سفیدی بهمن کابوسی سیاه و سهمگین
تهران - ایرنا - - طبیعت در طول تاریخ همواره چهره خشن خود را با پدیده ها و مخاطرات طبیعی ویرانگری همچون بهمن، سیل، آتشفشان، زمین‌لرزه (زلزله)، رانش زمین و گل و لای، زمستان سخت و سرمای شدید، توفان تندری و رعد و برق، تورنادو (گردباد سهمگین) و نظایر آن به انسان نشان داده، براین اساس بشر با پیشرفت فناوری، همواره اقدامات پیشگیرانه‌ای را در برابر این بلایا اتخاذ کرده است.
بهمن یکی از بلایای طبیعی است که ناگهان در ارتفاعات کوهستانی به حرکت در می‌آید و به خاطر سنگینی و نیروی جاذبه زمین از بالا با پایین سرازیر می‌شود و به تدریج با افزایش سرعت و توده برف، ناآرام و متلاطم می‌شود این مخاطره طبیعی تهدیدی جدی برای ساختمان‌های واقع در پهنه‌های کوهستانی، اسکی‌بازان، کوهنوردان و روستانشینان محسوب می‌شود و خسارت زیادی به ساختمان‌ها وارد کرده و جاده را مسدود می‌کند.
این بلایا و خطرات بخشی از زندگی بشر است که با رشد فکری جوامع بشری و درک علل وقوع حوادث، انسان درصدد برآمد تا راههای مقابله و کاهش خطرات را بیابد و با اتخاذ تدابیری اثرات بلایا و مخاطرات آن را کاهش دهد.
اکنون بسیاری از صاحبنظران بر این عقیده اند که در حوزه پر اهمیت مدیریت بحران و سوانح باید بر اقدامات پیشگیرانه و جلوگیری از وقوع سوانح تاکید بیشتری بشود. حوادث طبیعی، غیر طبیعی و انسان ساخت، مخاطرات دوره ای، تهدیدات جدید، حجم گسترده خسارات وارده و افزایش درجه آسیب پذیری جامعه همگی دال برآنند که در پیش گرفتن سیاست پیشگیری از سوانح فاجعه بار امری ناگزیر و اجتناب ناپذیر بوده و باید در دستور کار جامعه و مدیریت بحران و سوانح قرار گیرد.
بخش عمده ای از کشور ایران را مناطق کوهستانی پوشانده است و با توجه به شرایط اقلیمی این گونه مناطق و جان باختن بسیاری از کوهنوردان از ابتدای سال جاری تاکنون شناخت مناطق بهمن خیز و بهمن گیر ضروری است چرا که سقوط بهمن که یکی از پدیده های مناطق برف گیر است که اگر به صورت علمی با آن برخورد نشود ممکن است خطرات فراوان و مشکلات جبران ناپذیری در مسیرهای ارتباطی کوهستانی، تفرج گاه ها و راههای روستایی به وجود بیآورد. که در این راستا شناخت این مخاطره طبیعی و راههای پیشگیری، مقابله و احیانا گریز از آن، به‌خصوص برای اسکی بازان، کوهنوردان و ساکنین مناطق کوهستانی حائز اهمیت است.
عوامل تاثیر گذار در وقوع بهمن
کمبود پوشش گیاهی، شیب، اقلیم منطقه، جهت شیب، کاربری نامناسب، ارتفاع، بارش و دما از جمله عوامل تاثیر گذار در وقوع بهمن هستند که در کنار آنها سه عامل ساختمانی یا تکتونیک، زمین شناسی و سنگ شناسی در ایجاد ناهمواری ها در منطقه و تجمع برف و حرکت بهمن نقش اساسی دارند. به طوری که بهمن با نوسان‌ها (موج‌های زلزله) یا صدای خودروها، هواپیماها و بالگردها به پایین رها می‌شود و توان کافی برای تخریب و انهدام ساختمان های غیرمقاوم را داراست.
در مناطق بهمن‌خیز برای جلوگیری از خطرات ناشی از آن در محل آغاز حرکت توده‌های برفی جنگل‌کاری می کنند. برای کاهش شدت بهمن‌های کوچکتر، می‌توان با انفجار یا بمباران با توپخانه به‌طور مصنوعی موجب سقوط آنها شد که البته باید از قبل اطلاع‌رسانی به ساکنین منطقه و تخلیه مناطق در معرض ریزش بهمن صورت گیرد. به‌طور کلی اقدامات مدیریتی این مناطق شامل تغییر در پوشش گیاهی طبیعی، حفاظت گونه‌ها و کشت گونه‌های جدید، فعالیت‌های ایجاد سازه، تغییر در مقدار و ساختمان برف و یخ، آموزش و جلب مشارکت مردمی، ارسال پیام‌های هشداردهنده در مواقع بحرانی و سرمایه‌گذاری جهت بهره‌برداری است که نیاز به تخصص‌های گوناگون در زمینه‌های علمی، فنی دارد.
