سنگ نگاره های جربت، هنری نقش بسته بر دامان کوه های جاجرم + تصویر

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از پایگاه خبری جاجرم، سنگ نگاره ها در منطقه کوهستانی غرب دشت جاجرم با ارتفاع هزار و 320 متر از سطح دریا واقع شده که محیطی نیمه بیابانی و استپی است.

وجود پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده میاندشت و زیستگاه جانوران استپی از جمله یوزپلنگ آسیایی در فاصله نه چندان دور واقع در جنوب روستای جربت اهمیت بازدید از این اثر را برای گردشگران دوچندان می کند.

مجموعه سنگ نگاره ها که در محل به سنگ نوشته معروف است در یک دره بسته و باریک در جبهه شمالی کوه اوزون قرار دارد و در میانه این دره باریک، مسیل بزرگی وجود دارد که آب بارش دامنه کوه های اطراف را به سمت دشت جاجرم سرازیر می کند و به کال شور می رساند تا پس از طی مسیر طولانی به شنزارهای کویر مرکزی فرو برد. در دره مزبور یک رشته برجستگی صخره ای وجود دارد که به علت جنس صخره ها و نوع فرسایش به مرور قطعات بزرگی از آن به شکل تخته سنگ های بزرگ و کوچک از بدنه اصلی جدا و به پای دامنه غلتیده است.

بسیاری از تخته سنگ هایی که در شیب دامنه فرو ریخته در اثر تاثیر عوامل جوی به رنگ سیاه درآمده و بوم مناسبی برای نقش اندازی فراهم کرده است. از همین رو از دوره پیش از تاریخ تا دوره معاصر به طور مداوم نقش های مختلف یکی بر روی دیگری بر روی این تخته سنگ ها نقش شده است.

همه این نقش ها به شیوه کوبشی با ضربه سنگ یا یک وسیله فلزی نوک تیز فلزی بر روی صخره ها نقش شده است. نقش انواع حیوانات وحشی مانند کل و بز کوهی با شاخ های بلند و منحنی، گوزن، پلنگ و مار بر روی سنگ ها دیده می شود. افزون بر این، تصویر انسان به صورت پیاده و سواره و با حالات مختلف مانند رقص آیینی به صورت فردی یا دسته جمعی یا در صحنه شکار، نقش سگ، شتر، گاو و برخی حیوانات اهلی دیگر در این مجموعه وجود دارد.

نقش های هندسی و علائم نمادین، ابزارهای جنگی، کتیبه هایی به خط و زبان عربی و فارسی و جالب تر از همه نقش دست انسان نیز در بین نقش ها دیده می شود.

بیشتر پژوهشگران نقش های صخره ای مشابه در نقاط دیگر ایران و جهان را مجموعه ای از نقش های آیینی و مرتبط با باورهای دینی مردمان باستان می دانند و معتقدند مفاهیم آیینی و باورهای اعتقادی مردم پیش از تاریخ در آن ها نهفته است.

گروهی از پژوهشگران هم معتقدند این نقش ها را چوپانان محل برای سرگرمی و از سر تفنن نقش کرده و آن ها را به اصطلاح نقوش چوپانی نامیده اند. توجه به شمایل نگاری نقوش صخره ای جربت نیز وجود چند سبک هنری کاملا متفاوت را در کنار هم نشان می دهد. برخی نقوش به طور کامل جاندار و طبیعت گرا است و به علت گونه شناختی و نیز میزان رسوب گرفتگی به احتمال فراوان به دوره پیش از تاریخ تعلق دارد.

گروهی از نقوش نیز به طور کامل استلیزه هستند و با توجه به نوع نگارگری و گاه ارتباط آن ها با کتیبه های همجوار در دوره اسلامی ایجاد شده است. این منطقه به دلیل غنای اکولوژیکی و تنوع حیات وحش، امروز از پناهگاه های ارزشمند حیات وحش ایران است و احتمال ساکنان محوطه مذکور و محوطه های مجاور در دوره پیش از تاریخ محل کنونی سنگ نگاره ها را به عنوان شکارگاه مورد استفاده قرار می دادند و در همان زمان نخستین نقوش را بر سینه صخره های جربت نقش کرده اند.

این مجموعه ارزشمند از نقوش صخره ای در سال 1387 به شماره 24662 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. تاکنون این اثر علاوه بر چاپ کتاب به دو زبان فارسی و انگلیسی توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی، در قالب کتابچه و مقالات علمی نیز در نشریه های تخصصی داخلی و بین المللی معرفی شده است.

انتهای پیام / تقی زاده