قدم زدن در پشت صحنه «جبهه» شبکه یک؛ چند نکته و یک واقعیت مهم
یک دکور ناب و چند کارشناس شناخته شده سعی کرده تا از کلیشه‌هایی فرار کند تا به حال خواسته به انحاء مختلف به دوران دفاع مقدس بپردازد؛ اما اینجا جبهه است و روایت‌هایی که به تعبیر سعید ابوطالب بخش عمده‌ای از آنها تا الان ناشنیده بوده است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، برنامه تلویزیونی «جبهه» در 30 قسمت به بازخوانی حدود 100 روایت از سال‌های دفاع مقدس و مقاومت اسلامی می‌پردازد. این برنامه به تهیه‌کنندگی سیداحمد موسویان، کارگردانی پیمان امیری و سردبیری حسین برکتی از ابتدای ماه مبارک رمضان، هر شب بعد از اذان مغرب از شبکه یک سیما روی آنتن شبکه یک سیماست.
این برنامه با بخش‌های مختلف از جمله نمایش، کرال و گفت‌وگو، با اجرای صالح مدرس‌زاده و میزبانی علی خلیلی، علیرضا دلبریان، سعید ابوطالب و مریم تجلایی روی آنتن می‌رود.
در روزهای گذشته سری به پشت صحنه این برنامه تلویزیونی زدیم؛ ابتدا با پیمان امیری کارگردان و سیداحمد موسویان روبرو شدیم. موسویان از ما خواست با پیمان امیری ابتدا گفت‌وگو کنیم و سپس کارشناسان و نهایتاً خودش؛ توصیه به جایی بود و بهتر در جریانِ جزئیات ساخت این برنامه قرار گرفتیم.
پیمان امیری کارگردان به سؤالات ما این‌گونه پاسخ داد:
آغاز ایده‌پردازی و سبک جدید برنامه‌سازی
امیری در ابتدا با اشاره به سنت برنامه‌سازی‌های گذشته در ماه رمضان و مخصوصاً در زمینه دفاع مقدس، اظهار کرد که هر ساله تلویزیون برنامه‌های خاصی برای این ماه تولید می‌کند. اما به گفته او، در این سال‌ها برنامه‌هایی که به داستان‌های جنگ پرداخته‌اند، اغلب در قالب‌های قدیمی و تکراری بوده‌اند. او اضافه کرد: "ما همیشه برنامه‌های دفاع مقدس را در قالب‌های مرسوم با حضور کارشناسان و مجریان می‌دیدیم. این قالب برای کسانی که به دنبال اطلاعات تخصصی و ناگفته‌ها بودند، مناسب است اما نمی‌توانست همه مخاطبان را جذب کند."
امیری به لزوم تغییر در قالب‌ها اشاره کرده و گفت: "ما تصمیم گرفتیم تا برنامه‌ای تولید کنیم که هم به عمق فرهنگ دفاع مقدس بپردازد و هم از رویکردی جدید و جذاب استفاده کند تا بتواند مخاطب عمومی را جذب کند."
چالش‌های تولید و ساختار برنامه
وی در ادامه به چالش‌هایی که در طول فرآیند ساخت برنامه "جبهه" با آن مواجه بوده‌اند اشاره کرد. یکی از این چالش‌ها، نوع روایت‌گری و ارتباط با نسل‌های جدید بود. امیری گفت: "ما می‌خواستیم داستان‌های جنگ را به گونه‌ای روایت کنیم که برای نسل‌های جدید ملموس باشد. در این راستا باید به دنبال روایتی بودیم که برای افراد مختلف با زبان‌ها و سلایق متفاوت قابل درک باشد."
وی افزود: "از آنجایی که برای بسیاری از جوانان امروزی، دفاع مقدس تنها در قالب روایت‌های تکراری یا شبیه به مستندهای علمی می‌آید، تصمیم گرفتیم که در این برنامه، قصه‌های واقعی و کمتر شنیده‌شده را با زبانی نو و جذاب به مخاطب منتقل کنیم."
