شمقدری صحبت‌های مجید مجیدی را رمزگشایی کرد / چرا دهه 60 و 70 هنرمندان انقلابی را تاب نمی‌آوردند؟
شمقدری تأکید می‌کند آن‌گاه که مدیران فرهنگی و هنری در دهه 60 و 70 نگاه‌های انقلابی هنرمندان متعهد را تاب نمی‌آوردند، مسیر حرفه‌ای کاسبی تحت فشار قرار گرفت، اما همچنان آثار اجتماعی و انقلابی او در سینما و تلویزیون ماندگار شد.
خبرگزاری تسنیم- مجتبی برزگر: گفت‌وگو با جواد شمقدری، کارگردان و مدیر پیشین سینمای ایران، از آن جهت جذاب شد که بتواند تصویری روشن از رابطه هنر و انقلاب در دهه‌های 60 و 70 ارائه دهد و در عین حال، جایگاه و مسیر متفاوت محمد کاسبی، بازیگر متعهد و باسواد سینما و تئاتر، را به نمایش بگذارد. همان دورانی که باورها و سلیقه‌های او، در میان مدیران فرهنگی و هنری آن زمان تاب نمی‌آورد و باعث شد مسیر حرفه‌ای‌اش تحت فشار قرار گیرد.
مجید مجیدی در مراسم بدرقه کاسبی، با تسلیت به همسر این هنرمند، به عمق تأثیر و حضور او در عرصه هنر اشاره کرد و گفت: «رفاقت من با محمد به درازای خود انقلاب است. او انسانی بااخلاق، باسواد و دغدغه‌مند بود که دغدغه مردم و مسائل اجتماعی را همیشه در اولویت داشت.» مجیدی همچنین یادآور شد که کاسبی نه تنها بازیگری برجسته بود، بلکه با آثارش همچون «شنا در زمستان» و «بدوک»، دغدغه‌های اجتماعی و انقلابی را به تصویر کشید و همیشه در مقابل ناملایمتی‌ها پایبند به اعتقاداتش ماند.
جواد شمقدری نیز با تأکید بر همان دوران، توضیح داد: «در دهه 60 و 70، برخی مدیران فرهنگی و هنری نگاه و باور امثال محمد کاسبی را تاب نمی‌آوردند. بچه‌های انقلاب با انگیزه‌های انقلابی به عرصه هنر و سینما آمده بودند، اما این اختلاف نگاه باعث شد بسیاری از فیلمسازان و هنرمندان از دایره تولیدات رسمی دور بمانند.» شمقدری همچنین از علاقه خود به آثار کاسبی، به‌ویژه فیلم «مریم مقدس»، و تلاش‌هایش برای ادامه سریال‌های تاریخی و استراتژیک با محور انقلاب سخن گفت و بر لزوم حمایت رسانه ملی از چنین آثار مهمی تأکید کرد.
این گفت‌وگو در واقع فرصتی است برای مرور نه تنها خاطرات و دستاوردهای محمد کاسبی، بلکه بازتاب چالش‌های هنری و مدیریتی دهه‌های 60 و 70 و ادامه مسیر سینمای انقلاب تا امروز.
چرا دهه 60 و 70 تاب باورهای هنرمندان انقلابی را نداشت؟
آقای مجید مجیدی در صحبت‌هایش اشاره کردند که در دهه 60 و 70، مدیران فرهنگی و هنری نگاه و باور امثال محمد کاسبی را تاب نمی‌آوردند. پرسش این است که این نگاه دقیقاً چه بود و چرا مسیر هنرمندان متعهد در آن دوران با دشواری مواجه شد؟
در آن دهه، برخی مدیران فرهنگی و هنری نسبت به حرکت انقلاب و آرمان‌های نظام کم‌توجه و کم‌رمق شده بودند. از سوی دیگر، بسیاری از نسل جوان هنرمند ما، از جمله محمد کاسبی و هم‌نسلانش، با انگیزه‌های انقلابی وارد عرصه هنر و سینما شده بودند و دغدغه‌های اجتماعی و ملی را در اولویت کار خود قرار می‌دادند. همین تضاد باعث شد که بسیاری از هنرمندان و فیلمسازان دغدغه‌مند، از دایره تولیدات رسمی و جریان اصلی هنر دور بمانند و فرصت بروز و عرضه آثارشان محدود شود.
این اتفاق صرفاً یک مشکل شخصی برای برخی هنرمندان نبود، بلکه بازتاب یک نگاه مدیریتی بود که توان تحمل خلاقیت و دغدغه‌های متعهدانه را نداشت و نمی‌توانست هنرمندان را با انگیزه‌های انقلاب همراهی کند. محمد کاسبی نمونه‌ای از همین نسل بود که با وجود محدودیت‌ها، پای اعتقادات و دغدغه‌های اجتماعی خود ایستاد و آثار ماندگاری در سینما و تئاتر خلق کرد.
علاقه به نقش‌های خاص محمد کاسبی
شما کدام یک از آثار محمد کاسبی را بیشتر دوست داشتید؟
اغلب نقش‌هایی که محمد کاسبی ایفا می‌کرد، نقش‌های منفی یا چالش‌برانگیز بودند، اما مهارت و تسلط او در ارائه این نقش‌ها واقعاً قابل توجه بود. بازیگری او فراتر از ساده بازی کردن بود؛ او می‌توانست پیچیدگی‌های شخصیتی یک نقش را با ظرافت و دقت به تصویر بکشد و مخاطب را به درون آن شخصیت ببرد. لزوماً این به معنی آن نیست که همه آثارش مورد علاقه من بوده باشد، اما به‌طور طبیعی، نقش او در فیلم «مریم مقدس» برایم بسیار جالب و قابل تقدیر بود.
