ضعف سرمایه‌گذاری در بخش انرژی
نرسی قربان - کارشناس بازار انرژی توسعه و تکمیل میدان‌های نفت و گاز را می‌توان محوری‌ترین برنامه وزارت نفت دولت سیزدهم برای تحقق افزایش حداکثری تولید نفت و گاز کشور برشمرد. دولت سیزدهم در طول بیش از 2 سال فعالیت خود، توسعه و بهره‌برداری حداکثری از میدان‌های نفتی و گازی را با اولویت میدان‌های مشترک در دستور کار قرار داده است.
توسعه و تکمیل میدان‌های نفت و گاز را می‌توان محوری‌ترین برنامه وزارت نفت دولت سیزدهم برای تحقق افزایش حداکثری تولید نفت و گاز کشور برشمرد. دولت سیزدهم در طول بیش از 2 سال فعالیت خود، توسعه و بهره‌برداری حداکثری از میدان‌های نفتی و گازی را با اولویت میدان‌های مشترک در دستور کار قرار داده است.
دغدغه افزایش حداکثری تولید نفت و گاز کشور به‌منظور رفع ناترازی به‌ویژه در حوزه تولید گاز، منجر به آن شده است که عمده برنامه‌ریزی‌های وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران، همواره تکمیل توسعه طرح‌های نیمه‌کاره و تعیین‌تکلیف میدان‌های توسعه‌نیافته باشد. این مهم، جز با سرمایه‌گذاری کلان به‌منظور توسعه بخش نفت و گاز ممکن نیست و البته این سرمایه‌گذاری برای صنعت نفت نه‌تنها لازم، بلکه ضروری و غیرقابل‌اجتناب است. بر این اساس، در صورت انجام نشدن سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز، کشور در سال‌های پیش‌رو با افت فشار گاز در میدان‌های خود و کاهش تولید و تهدید امنیت تامین پایدار انرژی برای کشور و قطع صادرات مواجه خواهد شد که می‌تواند برای کشور مخاطره‌آمیز باشد.
این اقدام از جایی ضرورت می‌یابد که کشور در سال قبل با مشکل ناترازی گاز روبه‌رو بود و نتوانست برای صادرات برنامه‌ریزی درستی کند؛ ازاین‌رو باتوجه به تبصره‌های موجود که از ذخیره گاز نیز در آن صحبت شده، می‌توان از مشکلاتی که برای تامین گاز اتفاق افتاده بود، تا حد زیادی جلوگیری کرد. اکنون‌که برنامه‌ریزی‌ها در راستای ارتقای فناوری و استفاده دانش داخلی در بهبود و بازسازی زیرساخت‌های موجود برای تولید نفت و گاز مطرح است، باید توجه کرد هرچقدر که ما از دانش و فناوری بومی استفاده کنیم، باز به تجهیزات خارجی برای جبران کمبودهای موجود نیاز داریم. بنابراین باوجود تحریم‌های غرب این موضوع پیچیده‌تر می‌شود و می‌تواند مشکلات زیادی را برای بازار انرژی ما ایجاد کند. همواره صادرات نفت ایران طی سال‌های گذشته به‌دلیل کاهش در تولید نفت ناشی از تحریم‌ها و عدم سرمایه‌گذاری و فرسودگی زیرساخت‌ها کاهشی بوده و روند خوبی نداشته است. زمانی که سرمایه‌گذاری انجام نمی‌گیرد، زیرساخت‌ها فرسوده می‌شوند، تولید نفت دچار مشکل می‌شود و صادرات کاهش می‌یابد. زمانی که صادرات انرژی کاهش یابد، سهم شرکت ملی نفت از درآمدهای نفتی کم می‌شود و نمی‌تواند سرمایه‌گذاری مناسبی در صنایع نفت و گاز انجام دهد. افزایش میزان تولید، ارتباطی با صادرات ندارد، گرفتاری بخش صادرات مسئله تحریم‌ها است، اگر تحریم‌ها نبود، به‌طورقطع توانایی افزایش چندین برابری صادرات وجود داشت. علت صادر نشدن نفت، موضوع تولید نیست، زیرا افزایش تولید، امری مهم و ضروری است، اما برای افزایش صادرات، نیازمند رفع تحریم‌ها هستیم، بی‌شک تولید بالاتر لازم است، اما کافی نیست. اگر تحریم‌ها برداشته شود، در زمانی کوتاه، میزان صادرات نیز افزایش می‌یابد، افزایش ظرفیت تولید در کشور بستگی به میزان سرمایه‌گذاری در این بخش دارد، موضوع افزایش تولید زمانبر خواهد بود، اینکه از چه زمانی استارت برنامه‌های افزایش تولید نیز رقم خورده است، در این موضوع اهمیت دارد.
اکنون در شرایطی نیستیم که بتوانیم سرمایه‌گذاری زیادی را در این بخش داشته باشیم، از نظر مالی با مشکلاتی مواجهیم، در حوزه تکنولوژی نیز برای ورود تجهیزات مشکلاتی وجود دارد. کمابیش 200 میلیارد دلار سرمایه برای صنعت نفت و گاز نیاز است تا کمیت بیشتری را داشته باشیم و از کاهش تولید نیز جلوگیری شود. بخش خصوصی داخلی با مشکلات مالی مواجه است، حتی در تولیدات غیرنفتی نیز شاهد این مسئله هستیم که باید مشوق‌هایی برای جذب آنها در نظر گرفته شود، سرمایه‌گذار خارجی نیز به‌دلیل تحریم‌ها امکان ورود به این حوزه را نخواهند داشت و در این شرایط، افزایش تولید سخت‌تر خواهد بود. وقتی نفت در بازارهای جهانی به‌فروش نمی‌رسد، طبیعی است که همه برنامه‌ها به هم می‌ریزد و به‌همین‌دلیل باید قبول کنیم که تحریم‌ها، نفت ما را به‌شدت به چالش کشانده است. ما حتی نمی‌توانیم نفت را به فرآورده‌های نفتی تبدیل کنیم. راه‌اندازی یک پالایشگاه حدود 5 میلیارد دلار بودجه لازم دارد که دولت برای تامین این مقدار ارز، دچار مشکل است. حتی اگر بتوانیم فرآورده‌های نفتی تولید کنیم، به‌دلیل قرار گرفتن در شرایط تحریم، امکان صادرات انرژی بسیار محدود است و به‌همین‌خاطر فکر کردن به انجام این کار اشتباه است و با واقعیت‌ها همخوان نیست. مشکل ما دقیقا نداشتن تعامل مثبت با نظام بین‌الملل است. به‌همین‌دلیل هم در حالی‌که سایر کشورها تمایل زیادی به مراوده‌های اقتصادی و تجاری با ایران دارند، اما به‌سبب فضای سیاسی کشور، همیشه در تحریم هستیم و در نتیجه از حضور در عرصه تجارت بین‌الملل بازمی‌مانیم. ما چاره‌ای جز تعامل با دنیا نداریم. نفت موهبتی ارزشمند برای کشورهای نفتخیز است، ازاین‌رو امید است شرایط طوری رقم بخورد که ایران به‌عنوان یکی از کشورهای مهم نفتخیز در خاورمیانه، بتواند در عرصه تجارت جهانی نقش مطلوبی ایفا کند./ روزنامه صمت