قانون مقابل برادران لیلا

جوان: چند سال پیش، زمانی که یکی از فیلمسازان زن که از جمله کارگردانان سرشناس سینماست، ساخت فیلمش را بدون مجوز آغاز کرد، رئیس وقت سازمان سینمایی به جای آنکه جلوی اقدام غیرقانونی فیلمساز را بگیرد، یک پیک موتوری گرفت و مجوزی را که خودش برای فیلم صادر کرده بود به دست پیک داد تا برود و به دست خانم کارگردان برساند. فیلمی که در نهایت به مجموعه‌ای از بیانیه‌های ضدحاکمیتی تبدیل شد و در چند فستیوال خارجی به نمایش درآمد. این ماجرا تنها گوشه‌ای از رفتار خارج از چرخه قانون در رابطه فیلمساز و سازمان سینمایی بود. حاصل این کار، رشد رفتار‌هایی بود که شأن و جایگاه سینما را با خدشه روبه‌رو می‌کرد. ماجرای فیلم برادران لیلا که این روز‌ها سازمان سینمایی از عدم اکران آن خبر داده است، ماجرایی بود که می‌توانست به تجربه‌ای مانند کاری که خانم فیلمساز در سال‌های گذشته انجام داده بود، بینجامد. سعید روستایی، پس از موفقیت با فیلم‌های «ابد و یک روز» و «متری شیش و نیم»، از مردادماه سال گذشته با کسب مجوز ساخت فیلمی با عنوان «برادران لیلا»، کار تازه خود را با تهیه‌کنندگی جواد نوروزبیگی آغاز کرد. روستایی تلاش کرد فیلم در سکوت خبری پیش برود، برای همین صرفاً اطلاعاتی که از «برادران لیلا» منتشر شد، حاکی از این بود که فیلم یک درام اجتماعی است. اگرچه شروع فیلمبرداری از همان مردادماه، این شانس را برای «برادران لیلا» قائل می‌شد که در چهلمین جشنواره فیلم فجر حاضر شود، در دی‌ماه سعید روستایی با انتشار یک استوری نوشت: «فیلمبرداری برادران لیلا همچنان ادامه دارد و امکان اینکه فیلم به این زودی‌ها آماده شود وجود ندارد.»

همه چیز برای حضور در کن تا اینجای کار «برادران لیلا»، فیلمی است که فیلمسازش به دلیل طولانی شدن فرآیند فیلمبرداری امکان حضور در جشنواره فیلم فجر را پیدا نکرده است. پس از جشنواره هم که تب سینما رو به افول می‌رود، خبری از «برادران لیلا» نمی‌شود و همه چیز به دست فراموشی می‌رود تا اینکه خبر حضور فیلم‌های ایرانی در فستیوال کن در اوایل سال‌جاری منتشر می‌شود و «برادران لیلا» جزو آثار حاضر در این دوره از جشنواره معرفی می‌شود. این فیلم در بخش اصلی جشنواره حضور یافته بود و نگاه‌ها را مجدداً به سمت روستایی و تیمش انداخت. در همین زمان، یکی از رسانه‌ها از اینکه فیلم بدون دریافت پروانه نمایش به خارج از کشور رفته است، ابراز تعجب و این سؤال را مطرح می‌کند که «اگر این فیلم در کن نمایش داده شد و بعد به نظر رسید که مناسب نمایش در ایران نیست یا بخش‌هایی از آن باید اصلاح شود، این اتفاق چه تبعاتی در فضای رسانه‌ای ایران خواهد داشت؟» همزمان با این اتفاقات، در یک پیج اینستاگرامی، ماجرایی از قول یک دستیار کارگردان پیرامون تعرض فرهاد اصلانی به وی منتشر می‌شود، کمپینی با حضور ترانه علیدوستی شکل می‌گیرد و افشاگری‌ها ادامه پیدا می‌کند. فیلم «برادران لیلا» به دلیل حضور اصلانی و علیدوستی که یکی متهم به تعرض و دیگری لیدر جریان مشکوک موسوم به «می‌تو»‌ی ایرانی است، بیش از پیش رسانه‌ای می‌شود. در طول جشنواره کن نیز پررنگ شدن فیلم موهن «عنکبوت مقدس» عملاً «برادران لیلا» را به حاشیه می‌برد. جایزه فیپرشی که به برادران لیلا داده می‌شود، زیر سایه جایزه زر ابراهیمی می‌رود و حضور فیلم چندان جدی گرفته نمی‌شود. با این حال هنوز ماجرای بدون مجوز بودن «برادران لیلا» به مسئله جدی تبدیل نمی‌شود و سازمان سینمایی ترجیح می‌دهد که سکوت اختیار کند تا اینکه وزیر ارشاد پس از