عدم رضایت مدیران از خدمات کارمندان نمی‌تواند دلیلی بر محروم کردن آنان از مزایای شغلی باشد / مصوبه بانک سپه باطل شد
دیوان عدالت اداری یک مصوبه بانک سپه که بر اساس آن پرداخت مزایای غیر مستمر به کارمندان مشروط به رضایت مدیران از آنها شده بود را غیر قانونی دانست و رای به ابطال آن صادر کرد.
باشگاه خبرنگاران جوان - هیات عمومی دیوان عدالت اداری یک مصوبه مورخ 1397/9/19 هیات مدیره بانک سپه که بر اساس آن پرداخت مزایای غیر مستمر به کارمندان مشروط به رضایت مدیران از آنها شده بود را غیر قانونی دانست و رای به ابطال آن صادر کرد. دیوان عدالت تاکید کرده است که محروم کردن کارکنان از مزایای شغلی به لحاظ عدم رضایت مسئولین نوعی مجازات است و تعیین مجازات از اختیارات مقامات اجرایی نیست.
در این پرونده شاکی به موجب دادخواستی به طرفیت بانک سپه - بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است که:
اینجانب کارمند شاغل در بانک سپه منطقه گیلان با سابقه 25 سال خدمت می‌باشم. مدیریت شعب بانک سپه منطقه گیلان طی مکاتبه شماره 1/1402/1973488 مورخ 1402/8/7، نسبت به اعلام عدم رضایت از عملکرد اینجانب اقدام نموده است و اداره کل امور کارکنان بانک سپه نیز طی نامه شماره 1/1402/1992064 مورخ 1402/8/8 و با استناد به دستورالعمل شماره 3/97/464 مورخ 1397/9/19 اصلاحیه دستورالعمل 3000، اینجانب را از دریافت 50 درصد کلیه مزایای غیرمستمر محروم نموده است.
علی رغم اعتراض به نامه مزبور طی درخواست شماره 1/1402/2186321 مورخ 1402/8/28 بعد از گذشت حدود 4 ماه تاکنون نتیجه‌ای حاصل نگردیده است.
مستنداً به مواد 10، 11 و تبصره 1 ماده 12، تبصره 3 و 4 ماده 16 قانون دیوان عدالت اداری نسبت به طرح دادخواست حاضر اقدام گردیده است.
مطابق ماده 9 قانون رسیدگی به تخلفات اداری، قانونگذار نسبت به تصریح تنبیهات اداری اقدام نموده که در موارد اعلامی، به تنبیه کسر 50 درصد مزایای غیرمستمر اشاره نشده است و حداکثر مجاز در بند (ج) ماده 9 تا یک سوم از یک ماه تا یک سال می‌باشد. همچنین در دستورالعمل شماره 3/97/464 مورخ 1397/9/19 هیچ گونه بازه زمانی در خصوص مدت زمان مجازات تعیین نشده است؛ لذا دستورالعمل و مکاتبه مزبور دارای مغایرت قانونی است.
محرومیت از دریافت 50 درصد مزایای غیرمستمر بدون طرح موضوع و صدور حکم از هیات رسیدگی به تخلفات اداری انجام شده است در حالی که مطابق ماده 12 قانون رسیدگی به تخلفات اداری اعمال مجازات بند (ج) باید توسط بالاترین مقام اجرایی سازمان‌های دولتی یا معاونان وی صورت گیرد و مدیرعامل یا معاون وی حق تفویض اختیار به مدیران کل ندارند؛ اما در این مورد مجازات توسط معاون دایره کارگزینی اداره کل امور کارکنان صادر شده که خلاف نص صریح قانون است. با توجه به مراتب معنونه، تقاضای ابطال بند 5 دستورالعمل مزبور مورد استدعا می‌باشد."
