سوار بر بال‌های «هدهد سفید»

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، آشنایی کودکان و نوجوانان با فضای کتاب و کتابخانه از ضروریاتی است که چندان در جامعه و رسانه‌ها به آن توجه نمی‌شود ، در سال‌های اخیر نهادهای فرهنگی با توجه به این مهم اقداماتی انجام داده‌اند‌، «هدهد سفید» یکی از این اقدامات است که توسط نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تهیه و تولید شده است، پخش برنامه «هد هد سفید» سال گذشته از شبکه پویا آغاز شد و همچنان در حال پخش است.

ساختار برنامه متشکل است از بخش‌های گفت‌وگو، اجرای نمایش، چالش و بازی، کتابخانه‌گردی، کتابخوانی، معرفی کتاب، نماهنگ، پویش و بخش تربیتی کتاب.

در هر قسمت یک نفر مرتبط با موضوع اعم از نویسندگان، مجریان، کتابداران کودک یا کارشناسان مربوطه مهمان برنامه هستند که گفت‌وگو، چالش و بازی با حضور این افراد شکل می‌گیرد. کتابخانه‌گردی یکی از بخش‌های مهم برنامه است که به معرفی کتابخانه‌های مختلف در سطح کشور و گفت‌وگو با اعضا و کتابداران آن می‌پردازد. کتابخوانی نیز بخشی است که توسط خود کودکان انجام می‌گیرد و نقش کودکان در تولید برنامه برای کودکان، پررنگ شده است.

در بخش معرفی کتاب، به معرفی کتب مناسب پرداخته می‌شود. به گفته مدیران تولید این برنامه، تناسب فرم ایده‌آل با محتوای کاربردی و آموزنده برای کودک، مهمترین متر و معیار گروه پژوهش برنامه برای انتخاب کتاب‌ها بوده است. بخش تربیتی کتاب، با تکنیک «آبجکتموشن» تولید شده است و به بررسی چالش‌های پیش روی کودک برای مطالعه و انتخاب کتاب و ایضاً راه حل مقابله با آنها می‌پردازد.

آشنایی کودکان ایرانی با فرهنگ کتاب و کتابخوانی، کتابداران، معرفی کتابخانه‌های کشور و اعضای فعال کتابخانه‌ها از جمله اهداف تولید این برنامه عنوان شده است، «هدهد سفید» یک برنامه ترکیبی کتاب‌محور حاوی مفاهیم تربیتی و روانشناسی کودک با محوریت کتاب است که با استفاده از بخش‌های گوناگون همچون کلیپ، قصه خوانی، گفت‌وگو، نمایش و کتابخانه‌گردی سعی در ترغیب کودکان به حضور در کتابخانه‌ها دارد. ترویج کتابخوانی و افزایش انگیزه مطالعه، با استفاده از روش‌هایی نوین برای رونق‌بخشی به فضای کتاب و کتابخوانی در دستور کار تولید و پخش این برنامه که به سراغ هدف‌گذاری در حوزه مخاطب کودک است، قرار دارد، کاری که در کتابخانه‌ها هم در حال انجام است.

محمدرضا هراتی معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی درباره این برنامه می‌گوید: برنامه هدهد سفید هدف اساسی دیگری را نیز دنبال می‌کند و آن فرهنگ‌سازی استفاده از کتابخانه به عنوان محلی برای رشد و تعاملات فرهنگی کودک است. به هر صورت کتابخانه‌ها در حال حاضر، از محلی برای صرف امانت دادن کتاب خارج شده و تبدیل به پاتوق‌های فرهنگی شده‌اند و در جهت رشد و بلوغ فکری و فرهنگی جامعه، بار گرانی بر دوششان است. بنابراین احساس کردیم ایجاد و تزریق یک سری مباحث خلاقانه در این حوزه وجود دارد.

وی با بیان اینکه بررسی یک سری شاخص‌ها را قبل از شروع برنامه انجام دادیم می‌گوید: بعد از بررسی‌ها، به این نتیجه رسیدیم که نباید روی عدم خودباوری، که در زمینه مطالعه در جامعه تزریق می‌شود، بمانیم. از آنجایی که شیوه مطالعه تغییر کرده و صرفاً این‌گونه نیست که کتاب را به‌صورت فیزیکی بخوانیم، ما هم در این برنامه اصرار نداریم، کتاب به این صورت خوانده شود؛ چون به هر حال کتاب صوتی و الکترونیکی هم مطالعه و کتابخوانی محسوب می‌شود. اصرار ما در این برنامه به خواندن و همین‌طور جاانداختن فرهنگ خواندن در کتابخانه است که این را در رده و سطوح مختلف یک چرخه کامل طراحی کرده‌ایم که حتی منجر به ارائه سند ترویج خواندن به شورای فرهنگ عمومی شد.