جلسه هیئت دولت در جمع خبرنگاران گفت: «فیلم «برادران لیلا» بدون دریافت مجوز اکران به جشنواره کن رفت و عوامل آن به دلیل عدم رعایت قانون، مشمول ضوابط تنبیهی می‌شوند.» اسماعیلی توضیح داد: «طبق قانون، فیلم‌هایی که به جشنواره خارجی می‌روند باید مجوز اکران داشته باشند، چون اسکار فیلم بدون مجوز نمی‌پذیرد، اما جشنواره کن اینطور نبود و به عوامل فیلم «برادران لیلا» اعلام شده بود بدون اخذ مجوز نروند و، چون مجوز اکران نگرفتند، مشمول اعمال قانون می‌شوند.» روایت فراستی از حقارت گدایی برای جایزه فرنگی فیلم با وجود کسب یک جایزه از سوی جشنواره با برخورد سرد منتقدان روبه‌رو می‌شود و در میان ضعیف‌ترین آثار حضار در بخش مسابقه جشنواره کن قرار می‌گیرد. مسعود فراستی در موضع‌گیری خود، جایزه فیلم «برادران لیلا» را زیر سؤال می‌برد و می‌نویسد: «به جایزه بی‌ارزش منتقدان «فیپرشی» که در ید قدرت راست‌های نئولیبرال است، نبالید. این جایزه چند دهه قبل به فیلم اگزوتیک بهمن قبادی «زمانی برای مستی اسب‌ها»، به خاطر تصویر رقت‌آمیز، اما دقیق از مشکلاتی که بین انسان‌ها و اسب‌ها مشترکند داده شده بود و جایزه امروز به «برادران لیلا»، به‌خاطر «تصویر دقیق از جامعه پدرسالار» نیز در امتداد همان نگرش پاترنالیستی است. به آن افتخار نکنید و جاهلانه به مردم داغدارِ همیشه سربلندِ آبادان تقدیمش نکنید. تحمل حقارتِ بارِ گداییِ جایزه فرنگی را نپذیرید. فیلم‌تان را برای مخاطب اینجا، نه آنجا با همه جوایزش بسازید. هیچ فیلمساز جدی برای جایزه فیلم نمی‌سازد.» در حالی که فیلم برادران لیلا پس از حضور در کن برای حضور در جشنواره مونیخ آماده می‌شد، سازمان سینمایی از یک خواب چند ماهه بیدار شد و شروع به صدور بیانیه کرد. این سازمان در بیانیه‌ای با تأکید بر اینکه فیلم برادران لیلا بدون اخذ پروانه نمایش به کن فرانسه رفته است از همکاری این سازمان برای اصلاح فیلم و صدور مجوز نمایش این فیلم خبر داده است. سازمان سینمایی تأکید کرده که روستایی، بخش‌هایی را به فیلم اضافه کرده که حتی در فیلمنامه نبوده است، ولی با وجود همه همکاری‌های صورت گرفته، تهیه‌کننده و کارگردان فیلم ترجیح داده‌اند که نسخه بازبینی نشده را به کن ببرند و هیچ کدام از اصلاحات سازمان سینمایی را اعمال نکنند. در پایان اطلاعیه سازمان سینمایی آمده است: «فیلم برادران لیلا به تأسی از اصل قانون‌گرایی، استانداردسازی و عدالت‌محوری و به دلیل تخلفات آگاهانه و رفتار مغایر با قوانین و مقرراتی، چون شرکت در جشنواره‌های خارجی بدون عبور از مجرای قانونی و اخذ پروانه نمایش، سرپیچی از مقررات و اصرار بر ارائه نسخه اصلاح نشده به‌رغم تعهدات صورت گرفته و استمرار بر تخلف و مداومت بر آن، حتی بعد از جشنواره کن و شرکت در جشنواره مونیخ و در نهایت اعلام رسمی کارگردان محترم مبنی بر عدم پذیرش اصلاح فیلم تا اطلاع ثانوی و تا رفع موانع ایجاد شده، صلاحیت اخذ پروانه نمایش را نخواهد داشت.» به نظر می‌رسد که این‌بار سازمان سینمایی می‌خواهد از اصل قانون دفاع کند و جلوی پایمال شدن قانون از سوی چند فیلمساز ماجراجو و جویای نام را بگیرد. روستایی، کارگردان فیلم «برادران لیلا» در واکنش به حکم سازمان سینمایی با انتشار یک استوری نوشت: «برادران لیلا را با خون دل ساختم، با جگر سوخته، برای ساختنش تمام روحم زخمی شد! لطفاً بیش از این نسوزانیدم!» و در کپشن اضافه کرد: «تحقیر و تهدید را تمام کنید لطفاً!» گویا اکنون پس از فاز نادیده گرفتن قانون، نوبت مظلوم‌نمایی برای جلب ترحم رسیده است.