عوامل افزایش خطر بهمن
شیب از عوامل اصلی سقوط بهمن است. روی شیب های تند (50 درجه یا بیشتر) چون برف قبل از انباشتگی به طور طبیعی به پایین سرازیر می‌شود خطر سقوط بهمن معمولا زیاد نیست. روی شیب های خیلی ملایم (کمتر از 25 درجه) نیز خطر بهمن معمولا زیاد نیست. بر پایه تحقیقات، عمدتا بیشترین بهمن‌ها در شیب‌های 35 تا 40 درجه اتفاق افتاده است. با تند شدن شیب، ثبات لایه فوقانی برف کاهش یافته، خطر بهمن افزایش می یابد.
پوشش طبیعی خاک به لحاظ جلوگیری از بهمن، دارای اهمیت است. زمین‌های صاف یا بدون پستی و بلندی بهمن‌خیز هستند. یکنواختی شیب نیز عامل خطرناکی است.
وزش بادهای تند، مهمترین عامل سقوط بهمن است. باد عامل بسیار مهمی در افزایش خطر سقوط بهمن است به ویژه اگر در طی چند روز متوالی به شدت وزیده باشد.
سقوط بهمن پس از بارش برف به مقدار بارش، وزن برف و در نهایت میزان شیب کوه بستگی دارد. با گذشت زمان، احتمال زنده ماندن شخص مدفون در زیر یک متر برف، به سرعت کاهش می‌یابد.
برای مواجهه با سقوط بهمن، تمام حواستان را به کار بگیرید. با شنیدن کوچکترین صدایی که حکایت از سقوط بهمن دارد، منطقه را ترک کنید.
در منطقه‌ای که حتی یک بار بهمن در آن به وقوع پیوسته، همیشه احتمال سقوط دوباره وجود دارد. این نکته را به خاطر داشته باشید که برای نجات کسی که زیر بهمن مدفون شده است، فقط 30 دقیقه فرصت دارید. پس وقت را از دست ندهید. پس از 30 دقیقه از دفن شدن در زیر برف تنها می‌توان امیدوار بود که فقط پنجاه درصد از آسیب دیدگان، زنده بمانند.
عوامل بازدارنده از بهمن
درخت ها و درختچه‌ها (بوته‌ها عامل بازدارنده از سقوط بهمن نیستند) سنگ ها، دره های کم شیب و باز بهترین عامل جلوگیری‌کننده از بهمن هستند.
شناخت بهمن
با پاگذاشتن بر روی برف می توان بهمن را شناخت. با پا گذاشتن بر روی برف برف یا فرو می رود و یا نمی رود. اگر پا در برف فرو نرود برف یخی است و اگر پا فرو برود می توان تشخیص داد که برف چند لایه است. (اگر بیشتر از یک لایه باشد خطرناک است) اگر هنگام فرو رفتن پا، پا سر بخورد مسیر بسیار خطرناک است.
پیش از وقوع بهمن چه کار کنیم
اسکی بازان، کوهنوردان و روستانشینان باید از تردد در جاده‌های بهمن‌خیز خودداری کنید. در هنگام عبور از مناطق کوهستانی پر از برف باید سکوت را رعایت کنند چرا که بوق زدن یا بلند کردن صدای پخش صوت ماشین در این مسیر ها می‌تواند موجب ریزش بهمن شود.
همچنین آنان باید قبل از صعود به کوه حتما برنامه داشته باشند و سرپرست مجرب، مسیر و منطقه صعود، ظرفیت و توان افراد را از قبل تعیین کرده باشد و دیگران را در جریان برنامه صعود و کوهنوردی خود قرار داده باشد.
تمامی افرادی که به هر نحو برای ورزش، تفریح، عبور و مرور در مناطق بهمن خیز و بهمن گیر تردد دارند باید وسایل ارتباطی (بی سیم، تلفن همراه و پیپس - که یک دستگاه کوچک الکترونیکی گیرنده و فرستنده است) به همراه خود داشته باشند. افردی که قرار است از بهمن عبور کنند با فشار دادن دکمه دستگاه، باید آن را در وضعیت فرستنده و دیگران در وضعیت گیرنده قرار دهند و باید این نکته را همیشه مد نظر داشته باشند که پیپس را نبایستی در کوله پشتی قرار داد بلکه باید آن را به گردن آویخت.
باید قبل از صعود به ارتفاعات کوهستانی وضعیت منطقه را بدانید
اگر مناطقی که کوهنوردان می خواهند صعود کنند یا اسکی بازان می خواهند ورزش کنند بهمن گیر است، باید در ساعات اولیه روز از این مناطق عبور کنند چرا که در آن ساعات هنوز هوا سرد بوده و چسبندگی برف بیشتر بوده و در نتیجه احتمال ریزش بهمن کمتر می شود. تجربه نشان داده است که بیشترین بهمن ها در ساعات ظهر و عصر ریزش می کنند و بیشتر حوادث در این ساعات به ثبت رسیده است.
