علامه مجلسی، عالمی که نگذاشت روایات اهل‌بیت از بین برود
به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری فارس، حضرت رسول اکرم (صلوات‌الله علیه) در توصیفی از علمای دینیِ مسلمان، آنان را برتر از پیامبران بنی‌اسرائیل معرفی کرده است: «علماء امتی افضل من انبیاء بنی‌اسرائیل». شاید علت این برتری و اهمیت علمای دین را باید در این دانست که در عصر غیبت آنان نگهبان دین و محافظان خیمه اسلام هستند و قدم در راه حضرت پیامبر و ائمه هدی (صلوات‌الله علیهم) می‌گذراند: «اِنَ اَلعُلَمَاءَ وَرَثَهُ اَلأَنبِیَاءِ وَ ذَاکَ أَنَ اَلأَنبِیَاءَ لَم یُورِثُوا دِرهَماً وَ لاَ دِینَاراً وَ اِنَمَا أَورَثُوا أَحَادِیثَ مِن أَحَادِیثِهِم فَمَن أَخَذَ بِشَیء مِنهَا فَقَد أَخَذَ حَظاً وَافِراً فَانظُرُوا عِلمَکُم هَذَا عَمَن تَأخُذُونَهُ فَاِنَ فِینَا أَهلَ اَلبَیتِ فِی کُلِ خَلَف عُدُولاً یَنفُونَ عَنهُ تَحرِیفَ اَلغَالِینَ وَ اِنتِحَالَ اَلمُبطِلِینَ وَ تَأوِیلَ اَلجَاهِلِینَ.» یعنی، دانشمندان وارثان انبیا هستند چرا که انبیا دینار و درهمی از خود به یادگار نگذاشتند، بلکه علم و دانش به ارث گذاشتند پس هر کس از آن بهره ای بگیرد بهره فراوانی برده است.
جهادی با خون و قلم
اگر به زندگینامه و سیره علمای اسلامی نظر بیفکنیم خواهیم دید، سیر حفظ و اشاعه معارف اسلامی و احادیث اهل‌بیت چه تطور و تکوینی را از سر گذرانده است تا امروزه، مردمان قرن 21، به راحتی هرگاه اراده کنند بتوانند با جست‌وجویی اینترنتی یا خرید کتب روایی از کلام اعلام دین و معصومان بهره‌مند شوند. البته اگر نگاهمان کمی دقیق‌تر و ظریف‌تر باشد می‌بینیم که خون شهید اول، ثانی و ثالث که برای تبلیغ معارف اهل‌بیت جانشان را از دست دادند بین سطور روایات جاری است و اگر گوش‌هایمان را تیز کنیم شکوه‌های شیخ طوسی و سیدمرتضی از ظلم نواصب بابت اشاعه فرهنگ اهل‌بیت همچنان به گوشمان می‌رسد.
مجلسی، پدیده‌ای در عصر صفوی
30 مردادماه سالروز بزرگداشت یکی از معروف‌ترین و زحمت‌کش‌ترین علمای شیعه است. محمدباقر بن محمدتقی مجلسی فرزند محمدتقی مجلسی و معروف به مجلسی دوم، از محدثان و فقیهان مشهور شیعه در قرن یازدهم هجری بود. علامه مجلسی از میان شاخه‌های علوم اسلامی بیش از همه به حدیث‌نگاری علاقه داشت. مشهورترین کتاب او، مجموعه پرحجم حدیثی به نام بحارالانوار است که نقش بارزی در احیای جایگاه حدیث در منظومه معرفت دینی داشته است.
مرقد علامه مجلسی در اصفهان
خاندان علم و فضیلت
ولادت او با آخرین سال سلطنت شاه عباس اول صفوی مصادف است. پدرش محمد تقی مجلسی مشهور به مجلسی اول از بزرگان و مجتهدان سرشناس عصر خویش و از شاگردان شیخ بهایی، ملا عبدالله شوشتری و میرداماد بود. مادرش، دختر صدرالدین محمد عاشوری قمی است که از خاندان علم و فضیلت به شمار می‌روند. او دارای 3 همسر بود که از آن‌ها صاحب 4 پسر و 5 دختر شد. جد خاندان مجلسی حافظ ابونعیم اصفهانی از محدثان و حفاظ است. پدربزرگ محمد باقر، "ملا مقصود" نیز اهل شعر، ادب و فضل بوده است. جده پدری مجلسی دختر کمال الدین شیخ حسن عاملی نطنزی اصفهانی است.