در این فیلم، او نه تنها یک نقش خاص را بازی کرد، بلکه توانست با حضورش به عمق داستان و فضای تاریخی اثر کمک کند و مخاطب را با دغدغه‌ها و باورهای شخصیت همراه سازد. به نظر من، کاسبی هنرمندی بود که حتی در نقش‌های دشوار، ارزش و توانایی‌های خود را به خوبی نشان می‌داد و همین باعث شد آثارش هنوز هم برای مخاطب امروز ماندگار و اثرگذار باشند.
وحید جلیلی: محمد کاسبی هیچگاه عقاید و باورش را پنهان نکرد / وداع مردم تصویری از عاقبت به خیری او بودادامه سریال‌ها و پروژه‌های تاریخی
آخرین وضعیت پروژه‌های تلویزیونی شما چیست؟
بیش از دو سال است که آماده‌ام وارد فرآیند پیش‌تولید شوم و پروژه را به مرحله تولید برسانم. این اثر مصوب شده، اما برای اجرایی شدن نیاز به همکاری جدی مدیریت‌ها دارد، زیرا تلویزیون باید در آن سرمایه‌گذاری کند. داستان این سریال بخشی از مهم‌ترین اتفاقات تاریخی کشور را روایت می‌کند؛ از جمله دوران تسخیر لانه جاسوسی و کودتای نوژه، و برنامه‌ریزی شده است که در چهل قسمت به تصویر کشیده شود.
هم‌اکنون مشغول تحقیق و پژوهش گسترده هستم، زیرا چنین کارهایی با عجله پیش نمی‌روند و نیازمند دقت، موشکافی و توجه به ظرافت‌های تاریخی هستند. ما نمی‌خواهیم صرفاً یک روایت نمایشی ساده ارائه دهیم؛ هدف ما ارائه تصویری مستندگونه، دقیق و جذاب از رویدادهاست که هم مخاطب را سرگرم کند و هم به درک تاریخی او کمک کند. این پروژه برای من اهمیت زیادی دارد، زیرا می‌تواند بخشی از تاریخ معاصر کشور را برای نسل‌های جدید به تصویر بکشد و آگاهی آن‌ها را نسبت به آن دوران افزایش دهد.
«روزهای ابدی»؛ فصل دوم در انتظار حمایت
درباره فصل جدید سریال «روزهای ابدی» چه برنامه‌ای دارید؟
احتمال دارد فصل دوم «روزهای ابدی» ساخته شود یا حتی نام جدیدی پیدا کند، اما محور اصلی همان دغدغه همیشگی است: نفوذ دشمنان و ایجاد چالش علیه جریان انقلاب. این مسئله هر روز جدی‌تر می‌شود و اگر آثار باکیفیت و متناسب با مفاهیم انقلاب اسلامی تولید نشوند، روایت‌ها به تدریج تحریف خواهند شد.
هدف ما از ساخت این سریال تنها سرگرم کردن مخاطب نیست؛ بلکه می‌خواهیم تصویر واقعی و دقیق از حوادث تاریخی و اتفاقات تأثیرگذار در روند انقلاب ارائه دهیم. «روزهای ابدی» قرار است نشان دهد که چگونه ملت ایران توانست در شرایط سخت و تهدیدهای داخلی و خارجی، مسیر انقلاب را حفظ کند و مقاومت کند.
به همین دلیل، اهمیت حمایت رسانه ملی و تصمیم‌گیرندگان در تولید فصل دوم بسیار بالاست. بدون تأمین بستر مناسب و سرمایه‌گذاری کافی، امکان تحقق یک اثر تاریخی دقیق و تأثیرگذار فراهم نخواهد شد. ما می‌خواهیم با دقت و پژوهش کامل، فصل جدید را بسازیم تا هم روایت صحیح تاریخی حفظ شود و هم مخاطب نسل‌های جدید با واقعیت‌ها و چالش‌های انقلاب آشنا شود.
آیا این سریال نیاز به حمایت ویژه دارد؟
قطعاً. سریال‌هایی با محتوای استراتژیک و تاریخی، مانند «روزهای ابدی»، نیازمند حمایت ویژه هستند تا بتوانند با کیفیت مناسب تولید شوند و روایت دقیق و مستندی از وقایع مهم کشور ارائه دهند. من خدمت مقام معظم رهبری عرض کردم که قبل از آنکه دشمن فرصت میدان‌داری پیدا کند، باید آثاری بسازیم که تصویر واقعی از فجایع دوران پهلوی، گذشته کشور و رویدادهایی که به انقلاب اسلامی انجامید، ارائه دهند.
متأسفانه، جای چنین فیلم‌ها و سریال‌هایی در سینما و تلویزیون خالی است و کمتر مورد حمایت قرار می‌گیرند. بدون صبر، پشتکار و سماجت، حتی فصل اول «روزهای ابدی» که به موضوع تسخیر لانه جاسوسی پرداخته، هرگز به سرانجام نمی‌رسید. ما معتقدیم نسل امروز باید با واقعیت‌های تاریخی آشنا شود و اهمیت این آثار در شکل‌دهی به شناخت تاریخی و هویتی مخاطب بسیار بالاست.