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
"مصوبه هیات مدیره بانک سپه شماره 4/9601102 تاریخ 1396/10/12
موضوع: اصلاح دستورالعمل 3000 مورخ 1382/2/5 و رفع آثار محکومیت غیرمالی از ابتدای سال جاری
مخاطب / مدیریت امور توسعه منابع انسانی
مفاد نامه شماره 461/110/ ه مورخ 1396/9/5 هیات بدوی رسیدگی به تخلفات اداری به شرح نامه پیوست در جلسه هیات مدیره مطرح شد و با عنایت به مفاد گزارش، موافقت گردید نسبت به اصلاح دستورالعمل 3000 مورخ 1382/3/5 و رفع آثار محکومیت غیرمالی کارکنان از ابتدای سال جاری اقدام گردد.
رونوشت: هیات بدوی رسیدگی به تخلفات اداری
اطلاعیه بانک سپه شماره 3/97/464 تاریخ 1397/9/19
موضوع: اصلاحیه دستورالعمل 3000 (مزایای غیرمستمر کارکنان متخلف)
از: مدیریت امور توسعه منابع انسانی
به: کلیه واحد‌ها
با سلام و احترام.
در اجرای مصوبه 4/9700915 مورخ 1397/8/29 هیات محترم مدیره و به منظور حفظ انگیزه کارکنان و همچنین صیانت از حقوق آنان به عنوان مهم‌ترین سرمایه بانک و ایجاد وجه تمایز بین پرسنل ساعی با پرسنل خاطی مقرر گردید؛ در تاریخ صدور این دستورالعمل مزایای غیرمستمر با شرایط ذیل پرداخت شود. از این رو نظر مسئولین محترم واحد‌های بانک را به نکات زیر معطوف می‌دارد. امید است با ابلاغ آن به تمامی پرسنل تحت پوشش هرگونه ابهامی در این خصوص مرتفع شود:
.....
5- در صورتی که عملکرد نامطلوب برخی کارکنان منجر به اعلام عدم رضایت کتبی از سوی مسئولین آنان شود؛ از تاریخ اعلام عدم رضایت تا زمان اعلام رضایت مجدد، صرفاً 50 درصد (%50) مزایای موصوف به آنان پرداخت می‌شود و در صورت اعلام رضایت نیز مزایای مکسوره قابل استرداد نمی‌باشد.
.......
مدیریت امور توسعه منابع انسانی - اداره کل منابع انسانی بانک سپه"
در پاسخ به شکایت مذکور، بانک سپه - مدیریت شعب منطقه استان گیلان به موجب لایحه شماره 1124659 مورخ 1403/3/26 که ثبت دفتر اندیکاتور هیات عمومی دیوان عدالت اداری شده است، توضیحاتی داده که خلاصه آن به قرار زیر است:
" 1- مطابق فصل دهم قانون مدیریت خدمات کشوری، حقوق و مزایای قانونی شامل حقوق ثابت و فوق العادههای مستمر از جمله سختی شرایط کار، شغل، ایثارگری و... است و پرداخت هرگونه مبلغی خارج از موارد مذکور جزء مزایای قانونی نبوده و تحت عنوان مزایای غیرمستمر یا پاداش‌های مناسبتی بوده و حقوق مکتسبه محسوب نمی‌شود و به صلاحدید مدیران و متناسب با مناسبتهای خاص یا عملکرد مطلوب کارکنان پرداخت می‌گردد. پرداخت این قبیل پاداشها جنبه استمرار، عُرف یا تکلیف بر دستگاه نداشته و ممکن است به صلاحدید مدیران پرداخت آن قطع یا محدود گردد.
2- پرداخت هرگونه پاداش در سازمان‌های دولتی مستلزم دستورالعملی جهت تفکیک کارکنان ساعی و مطلوب، از کارکنان بی انگیزه و فاقد کارایی است.
بانک سپه براساس مقررات و آیین نامه‌های داخلی خود، بودجه سالیانه و ارزیابی عملکرد کارکنان در مناسبتهای مختلف به کارکنان ساعی متناسب با سطح عملکرد و رضایت دستگاه، پاداش پرداخت می نماید و در صورت عدم رضایت از عملکرد برخی از کارکنان، پاداش‌های موصوف محدود شده یا تعلق نمی‌گیرد.
