سقوط به حد بقا؛ از جان طبقه متوسط چه می‌خواهید

عصر ایران؛ سجادبهزادی - جهانگیری معاون اول رئیس جمهور می گوید" شرایطی که امروز طبقه متوسط و ضعیف در آن قرار دارند جزء بدترین شرایط اقتصادی بعد از انقلاب است و این حاصل فشار آمریکایی‌ها است. "عزت الله ضرغامی رئیس سابق صداوسیما می گوید"من مدت‌های طولانی است که خودم را برای انتخابات 1400 آماده کردم... اولین مشکل این است که ما طبقه متوسط را فقیر کردیم." نمایندگان مجلس انقلابی نیز برای دعوت از ابراهیم رئیسی جهت نامزدی در انتخابات برای او نامه می نویسند و می گویند شرایط کشور بر طبقه متوسط جامعه فشارهای سنگینی وارد کرده و "تداوم آن می تواند به تعمیق نارضایتی عمومی و کاهش سرمایه اجتماعی بینجامد."

در آستانه انتخابات 1400؛ همه از طبقه متوسط سخن می گویند. حتی اصول گرایان هم که گفته می شود طبقه متوسط پاشنه آشیل آنها است با احتیاط بیش تر میل به شعارهای جذابی دارند که طبقه متوسط را هدف قرار می دهد. ولی به قول شهریار:

" آمدی جانم به قربانت ولی حالا چرا / بی وفا حالا که من افتاده ام از پا چرا"

طبقه متوسط در جامعه ایران از پای درآمده است و به پایین ترین دهک های جامعه سقوط کرده است و برای بقا تقلا می کند. این طبقه می خواهد از "میان مایگی" عبور کند اما نمی تواند.

گفته می شود از سال 2011 میلادی به این سو، حدود 8 میلیون شهروند ایرانی که در طبقه متوسط دسته‌بندی می‌شدند، به "طبقه متوسط پایین" (lower middle class) منتقل شده‌اند. این در حالی است که در دیگر کشورها همچنان توسعه خود را وابسته به طبقه متوسط می دانند و به قول ماکس وبر" منزلت" این طبقه را ارج می نهند.

سریع القلم در تازه ترین نوشته خود با اشاره به مطالعه مقایسه‌ای تاریخ دموکراسی در غرب، می نویسد "ژاپن، کره جنوبی و شیلی به وضوح معرف این fact است که بدون طبقه متوسط قابل توجه، رسانه‌های آزاد، رشد اقتصادی حداقل سه درصد و گسترش تشکل‌ها، ایجاد سنت‌های دموکراتیک، دوامی نخواهند داشت."

در واقع طبقه متوسط خاستگاه بیشتر تحولات سیاسی و اجتماعی در دولت های مدرن بوده است.

امروز همه نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری از نگرانی خود نسبت به سقوط طبقه متوسط در جامعه ایران سخن می گویند اما الگویی برای نجات آن ارائه نمی دهند. آنها شاید هم باور ندارند سقوط طبقه متوسط در حقیقت سقوط کل جامعه است و اگر طبقه متوسط ضعیف شود جامعه درجا می زند و از حرکت باز می ایستد.

بر اساس تجربه های جهانی، نجات طبقه متوسط تنها از مسیر توسعه سیاسی واقتصادی می گذرد و نامزدی که در انتخابات، اساسا به توسعه نگاهی ابزاری دارد وآن را نسخه ای غربی می داند نمی تواند دغدغه های جامعه متوسط ایران را نمایندگی کند.

طبقه متوسط موتور توسعه قلمداد می شود و نمی توانیم توسعه را منهای طبقه متوسط برنامه ریزی کنیم. طبقه متوسط در تمام دنیا افرادی باهوش هستند که شعارهای سیاسی را می شناسند و درک دقیقی از وضعیت دارند.

عناصر طبقه متوسط در ایران نیزاگر چه بی رمق شده است اما همچنان متکثر است و روح مطالبه گری دارد. اگر از نجات طبقه متوسط شعار می‌دهید ابتدا باید تشریح کنید این امر با کدام ساخت، ابزار والگو تحقق خواهد یافت.

طبقه متوسط ایران علیرغم همه مشکلاتی که دارد زیستی رادیکال نداشته است و تا زمانی که منزلت او لگدمال نشده است در برخورد با پدیده ها وچالش های جامعه، کنش رادیکال و آشوب گونه ندارد. این طبقه درست است که در تاریک ترین وضعیت فقر و محدودیت های سیاسی بسر می برد اما نباید با شعارهای غیر واقعی با زیست و جان وافکار او بازی کرد.

طبقه متوسط جامعه ایران تا حد بقا سقوط کرده است و مقاومت او در برابر این وضعیت نامحدود نیست و هر لحظه ممکن است شبه رادیکال شود. امروز کانالیزه شدن امکانات اقتصادی وفضای سیاسی در کشور باعث شده که طبقه متوسط بیشتر به فکر "گذران زندگی" باشد تا توسعه سیاسی.

اگراین وضعیت در باطن، مورد دلخواه یک گروه سیاسی اقلیت باشد اول اینکه اشتباه می‌کنید وخطای بزرگی است؛ دوم اینکه این وضعیت به فرمولی از اقتدارگرایی خواهد انجامید که نظام سیاسی را تهدید خواهد کرد.

تبخیر طبقه متوسط منافع هیچ گروهی را تامین نمی کند. باور کنیم این طبقه، همان موتور محرکه جامعه است، و نشانه های پویایی جامعه در وسیع بودن این طبقه است.