هراتی، می‌گوید: یکی از اهداف ما در این برنامه این بود که کودک با فضای کتابخانه بیشتر آشنا شود و از آن استفاده کند؛ چون در کتابخانه‌های عمومی سطح کشور علاوه بر این‌که فضایی مختص مطالعه است، فعالیت‌های جانبی به‌خصوص در بخش کودک نیز وجود دارد. بنابراین یکی از مهم‌ترین اهداف ما در این برنامه همین موضوع بود. همچنین می‌خواستیم خودباوری در کودک را تقویت کنیم تا با اعتماد به نفس شروع به خواندن کند. یکی از ابزارها برای انتقال مفاهیم مدنظر، بهره بردن از بازیگر کودک بود؛ که او هم از اعضای کودک و نوجوان یکی از کتابخانه‌های ما است. حضور ایشان باعث افزایش همذات‌پنداری مخاطب شد. حضور این بازیگر کودک با همراهی مجری برنامه و تعاملات و بعضاً چالش‌هایی که با یکدیگر دارند، بار درام برنامه را پیش می‌برد.

همچنین بخش‌های مختلف برنامه را همراه با رنگ و لعاب ساختیم؛ چون کودکان علاقه زیادی به رنگ‌آمیزی در برنامه‌سازی دارند. در این برنامه به چالش های پیش‌روی کودکان در حوزه کتاب و مطالعه نظیر نحوه انتخاب کتاب مناسب، شیوه صحیح مطالعه و چگونگی برنامهریزی مطالعه‌محور، پرداخته شد. در این میان، جدا از بحث آموزش کتابخوانی، مهارت را هم به کودکان آموزش دادیم؛ مهارتهایی نظیر برنامه‌ریزی درست، مهارت «نه» گفتن، افزایش تمرکز و... برخی از مواردی بود که به آنها پرداخته شد. پیش تولید فصل اول برنامه تلویزیونی هدهد سفید بیش از یک سال و نیم به طول انجامید و اکثریت این زمان هم به تحقیق و پژوهش گذشت. ماحصل این پژوهشها تدوین یک منشور اساسی بود که تبدیل به زیربنای تولید برنامه شد. همین باعث شده است، که برنامه مورد وثوق کودکان باشد.

محمدرضا هراتی درباره انتخاب کتاب‌ها برای معرفی به بچه‌ها و ملاک‌های این انتخاب به پژوهش‌ها برای ساخت برنامه اشاره می‌کند و می‌گوید: بعد از تحقیق و پژوهش، به یک منشور رسیدیم. بر اساس این هم سراغ کتاب‌های تألیفی و هم کتاب‌های ترجمه رفتیم؛ یعنی کتاب‌هایی را انتخاب کردیم که احساس می‌کردیم محتوای درست و آموزنده‌ای دارند. ضمن این‌که در کنار محتوا، فرم جذابی هم داشتند؛ چون کتاب‌های بسیاری با محتوای مناسب وجود داشت اما این محتوا در یک فرم کاربردی و جذاب برای کودک ارائه نشده بود، از این‌رو احساس کردیم ممکن است کودک آن را پس بزند. بنابراین محتوا و جذابیت را توأم مورد توجه قرار دادیم.

هراتی می‌گوید: اهتمام نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به انجام فعالیتهای فرهنگی در کتابخانه‌ها با تمرکز بر حوزه کودک و نوجوان، و انطباق آن با مخاطبین برنامه، باعث شد تا این هدف برنامه، تا حدود زیادی به ثمر بنشیند و این از واکنشها و بازتاب برنامه در جامعه قابل درک است.

او از پیش تولید فصل دوم این برنامه خبر می‌دهد و می‌گوید: فصل دوم این مجموعه از زمستان آغاز می‌شود. پس از رونمایی نشان پرنده هدهد سفید در اختتامیه دومین جشنواره قصه‌گویی نهاد با نام نهال امید، امروز برنامه هدهد سفید بخشی از یک کلان‌پروژه در نهاد با محوریت کودکان ونوجوانان است که کتاب هدهد سفید، جشنواره نشان هدهد سفید، کتابخانه‌های ویژه کودک و نوجوان با نام هدهد سفید و تولید محصولات فرهنگی با این نام، از دیگر فعالیت‌های این طراحی است.