سایه سنگین آلودگی بر فراز پایتخت

در ساعات پایانی روز پنج‌شنبه 29 آبان بر حجم غلظت ذرات آلاینده در هوای تهران افزوده شد و با عبور شاخص کنترل کیفیت هوا از مرز 150واحد، هوای تهران برای تمامی گروه‌ها ناسالم شد. این روند تا ساعت 4 صبح روز جمعه 30 آبان نیز ادامه یافت، اما در ادامه با وزش اندکی باد، از غلظت ذرات PM2.5 در هوا کاسته شد؛ به‌نحوی‌که با ثبت داده 146‌واحدی، هوای پایتخت در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس قرارگرفت.

در حالی هوای پایتخت برای 21‌روز از آبان امسال در وضعیت ناسالم قرار داشت که در آبان سال‌گذشته هوای تهران برای 21‌روز در وضعیت قابل‌قبول بود و تنها 9 روز آلوده بود. کاهش محسوس باد و باران در سال‌جاری بر افزایش آلودگی هوای پایتخت اثرگذار شده‌است. همچنین از ابتدای امسال هوای تهران برای 6روز پاک، 123 روز قابل‌قبول، 105 روز ناسالم برای گروه‌های حساس، 8 روز ناسالم برای تمامی گروه‌ها و 2 روز در وضعیت بسیار ناسالم بود.

افزایش مستمر روزهای آلوده و تکرار آن در سال‌های متوالی می‌تواند تهدید جدی برای سلامت شهروندانی باشد که برای دوره‌های متمادی در معرض آلودگی هوا قرار دارند. افزایش بیماری‌های قلبی و عروقی، شدت‌گرفتن بیماری‌های تنفسی، افزایش ریسک سرطان، احتمال کاهش هوش کودکان و... از جمله خطرات جدی زندگی در منطقه‌ای همواره آلوده است. تکرار روزهای آلوده در هر سال و افزایش آن یکی از دلایل اصلی کاهش کیفیت زندگی در شهری مانند تهران است.

کاهش باد و باران؛ عامل افزایش آلودگی هوا

تعداد روزهای آلوده پایتخت در سالیان اخیر رو به افزایش گذاشته‌است؛ کاهش بارش باران و کاهش وزش باد در افزایش تعداد روزهایی که شهروندان تهرانی، هوای آلوده را استنشاق می‌کنند، اثر داشته‌است. در چنین شرایطی که دیگر امیدی به وزش باد و باران برای مهار آلودگی هوا نیست، موضوع مهار آلاینده‌ها از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود.

شرکت کنترل کیفیت هوا در گزارش خود با عنوان «بررسی نقش ذرات معلق سایشی در آلودگی هوای تهران» سهم منابع متحرک و ثابت در بروز آلودگی هوا را بررسی‌کرده و راهکارهایی برای کاهش آلودگی هوای پایتخت ارائه کرده‌است. در این گزارش تاکید شده؛ 83‌درصد آلودگی گازی در هوای تهران مربوط به منابع متحرک (موتورسیکلت، خودروی سواری، خودروهای عمومی و وسایل نقلیه دیزلی) می‌شود؛ در عین‌حال این منابع متحرک سهمی 60‌درصدی در تولید ذرات معلق دارند. کاهش کیفیت کاتالیست ها در خودروهای بنزینی در افزایش آلودگی هوا اثرگذار است. در بسیاری از خودروهای بنزینی، کاتالیست ها فاقد کیفیت و دوام لازم هستند. در نبود نظارت موثر بسیاری از این قطعات پس از مدتی از کار می افتند و این موضوع بر آلایندگی خودروهای سواری می‌افزاید.

دومین عامل موثر در بروز آلودگی هوای تهران وجود وسایل نقلیه سنگین فرسوده است؛ بخش قابل‌توجهی از این وسایل نقلیه سنگین که عمدتا نیز دیزلی هستند، با فناوری‌های منسوخ‌شده فعالیت دارند، این وسایل که عموما نیز مصرف بالای سوخت و راندمان پایینی دارند در ورود مواد آلاینده خطرناک به هوا تاثیر بالایی دارند.

در شرایطی که منابع متحرک سهم ویژه‌ای در بروز آلودگی هوای تهران دارند، می‌توان با اخذ سیاست‌هایی درخصوص این منابع متحرک از میزان آلودگی هوا در شهری مانند تهران کاست. این راهکارها عبارتند از: افزایش سهم حمل‌ونقل عمومی در ترددهای روزانه، برقی سازی خودروهای حمل‌ونقل عمومی و در نهایت نیز بهبود کیفیت خودروهای سواری بنزینی از طریق ارتقای استانداردهای آلایندگی.

با توجه به محدودیت منابع، توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی برقی به خصوص در مناطق پرجمعیت و پرتردد مرکز شهر در مهار آلودگی هوای تهران می‌تواند کارساز باشد. دومین رویکرد برای مهار آلایندگی هوای تهران، کاهش تردد وسایل نقلیه شخصی در سطح شهر و جایگزینی آن با حمل‌ونقل عمومی کارآمد است. موفقیت این راهبرد مستلزم توسعه گسترده زیرساخت حمل‌ونقل عمومی، نوسازی ناوگان و مدیریت هوشمند ترافیک است. سومین رویکرد برای مهار آلودگی هوا نیز ارتقای استاندارد تولید خودرو و اصلاح فرآیندهای نظارتی است.