سهم خانوار از وام بانکی

طبق اعلام بانک مرکزی، 25 درصد از تسهیلات پرداخت شده طی 5 ماه نخست سال جاری، معادل 792 هزار‌میلیارد تومان به خانوار تعلق گرفته است. اگر تعداد خانوار ایرانی 28‌میلیون فرض شود، تقریبا طی 5 ماه نخست سال 1404، سرانه هر خانوار از تسهیلات شبکه بانکی 28‌میلیون تومان بوده است. سهم خانوار از تسهیلات بانکی در 5 ماهه نخست سال گذشته 24.4 درصد گزارش شده بود.

بر این اساس، تغییر خاصی در ترکیب تسهیلات دهی نسبت به سال گذشته رخ نداده است. با این حال رشد تسهیلات تغییر قابل‌توجهی داشته است. به طوری که تسهیلات پرداختی در 5 ماهه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته 37 درصد افزایش یافته است. درحالی‌که این رقم برای مدت مشابه در سال گذشته 24 درصد بود. به عقیده کارشناسان بخش عمده رشد رقم تسهیلات در سال جاری متاثر از افزایش سطح قیمت‌ها است. با توجه به ثابت بودن سهم خانوار از تسهیلات، رشد اسمی تسهیلات پرداختی نتوانسته اثر ملموسی در قدرت خرید خانوارها ایجاد کند.

رشد 37 درصدی تسهیلات پرداخت شده

بانک مرکزی جزئیات تسهیلات دهی طی 5 ماه ابتدایی سال را منتشر کرد. بر اساس آمار منتشرشده از سوی بانک مرکزی، مجموع تسهیلات پرداختی شبکه بانکی در پنج‌ماهه نخست سال 1404 به سه هزار و 234 هزار‌میلیارد تومان رسید. این رقم در مقایسه با دوره مشابه سال قبل که پس از تعدیلات، دو هزار و 358 هزار‌میلیارد تومان (همت) گزارش شده بود، معادل 875.6 همت افزایش یافته و رشد 37.1 درصدی را نشان می‌دهد. این در حالی است که رشد تسهیلات در پنج‌ماهه نخست سال 1403 معادل 24 درصد بود. افزایش پرداخت وام نشان‌دهنده شتاب بیشتر در اعطای تسهیلات در سال جاری است، که بخش مهمی از این رشد به دلیل افزایش سطح عمومی قیمت‌ها و رشد نقدینگی در اقتصاد ارزیابی می‌شود. از یک طرف، رشد نقدینگی موجب افزایش توان تسهیلات‌دهی بانک‌ها می‌شود، چرا که افزایش سپرده‌ها منابع بیشتری در اختیار شبکه بانکی قرار می‌دهد. از طرف دیگر، افزایش نقدینگی در اقتصاد با ایجاد تورم، ارزش واقعی تسهیلات را کاهش می‌دهد.

در صورتی که رشد نقدینگی در اقتصاد بالا باشد، در عمل، بخش زیادی از رشد اسمی تسهیلات‌دهی بانک‌ها ناشی از افزایش سطح عمومی قیمت‌ها قلمداد می‌شود. رشد نقطه به نقطه نقدینگی در انتهای بهار سال جاری به بیش از 32 درصد رسید. به عقیده کارشناسان، هرچند رشد نقدینگی به ظاهر ظرفیت اعطای وام شبکه بانکی را بالا می‌برد، اما اگر این افزایش مدیریت نشود، افزایش تسهیلات به جای حمایت از تولید و رفاه خانوار، می‌تواند عامل تشدید تورم باشد.

ترکیب خانوار و بنگاه‌ها

از کل تسهیلات پرداختی در 5 ماه نخست امسال، دو هزار و 442 هزار‌میلیارد تومان معادل 75.5 درصد به صاحبان کسب‌وکار (حقوقی و غیرحقوقی) اختصاص یافته و 792 هزار‌میلیارد تومان معادل 24.5 درصد به خانوارها پرداخت شده است. با احتساب تسهیلات کارت‌های اعتباری به ارزش 34.9 هزار‌میلیارد تومان، سهم خانوار از کل تسهیلات پرداختی به 25.3 درصد رسیده است. با در نظر گرفتن جمعیت حدود 28‌میلیونی خانوار، سرانه تسهیلات دریافتی هر خانوار در پنج‌ماهه نخست سال 1404 برابر با 28‌میلیون تومان بوده است. نکته قابل‌توجه در خصوص تسهیلات پرداختی به خانوار آن است که بخش عمده این تسهیلات در قالب وام‌های خرد و خرید کالای شخصی اعطا شده است. بر اساس گزارش بانک مرکزی، از کل تسهیلات خانوار، 311.8هزار‌میلیارد تومان معادل 39.4 درصد به خرید کالا اختصاص داشته است.

افزایش سهم تامین سرمایه در گردش

هدف بیشتر تسهیلات پرداخت شده در 5 ماه نخست سال، تامین سرمایه در گردش بوده است. سهم تسهیلات پرداختی در قالب سرمایه در گردش در کلیه بخش‌های اقتصادی طی 5 ماهه ابتدای سال 1404 مبلغ 2 هزار و 24 هزار‌میلیارد تومان معادل 82.9 درصد کل تسهیلات پرداختی به صاحبان کسب و کار و 62.6 درصد از کل تسهیلات است. سهم تامین سرمایه در گردش از کل تسهیلات در مدت مشابه سال گذشته 57 درصد بود. به نظر می‌رسد افزایش سهم تامین سرمایه از گردش از کل تسهیلات پرداختی نشانه‌ای از تشدید نیاز جاری بنگاه‌ها به نقدینگی در شرایط تورمی و تمرکز سیاست بانکی بر پایداری فعالیت موجود به جای گسترش ظرفیت‌های جدید تولید است.

سهم تسهیلات پرداختی بابت تامین سرمایه در گردش بخش صنعت و معدن در 5 ماهه ابتدایی سال 1404 معادل 977 هزار‌میلیارد تومان بوده که حاکی از تخصیص 48.3 درصد از منابع تخصیص یافته به سرمایه درگردش کلیه بخش‌های اقتصادی است. همچنین اطلاعات منتشر شده نشان می‌دهد، یک هزار و 67 هزار‌میلیارد تومان از تسهیلات پرداختی در بخش صنعت و معدن معادل 91.5 درصد آن (مبلغ 977 هزار‌میلیارد تومان) در تامین سرمایه در گردش پرداخت شده است.