سینما و سیاست؛ افسانه هولوکاست
به گزارش مشرق، کانال تلگرامی اشراق در مطلبی به موضوع سینما و سیاست؛ افسانه هولوکاست پرداخت و نوشت:
یکی از برندگان اسکار 2024، فیلم «منطقه مورد علاقه»(2023) بود که برنده جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان شد. این فیلم به کارگردانی جاناتان‌گلیزر داستان زندگی رودُلف فرانتس، یکی از افسران عالی‌رتبه آلمان نازی و فرمانده اردوگاه آشویتس به همراه خانواده‌اش در منطقه‌ای در نزدیکی اردوگاه آشویتس را روایت می‌کند. منطقه‌ای که به مثابه یک شهرک یا محدوده قرنطینه‌شده، فضایی پاک و خالص برای زیست فرقه‌ای نازیسم مهیا کرده و در عین حال، فاصله‌ای نزدیک با کوره‌های آدم‌سوزی دارد که برای نابودی یهودیان برپا شده است.
شاید منطق کلی فیلم را بتوان برگرفته از روایت هانا آرنت درباره مفهوم «ابتذال شر» در کتاب «آیشمن در اورشلیم» قلمداد کرد. آنجا که وی بیان داشته افسران نازی نه از روی رذالت، بلکه از روی رسالت، اقدام به جنایت می‌کردند. آنها برای خانواده خود، همسری وفادار، پدری فداکار و برای همکاران و دوستان‌شان، فردی مهربان بودند و مقابله با دشمنان آلمان نازی را وظیفه‌ای اخلاقی و ملی می‌انگاشتند.
شاید به همین سبب، تمرکز اصلی فیلم بر روابط خانوادگی فرانتس بوده و تنها سه اشاره کوتاه و کلیشه‌ای به کوره‌های آدم‌سوزی دارد. اول، توضیح طرح معماری کوره‌ها در جلسه فرماندهان؛ دوم، دود برآمده از لوله کوره‌ها موقع آدم‌سوزی و سوم، یافتن دندان‌های تعدادی از قربانیان توسط فرزندان خانواده در جوی آب نزدیک اردوگاه آشویتس. در واقع، فقدان ظرفیت درام درباره کوره‌ها و شاید علاقه کارگردان به نوعی مستندسازی و نه داستان‌پردازی، در کنار ریتم بسیار کُند آن، مانع از جذابیت این فیلم شده است.
این فیلم گرچه جدیدترین اثر در جریان پروپاگاندای برجسته‌سازی جنایات اردوگاه آشویتس در چارچوب اسطوره هولوکاست باشد، ولی بی‌شک بهترین مورد نیست. حداقل از منظر ترسیم تصویری از کوره‌های آدم‌سوزی، «فهرست شیندلر»(1993) به کارگردانی استیون‌اسپیلبرگ یهودی‌تبار، چه از منظر روایت ارسال یهودیان به اردوگاه و چه از جهت ایجاد نفرت از نازی‌ها و برقراری پیوند عاطفی با یهودیان ستم‌دیده، موفق‌تر ظاهر شده و شاید موفق‌ترین اثر محسوب شود. چنانکه شاید حتی «پیانیست»(2002) اثر دیگر کارگردان یهودی، رومن‌پولانسکی نیز، در عین درام قوی‌تر ولی تصویری باورپذیرتر از «فهرست شیندلر» ارائه نکرد.
گرچه صهیونیسم با سوءاستفاده از روایات یهودی‌ستیزی نازی‌ها در جنگ جهانی دوم، توانسته افسانه هولوکاست را در افکار عمومی بخش قابل توجهی از جهان غرب تثبیت نماید، ولی به نظر می‌رسد جنگ اخیر غزه و شدت جنایاتی که علیه غیرنظامیان اِعمال شده، حتی باورمندان به هولوکاست را نیز متأثر ساخته باشد. چنانکه جاناتان‌گلیزر هنگام دریافت جایزه اسکار، طی سخنانی گفت:«یهودیت و هولوکاست با نابودی زندگی مردم توسط یک اشغالگر مخالف است».
در عین حال که رسانه‌های خبری توانسته‌اند با دشواری فراوان، مصائب مردم فلسطین تحت اشغال‌گری اسرائیل را پوشش داده و جنایات رخ‌داده در غزه را به تصویر بکشند، ولی تداوم این احساس در سطح افکار عمومی جهانی، نیازمند تصویرپردازی آن در قاب سینماست.
تلفیق استنادات این جنایات با داستان‌های زندگانی عمومی مردم، رنج‌ها، عشق‌ها و امیدهای آنان، می‌تواند یکی از بهترین ظرفیت‌ها برای روایت‌پردازی از مقاومت فلسطین باشد و به مثابه یکی از مصادیق دیپلماسی عمومی، فضای لازم برای تداوم فشارهای دیپلماتیک بر اسرائیل را فراهم سازد.
*بازنشر مطالب شبکه‌های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه‌ها منتشر می‌شود.