آغاز «جبهه» با ماه رمضان در میدان جنگاستفاده از روایت‌های شخص
پیمان امیری در بخش دیگری از صحبت‌های خود به اهمیت "قصه" در این برنامه اشاره کرد و توضیح داد: "ما به این نتیجه رسیدیم که هر قصه‌ای که روایت می‌شود باید از یک زاویه شخصی و واقعی بیان شود تا مخاطب بهتر بتواند با آن ارتباط برقرار کند. بنابراین، هر راوی که در این برنامه حضور دارد باید درگیر آن قصه باشد تا روایتش واقعی و باورپذیر باشد."
ساختار برنامه "جبهه" و نحوه پخش
امیری همچنین ساختار برنامه "جبهه" را توضیح داد. به گفته او، این برنامه 30 قسمتی در هر شب ماه رمضان از ساعت 7 بعد از افطار پخش می‌شود. هر قسمت 70 دقیقه طول می‌کشد و به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود. در بخش اول، راویان داستان‌های کمتر شنیده‌شده از جنگ را با مخاطبان در میان می‌گذارند. در بخش‌های بعدی، برنامه به نمایش‌های کوتاه و میان‌برنامه‌هایی می‌پردازد که به زیبایی داستان‌ها و مفاهیم دفاع مقدس را منتقل می‌کند.
هدف از برنامه "جبهه"
امیری در پایان به هدف اصلی برنامه اشاره کرد و گفت: "ما در برنامه جبهه قصد داریم که بیش از پیش، حماسه‌های دفاع مقدس را در قالبی نو و جذاب به نسل‌های جدید معرفی کنیم. هدف ما این است که از کلیشه‌ها فاصله بگیریم و روایات جنگ را به شکلی تازه و متفاوت روایت کنیم، به طوری که نه تنها افراد علاقمند به دفاع مقدس، بلکه عموم مردم هم بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند."
برنامه‌ام را در نمایش‌خانگی تعطیل کردم و به «جبهه» آمدم
** سپس به سراغ میزبانان یا همان کارشناسان برنامه رفتیم و سعید ابوطالب را در صحنه دیدیم که آخرین عکس یادگاری «جبهه» را در کنار عوامل برنامه می‌گیرد.
سعید ابوطالب، میزبان برنامه تلویزیونی "جبهه" در شبکه یک سیما، در گفت‌وگویی با اشاره به ویژگی‌های خاص تیم تولید این برنامه اظهار داشت: «واقعا مایه افتخار است که در کنار یک گروه هنرمند و باوسواس در حوزه دفاع مقدس قرار دارم. برخی از این هنرمندان اطلاعاتشان حتی از من هم دقیق‌تر است. دعوت به همکاری در این برنامه را بی‌درنگ پذیرفتم، حتی با وجود اینکه در حال ساخت مجموعه‌ای برای شبکه نمایش خانگی بودم که به دلیل این همکاری تعطیل کردم. به پلتفرم نمایش‌خانگی اعلام کردم که به مدت 320 روز برای این برنامه به جبهه می‌روم و با افتخار این مسئولیت را پذیرفتم.»
چطور می‌شود «جبهه»ای برای نسل Z ساخت؟
ابوطالب درباره نحوه تأثیرگذاری این برنامه بر نسل جدید نیز گفت: «نسل جدید، به ویژه نسل Z، نیازمند برنامه‌سازی‌هایی است که با زبان خودشان ارتباط برقرار کند. برنامه جبهه در تلاش است تا از قالب‌های سنتی فاصله بگیرد و به شکلی نوین و جذاب به روایت‌های دفاع مقدس بپردازد. این برنامه به نسل جدید فرصتی می‌دهد تا با تاریخ و دلاوری‌های رزمندگان دفاع مقدس آشنا شوند. خود من هم که اولین قسمت این برنامه را دیدم، متوجه شدم که تیم جوان و پرانرژی برنامه به شکل عالی کار کرده‌اند. این یک اتفاق مهم و مثبت است.»
نوآوری و ابداعی به سبکِ جبهه
وی در ادامه افزود: «اگرچه از خروجی برنامه هیچ انتظاری ندارم و تأکید من همیشه بر روی ارزش‌های پشت صحنه و همت بالای تیم است، باید بگویم که این حرکت به نوعی نوآوری و ابداع در تلویزیون محسوب می‌شود. برنامه جبهه در تلاش است تا با رویکرد جدید و به دور از کلیشه‌های گذشته، به انتقال خاطرات دفاع مقدس بپردازد.»
