سبک‌شناسی نگارههای «ورقه» و «گلشاه»
تهران - ایرنا - پژوهش «سبک‌شناسی نگارههای ورقه و گلشاه» با هدف بررسی و واکاوی نسخه مورد نظر بر اساس ساختار نگارهها در گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام شد.
به گزارش روز شنبه گروه فرهنگی ایرنا از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری،عضو هیئت علمی پژوهشگاه و مجری این طرح گفت: سنت مصورسازی نسخ و شرافت بخشیدن به صفحات حامل نفحات اندیشه که از ذهن وقاد ادبا و حکما برخاسته و توسط خامه توانای کاتب و قلم اعجاز نگارگر، ساحت قرطاس را ملک طلق خود ساخته، همواره منادی فرهنگ و هنری است که عینیت یافتگی فاخر خود را به رخ هنر دیگر بلاد کره خاکی کشیده و آنان را در بحر اعجاب غوطه‌ور ساخته است.
سید عبدالمجید شریف زاده افزود: به همین نحو، سرایش اشعار و پردازش منظومه‌هایی غرا که عذوبتشان ماء معین را یادآور است، پیوندی وثیق با هنر کتاب آرایی و نگارگری یافته و این دو چون دو بال، هنر را رهسپار اعتلا ساخته‌اند.
وی در ادامه یکی از نفیس ترین نسخه‌های مصور ایرانی را منظومه دلکش ورقه و گلشاه دانست که از طبع شعر عیوقی تراویده و همانند داستان، زنده‌کننده است و خاطرنشان کرد: اگر در آن داستان عشاق از حرمان جستند، در این داستان، مکتبی مغفول در نگارگری به واسطه کشف نسخه مورد بحث، از نسیان رست؛ نسخه‌ای مصور که وجود مکتب نگارگری سلجوقی را به ثبوت رسانده و امکان پژوهش در نگارههای آن را ممکن و میسر ساخته است.
رییس گروه پژوهشی هنر های سنتی پژوهشگاه اظهار داشت: حال که چنین امکان ذیقیمتی مهیا گشته، بر جمیع محققان است که با بستن کمر همت گام در وادی کسب معرفت در این خصوص نهاده و از آن مهمتر، با آراستن و نظم و نسق بخشیدن به یافته‌ها و کشفیات، آنها را معرفی کنند. بر همین اساس پژوهش حاضر شکل گرفته و امید دارد بر گستره دایره دانش هنر نگارگری ایرانی، هرچقدر نیز اندک، بیفزاید.
وی با بیان اینکه نسخه پژوهی بر اساس ویژگیهای زبانی همواره یکی از راه‌های مهم جهت پیشبرد مباحث این عرصه بوده تأکید کرد: لیکن کمتر دیده شده چنین عنایتی به ویژگیهای تصویری نگارههای مندرج در نسخ مبذول شود، بنابراین مبنای اصلی تئوری در این پژوهش، بررسی و واکاوی نسخه مورد نظر بر اساس ساختار نگارههای آن بوده که توجه به مکاتب همعصر و آثار آنها را همواره مطمح نظر داشته است.
شریف زاده موارد اصلی مد نظر در سبک شناسی این نسخه را ترکیب بندی، فضاسازی، ساخت و سازو چهره گشایی (چهرهسازی) عنوان کرد و افزود: سبک‌شناسی عبارتست از روش خاص ادراک و بیان افکار به وسیله ایده پردازی، طراحی، نوع ترکیببندی، رنگآمیزی و طرز تعبیر سبک از یک اثر هنری که وجهه خاص خود را از لحاظ صورت و معنی القا میکند. سبک نیز به نوبه خویش وابسته به طرز تفکر نگارنده و نوع برداشت او از روایت و شامل دو موضوع فکر یا معنی، صورت یا شکل است.
شریف زاده تصریح کرد: توجه به جهان زیسته به شکلگیری اثر هنری ارتباط مستقیم دارد؛ هر موضوع و فکری، شکل و قالبی برای تعبیر لازم دارد. بینندگان یک اثر هنری، از روی مشاهده و آشنایی با شکل اثر، معنایی را که منظور نگارنده است در مییابند. فکر جداگانه بیان نمیشود بلکه در خود اثر مستتر است.
رییس گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه خاطرنشان ساخت: از سوی دیگر فکر اصلی یک اثر هنری شکل آن را تعیین میکند و همین یگانگی فکر و شکل یا معنی و صورت است که بنیاد سبک را تشکیل میدهد. سبک شناسی اثر هنری را در سه زمینه باید بررسی کرد؛ نخست، فن، دو تخیل و سه ایده که جمع این سه منجرب به خلق اثر هنری میشود. سبک‌شناسی باعث درک عمیق‌تر آثار هنری و جوانب آن و پی بردن به روحیه و شخصیت صاحب اثر و جامعه زیسته نویسنده و نگارنده می‌گردد.
شریف زاده اظهار داشت: با بررسی نسخه ورقه و گلشاه با نگاه توصیفی و ساختاری که یکی از شیوههای سبک شناسی است، می‌توان گفت با توجه به دگرگونی‌هایی که در فن کتاب سازی و کتابآرایی پدید آمد در این نسخه ترسیم نگارهها به سادگی صورت گرفته و متناسب با آن آرایه‌ها و تزئینات نسخ نیز تغییر کرد و خط نسخ که در مقایسه با خط کوفی ساده و غیرترسیمی است رواج یافت و آغاز به کارگیری آرایههایی چون اسلیمی و ختایی و همچنین تأثیر مضامین شعری در چهره نگاری این دوره دیده شد.
*س_برچسب‌ها_س*