صدای خسخس شهر
فاطمه امیراحمدی - روزنامه نگار
روزنامهنگارسینه شهر خسخس میکند. کمبود اسپری تنفسی، چشمها را تیره و تار کرده و در این خلسه، قانون هوای پاک تابلونوشتهای بر دیوار شهر شده است. خطخوردگیها در جایجای آن حکایت از غلطگیری یا شاید هم راستگیری دارد؛ واژه «مرز» با خط کجوموج به «سن فرسودگی» در ماده 8 اضافه شده تا ناکارآمدی این قانون را بیشتر جلوهگر شود.
جای پاکشدگی جملات اضافی هم این قانون را نازیباتر کرده است. در بخش از رده خارج کردن موتورسیکلتهای با عمر 7 سال و خودروهایی با فلان سن خطخوردگی زیادی دیده میشود. انگار که در این بخشها هم برنامهریزان غلطهای زیادی داشتهاند. اثر این بازنگریهای رو به عقب، امروز در محاسبه میزان اکسیژن موجود در هوای شهر قابل احصا است. سالهایی را در حال تجربه هستیم که «هوای پاک» برای خردسالش رویایی دور شده و فقط ریههایی دوداندود را پیشکش آنها کرده، جولان تردد خودروهای جنگ جهانی دوم تداوم جنگی است که به یکباره نمیکشد، بهتدریج افراد را به کام مرگ میکشاند؛ مرگهایی مزین شده به انواع بیمارهایهای قلبی و ریوی که ارمغان عقبگرد قانونی است.
قصه قانون هوای پاک و نوسازی خودروها به آنجا رسید که شرایط اقتصادی و مسائل سیاسی آن را در پستوی جامعه به بخش بایگانی سپرد تا در وقتی دیگر پروندهاش دوباره در جریان بیفتد.
مظنه تغییرات چند؟
یک حساب سرانگشتی معادله جانها و خودروهای فرسوده را بیشتر روشن میکند. اگر یک خودرو فرسوده اسقاط و خودرو نو جایگزین آن شود، چند درصد صرفه‌جویی سوخت رخ میدهد؟ تلفات جاده‌ای چه وضعیتی خواهند داشت؟ بهگفته کارشناسان خودروهای فرسوده بنزینی نسبتبه خودروهای نو حدود 2 برابر سوخت مصرف میکنند. به‌طور میانگین، هر خودرو در پیمایش 100 کیلومتر 4.2 لیتر بنزین مصرف میکند و این رقم برای فرسودهها 8.4 لیتر است. اعدادی آزاردهنده که جایی در تصمیمات سیاسی و اقتصادی‌ندارند.
کشتار حوادث جاده‌ای در کنار مرگهای ناشی از آلودگی هوا هزینهکرد اقتصاد را چقدر کرده است؟ سالانه حدود 13 هزار نفر به‌دلیل آلودگی هوا جان شیرین خود را از دست می‌دهند. دیه آن را چقدر میشود. نقش کشندهها و خودروهای دوران جنگ جهانی دوم در کنار الزامی نبودن استانداردها برای سوخت گازوییلی چقدر است؟
براساس مطالعات مصرف گازوئیل برای خودروهای فرسوده در هر 100 کیلومتر پیمایش 65 تا 80 لیتر است، در حالی که این رقم در کامیون‌های نو بدون بار 18 لیتر در هر 100 کیلومتر و با بار حدود 28 لیتر میشود. به‌طور میانگین، مصرف گازوئیل در کامیون‌ها 23 لیتر در هر 100 کیلومتر پیمایش برآورد شده است. تفاوت 23 تا 80 لیتر آیا برنامه برنامهریزان را دچار تنش نمیکند؟ یک کامیون نو، یک‌سوم خودرو فرسوده مصرف سوخت دارد؛ این مسئله چقدر در سیاهه برنامهریزیها دارای اهمیت است؟ از سوی دیگر آمار پلیس راهنمایی و رانندگی حکایت از تردد حدود 11 میلیون موتورسیکلت فرسوده دارد. میزان سوخت یک موتورسیکلت نو 3 لیتر در هر 100 کیلومتر پیمایش بوده که این عدد در فرسودهها به 5 لیتر در هر پیمایش می‌رسد. این اعداد و ارقام، چقدر ذهنها را قلقلک میدهد؟ پرونده قانون هوای پاک فعلا مختومه است تا در زمانی دیگر مدیرانی برای نقد مدیران پیش از خود آن را بازگشایی کنند و دوباره به جریان اندازند.