میزبان برنامه جبهه در پایان گفت: «در مدت کوتاهی که با تیم کار کرده‌ام، شاهد روایت‌های فراوانی بودم که بسیاری از آنها حتی برای خودم هم تازگی داشت. به عنوان مثال، برخی روایت‌ها مثل داستان‌های شنیده نشده از رزمندگان که در روزنامه‌ها آمده بود، جالب و جذاب بودند. همچنین آقای صمدی که بیش از 20 سال در حوزه پژوهش در زمینه دفاع مقدس فعالیت کرده، در این برنامه پشتوانه‌ای قوی از اطلاعات و روایت‌های دست‌نخورده فراهم کرده است. برای من مهم است که این روایت‌ها به مردم منتقل شوند و آنها از نزدیک با داستان‌های این دوران آشنا شوند.»
خیلی دیر شروع کردیم «جبهه»ای بسازیم
به سراغ علیرضا دلبریان دیگر کارشناس این برنامه تلویزیونی رفتیم و او برای ما از «جبهه» گفت. دلبریان تأکید کرد: برنامه "جبهه" با تمام قوت‌ها و ضعف‌هایش، شروع بسیار خوبی داشته است. تا به حال چنین برنامه‌ای نداشتیم و ویژگی مثبت آن این است که زوایای پنهان جنگ را به نمایش می‌گذارد. به عبارت دیگر، این برنامه به نوعی جعبه سیاه‌های جنگ دفاع مقدس را آشکار می‌کند.
وی افزود: متأسفانه ما این کار را خیلی دیر شروع کردیم. دشمن در تلاش است تا تاریخ ما را تحریف کند و متأسفانه شاهد بوده‌ایم که ذهن‌های جوانان نسبت به تاریخ کشورمان دستخوش تغییراتی شده است. خدا کند که این تحریفات ادامه نیابد، زیرا اگر ادامه یابد، وضعیت بسیار نگران‌کننده خواهد بود.
دلبریان خاطرنشان کرد: در حالی که هنوز بسیاری از رزمندگان در میان ما هستند، این برنامه فرصت بسیار خوبی است تا زوایای پنهان جنگ به درستی مطرح شود. برنامه "جبهه" تاکنون توانسته است این پشتیبانی‌های جنگ را به خوبی نمایش دهد. به عنوان یک رزمنده که خود در جبهه حضور داشتم، بسیاری از این زوایای پنهان جنگ را نیز نمی‌دانستم و از این جهت برنامه واقعاً بسیار عالی است.
این کارشناس برنامه «جبهه» همچنین گفت: این شروع خوب برای نسل جوان بسیار مهم است، اما باید تلاش کنیم تا جوانان بیشتری را وارد این فرآیند کنیم. به عنوان مثال، امروز در این برنامه یک نیروی عراقی که توبه کرده است، حضور پیدا کرده و در حال صحبت و مستندسازی هستیم. این می‌تواند فرصتی باشد تا جوانان بیایند، برداشت‌های خود را از جنگ بیان کنند و اگر سوال یا ابهامی دارند، آن را برطرف کنیم."
دلبریان در پایان صحبت‌هایش به این نکته اشاره کرد: "باید این تعامل را بیشتر کنیم تا جوانان با تاریخ خود آشنا شوند و درک صحیحی از دوران دفاع مقدس پیدا کنند. امیدوارم این برنامه بتواند تاثیرگذار باشد."
در ادامه تجلایی و خلیلی از «جبهه» گفتند
مریم تجلایی در خصوص اهمیت برنامه "جبهه" برای نسل جدید و چگونگی آشنایی آنها با دوران دفاع مقدس گفت: جبهه برای من خیلی ملموس است، چون پدر شهید دارم. اما این جبهه‌ای که امروز روایت می‌شود، واقعاً برای نسل جدید بسیار تاثیرگذار است. برنامه جبهه به ما بسیاری از نکات جدید را آموخت و حتی برای کسانی که در بطن جنگ و دفاع مقدس زندگی کرده‌اند، مانند من، چیزهایی را روشن کرد. زندگی من، که در دوران جنگ و شهادت بزرگ شدم، کاملاً تحت تاثیر این برنامه قرار گرفت. حتی سبک زندگی‌ام تغییر کرده است. برای مثال، در ایام رمضان تا سحر کنار خانواده‌ام نبوده‌ام و بسیاری از لحظات را بدون استراحت سپری کرده‌ایم.