صعود، تمرین و کار در مناطق کوهستانی و برف‌گیر حتما باید با وسایل، لوازم و ابزار کوهنوردی اعم از لوازم فنی، پوشاک، تغذیه، وسایل امدادی و نظایر آن همراه باشد. در صورتی که نمی توانیئ شیبی را دور بزنید تا حد امکان باید از آن ارتفاع بگیرید تا در مسیر طولانی بهمن قرار نگیرید.
در هنگام عبور از مناطق بهمن گیر یا بهمن خیز باید همیشه ساکت باشید تا ارتعاشات صدا باعث ریزش بهمن نشود. ارتعاش یکی از عوامل مهم ریزش بهمن است. بنابراین، در جاهایی که خطر ریزش بهمن وجود دارد باید از فریاد پرهیز کنید. در واقع سکوت موجب می‌شود که بهتر متوجه ریزش برف بشوید و به موقع اقدام کنید. بهتر است اعضای گروه در شیب‌های خطرناک در فاصله حداقل 30-20 متری یکدیگر حرکت کنند تا همگی گرفتار بهمن نشوند و بتوانند همدیگر را نجات بدهند.
از یک شیب برفی باید خیلی نرم و سبک قدم بردارید تا فشار و ضربه به برف مسیر وارد نشود و باعث شکست برف و جریان بهمن نگردد. از ریسمان یا طناب مخصوص کوهنوردی استفاده کنید. در روی برف به صورت زیگزاگ راه نروید و تا حد امکان به صورت یک خط مستقیم روی برف بالا بروید. بهترین راه عبور از بهمن این است که بهمن را به طرف بالا صعود کنیم نه عرضی.
کوهنوردان و اسکی بازان لباس های رنگی بپوشند بهتر است کوهنوردان و اسکی بازانی که برای ورزش و تفریح به ارتفاعات دارای برف صعود می کنند از لباس های رنگ نارنجی، قرمز و زرد استفاده کنند تا در صورت بروز حادثه یا گرفتار شدن در برف و بهمن بتوان آنها را زودتر پیدا کرد. همچنین کفش ایمنی و لباس مناسب نباید فراموش شود. کوهنوردان با توجه به اینکه عمده مشکل ما سرمازدگی انها است، باید حتما لباس گرم اضافه به همراه داشته باشند.
بستن نخ بهمن (نخ بهمن طناب 3 میلی‌متری به رنگ قرمز و به طول 15 تا 50 متر است که بر روی پوسته آن فلشی در یک جهت وجود دارد. نخ بهمن را باید طوری به بدن وصل کرد که جهت فلش آن به سمت فرد باشد و ادامه نخ بهمن را طوری روی زمین می اندازیم که بر روی زمین کشیده شود. حال اگر بهمن سقوط کند، گروه امداد با پیدا کردن نخ بهمن و دنبال کردن فلش به مصدوم می رسند)
برای عبور از بهمن، نباید فرد را با طناب یا وسیله دیگری حمایت کرد. چرا که ممکن است بهمن، فرد را تکه تکه کند. در هنگام عبور از بهمن، باید تک تک و بدون عجله و با فاصله زیاد از محل عبور کرد (بین فواصلی که پا در برف فرو می رود نباید نفر بعد پا یا باتوم در برف فرو کند)
کوله پشتی را به سمت شیب قرار می‌دهیم و فقط یک بند آن را روی شانه می اندازیم تا در صورت سقوط بهمن بتوان به راحتی کوله را رها کرد. اگر جا پای نفر قبلی خیلی عمیق است برای پر کردن جا پا از برف های همان قسمت استفاده کنید. از مسیرهای شناخته شده عبور کنید. تا حد امکان باید از بالای محدوده بهمن (نزدیک به تاج بهمن) عبور کنیم تا حجم برف کمتری بالای سرمان باشد. با شنیدن کوچکترین صدایی که حکایت از نشست و ریزش و سقوط بهمن دارد منطقه را ترک کنید.
ساعت 11 و 45 دقیقه روز جمعه ششم دیماه جاری سقوط بهمن در توچال به هلال احمر اعلام و بلافاصله عملیات امدادرسانی آغاز و تا ساعت 14 و 36 دقیقه برای نجات جان دو کوهنورد ادامه داشت: که متاسفانه یکی از مصدومان این حادثه جان خود را از دست داد و مصدوم دیگر به بیمارستان منتقل شد.
در اجرای این عملیات امداد و نجات در بهمن پنج تیم عملیاتی جمعیت هلال احمر در صحنه حادثه امدادرسانی کرده و سه تیم پشتیبان نیز در ایستگاه یک توچال مستقر بودند.
سقوط بهمن در توچال که از ایستگاه 5 قله آغاز و تا ایستگاه 2 ادامه داشت که به گفته شاهدان، چهار نفر زیر بهمن محبوس شده بودند اما پس از جست و جوی کامل، 2 نفر از زیر بهمن خارج و عملیات امداد رسانی به آنها آغاز شد که یکی از این مصدومان، مرد 63 ساله ای بود که شرایط خوبی نداشت و با وجود تلاش های نجاتگران جان خود را از دست داد و مصدوم دوم نیز از سوی امداگران در محل مداوا و به نقطه امن منتقل شد.
*س_برچسب‌ها_س*
