان با بحران مهارتی مواجه خواهد بود.