پروژه بحارالانوار و احیای آثار شیعه
علامه مجلسی بیش از هر چیز به نگارش مجموعه‌های حدیثی علاقه داشت و از میان کتاب‌های او بحارالانوار که مجموعه بزرگی از احادیث امامان شیعه است، بیش از همه شهرت دارد. بازگشت به متون حدیثی و جمع آوری مجموعه‌های حدیثی و نیز شرح کتب حدیثی گذشتگان، جریانی بود که در دوران صفویان رواج یافت و ریشه در تلاش علمای شیعه برای پاسخ‌گویی به نیازهای عقیدتی دوران خود داشت. نگارش کتاب بحارالانوار نیز بخشی از توجه عمومی علمای دوران به حدیث و حدیث نگاری بود. بحارالانوار شامل همه دانش‌های بشری بود که در کلام امامان بازتاب یافته بود و نقش دایره‌المعارف شیعی را در دوران خود ایفا می‌کرد. علمای این دوران و از جمله علامه مجلسی با این نگاه که همه علوم منشا الهی دارد و ردپای همه آن‌ها را در سخن امامان (ع) می‌توان یافت، به تالیف چنین آثاری پرداختند.
اهمیت تألیف بحارالانوار
بازسازی حدیث شیعه تلاشی بود برای در دسترس همگان قرار دادن اندیشه معتبر دینی که پیش از همه در احادیث امامان متبلور شده و فراهم کردن متونی که به پرسش‌های شیعیان پاسخ دهد. از همین روست که عملکرد علامه مجلسی در تالیف مجموعه‌های حدیث شیعه معمولا همچون عملی در تقویت مذهب تشیع ارزیابی شده و از او همچون احیا کنند مذهب تشیع یاد شده است. به عبارتی پروژه تألیف بحارالانوار را باید احیای آثار حدیثی دانست. مجلسی قصد داشت روایات اهل‌بیت را در یک اثر گرانسنگ و مفصل جمع‌آوری کند. از این روز با کمک دولت صفوی و شاگردان و همراهان خود به گردآوری این آثار که بسیاری از آنان مغفول و مفقود بودند دست زد و توانست با این اقدام بسیاری از احادیث اهل‌بیت را از خطر نابودی نجات دهد. بنابراین باید این کتاب ارزشمند را احیای دوباره بسیاری از تراثی دانست که غبار غفلت آنان را در معرض فراموشیِ همیشگی قرار می‌داد.
فارسی‌نویسی و خدمت بزرگ به مردم مؤمن
از دیگر اقدامات ارزشمند مجلسی فارسی‌نویسی در عرصه موضوعات دینی بود. در قرون قبلی کتب دینی که به زبان فارسی نوشته شده باشند بسیار کم بود و افراد احادیث را یا باید با ارجاع به منابع عربی اخذ می‌کردند یا از کسانی که توان خواندن متن عربی را داشتند. اما علامه مجلسی با نوشتن آثاری در زمینه کلام، تاریخ، دعا، ادب و اخلاق و... به زبان فارسی فرصتی را برای عموم مردم به وجود آورد که بتوانند به شکل گسترده‌تری از معارف دینی و کلام اهل‌بیت بهره‌مند شوند. حق الیقین، عین الحیاه، حلیه المتقین، حیوه القلوب، مشکوه الانوار، جلاء العیون، زاد المعاد، تحقه الزائر، مقایس المصابیح، ربیع الاسابیع، رساله در شکوک، رساله دیات، رساله در اوقات، رساله در جفر، رساله در بهشت و دوزخ، رساله اختیارات ایام، ترجمه عهدنامه امیرالمؤمنین علیه السلام به مالک اشتر، مشکوه الانوار در آداب قرائت قرآن و دعا، شرح دعای جوشن کبیر، رساله در رجعت، رساله در آداب نماز، رساله در زکوه و بیش از 30 رساله دیگر در مسائل مختلف و ترجمه دعاها و کتاب‌هایی مختصر در عقاید و احکام، آثار فارسی‌زبان علامه مجلسی است.
عالمی با نظرات برجسته
رهبری معظم درمورد علامه مجلسی می‌فرمایند: «علامه مجلسی مرد خیلی بزرگی است، یعنی کسی نگاه کند به بیان‌هایی که ایشان در بحار در ذیل روایات دارد، می‌فهمد که این مرد هم فقیه است، هم متکلم است، هم اهل عقلیات است. مجلسی خیلی بزرگ است، منتها فقط به حدیث معروف شده؛ در حالی که این‌جور نیست. ایشان محدث هم هست؛ لکن فقیه و متکلم صاحب‌نظر هم است، گاهی اوقات ایشان یک آراء بسیار برجسته‌ای در مسائل کلامی و عقلی در ذیل روایات دارد که اینها خیلی برجسته است.»
پایان پیام /
شما می توانید این مطلب را ویرایش نمایید
این مطلب را برای صفحه اول پیشنهاد کنید علامه مجلسی بحارالانوار محمد باقر مجلسی این خبر توسط افراد زیر ویرایش شده است