3- احراز شرایط کارکنان برای مشمولیت در دریافت هرگونه مزایای غیرمستمر و تسهیلات رفاهی، منوط به اظهار رضایت کامل بانک از عملکرد مطلوب کارمند و رعایت مقررات عوامل مدیریتی است.
پیش‌بینی محدودیت در پرداخت این مزایا غیرمستمر با هدف جلوگیری از هرگونه سوء استفاده مالی و حفاظت از داراییهای بانک و مشتریان ضروری و منطقی است و در همین راستا، اقدام به تدوین و تصویب دستورالعملی مرتبط با پرداخت پاداشها با عنوان اصلاحیه دستورالعمل 3000 به شماره 3/97/464 مورخ 1397/9/19 نموده است.
با توجه به موارد معنونه این دستورالعمل، حق و یا تکلیف جدیدی برای کارمندان بانک ایجاد نکرده و صرفاً جهت حُسن اجرا و تنظیم امور داخلی بانک، نحوه پرداخت مزایای غیرمستمر به کارمندان متخلف و یا فاقد کارایی را بیان نموده است.
لازم به ذکر است به موجب ماده 16 اساسنامه بانک مصوب هیات وزیران، هیات مدیره بانک کلیه اختیارات لازم برای اداره امور بانک را داشته و صدور دستورالعمل مذکور در راستای صلاحیت‌های تخییری بانک می‌باشد.
4- با توجه به موضوع نامه شماره 1/1402/1973488 مورخ 1402/8/7 مدیریت شعب منطقه گیلان مبنی بر عدم رضایت عملکرد شاکی از تاریخ 1402/8/8 مطابق بند (5) اصلاحیه دستورالعمل 3000، برای دریافت50% مزایای غیرمستمر تا اعلام رضایت مجدد از عملکرد خدمتی توسط محل خدمت وی محروم گردیده است. این موضوع ارتباطی با قانون تخلفات اداری ندارد و پرونده جهت رسیدگی انضباطی ارجاع نشده و صرفاً به منظور ایجاد فرصت برای اصلاح عملکرد وی بوده است.
لازم به ذکر است مزایای غیرمستمر یا همان پاداش‌های مناسبتی در چهارچوب دستورالعمل‌های داخلی نظام‌مند صرفاً به کارکنانی که از وضعیت خدمتی مطلوبی برخوردار هستند پرداخت می‌شود و بانک نیز هیچ گونه تعهد و الزامی در پرداخت این گونه مزایا به صورت مستمر و یا به کلیه افراد ندارد. النهایه نظر به موارد معنونه تقاضای رد شکایت شاکی مورد استدعاست. "
علی رغم ارسال و ابلاغ نسخه دوم دادخواست و ضمایم آن برای طرف دیگر شکایت (بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران) تا زمان رسیدگی به پرونده پاسخی از آن مرجع واصل نشده است.
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1404/5/21 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
اولاً در فرضی که هنوز اتهام ثابت نشده و تخلفی احراز نگردیده، اعمال مجازات بر افراد خلاف اصل برائت است. ثانیاً عدم رضایت مدیران از کم و کیف خدمات کارمندان نمی‌تواند دلیلی بر محروم کردن آنان از مزایای شغلی باشد و این عدم رضایت در مواردی می‌تواند به لحاظ مسایل غیرکاری ایجاد شده و باعث اعمال سلیقه شخصی مدیران گردد. ثالثاً محروم نمودن کارکنان از میزانی از مزایای شغلی به لحاظ عدم رضایت مسئولین نوعی مجازات است و تعیین مجازات از اختیارات مقامات اجرایی نیست. با عنایت به مراتب فوق، بند 5 دستورالعمل شماره 3/97/464 مورخ 1397/9/19 اصلاحیه دستورالعمل 3000 بانک سپه خلاف قانون و خارج از حدود اختیار است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود. این رای براساس ماده 93 قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب 1402/2/10) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.
احمدرضا عابدی
رئیس هیات عمومی دیوان عدالت اداری