او خاطرنشان کرد: در این برنامه، به اندازه 12 تا 14 ساعت برنامه‌ریزی کردیم که تأثیر زیادی بر روحیه‌مان گذاشت. روایت‌هایی که در این برنامه شنیدیم، برخی از آنها را قبلاً نشنیده بودیم و برخی دیگر به شکلی متفاوت شنیده بودیم. اما در اینجا این روایت‌ها ملموس‌تر و عینی‌تر بود. امیدوارم بتوانیم آنچه را که در اینجا آموخته‌ایم، در زندگی‌مان به کار ببندیم و پایبند به آن باشیم.
علی خلیلی درباره تجربه خود از برنامه‌های مختلف گفت: قبل از این برنامه، در برنامه‌هایی درباره فلسطین و جبهه مقاومت صحبت کرده بودم. اما برنامه جبهه یک تفاوت عمده با آن برنامه‌ها داشت. در اینجا تنها به سندها و کاغذها بسنده نکردیم، بلکه افراد خودشان روایت‌هایشان را بیان کردند. در این برنامه، شاهد بودیم که بسیاری از روایت‌ها، حتی پس از 40 سال، برای اولین بار بیان می‌شوند. به‌طور خاص، 60 درصد از داستان‌هایی که در این برنامه شنیدیم، برای اولین بار روایت شده است.
او تأکید کرد: این داستان‌ها قبلاً ثبت نشده و مطرح نشده بودند. این برنامه می‌تواند به راحتی در موزه دفاع مقدس قرار گیرد تا مردم ایران شاهد اتفاقاتی باشند که در آن دوران رخ داده است. مهم‌ترین نکته این است که جبهه فقط مختص فرماندهان نبوده، بلکه جبهه متعلق به تمامی اقشار جامعه ایران است. چه کارگر باشی، چه راننده کامیون، کشاورز، پرستار، خانه‌دار، یا هر فرد دیگری، همه با هم در این جنگ پیروز شدند. این ویژگی منحصر به فرد برنامه جبهه است که تمام اقشار و گروه‌های مختلف را به تصویر می‌کشد.
فیلمبرداری هر قسمت به 12 ساعت ضبط می‌رسد
مریم تجلایی ادامه داد: این روایت‌ها جدید نیستند، اما برای بسیاری از مردم غریب و ناشناخته بودند. بچه‌های سردبیری برنامه با تلاش فراوان این روایت‌ها را جمع‌آوری کردند و به ما آوردند. بعضی از این روایت‌ها به حدی سوزناک بودند که ما در طول ضبط آنها گریه می‌کردیم. حتی در مواردی مجبور می‌شدیم که ضبط را قطع کنیم. این روایت‌ها واقعاً دل آدم را می‌سوزاند. امیدوارم که بتوانیم در برابر شهدا شرمنده نباشیم و کاری درخور انجام داده باشیم.
علی خلیلی در پایان اضافه کرد: بینندگان ممکن است فقط یک ساعت از هر قسمت را ببینند، اما باید بدانند که هر راوی ممکن است 6 تا 12 ساعت روایت داشته باشد. گاهی مجبور می‌شویم که روایت‌های طولانی را تقسیم کنیم و فقط بخش‌هایی از آنها پخش شود. اگر امکان داشته باشد که تمام روایات را در فضای مجازی منتشر کنیم، این کار می‌تواند به‌عنوان سندی از دوران دفاع مقدس باقی بماند و در موزه قرار گیرد.
برنامه «جبهه» ادامه پیدا می‌کند؟
در پایان این گزارش پشت صحنه، با سیداحمد موسویان در ثانیه‌های منتهی به اذان مغرب گفت‌وگویی داشتیم. او در مورد تجربه ساخت «جبهه» پس از «حماسه‌خوان» این‌طور گفت: من قبل‌تر هم در برنامه‌های مختلفی همچون حماسه‌خوان کار کرده‌ام و به نوعی این فضا برای من غریبه نیست. در این سال‌ها همیشه به دنبال این بودیم که با استفاده از قصه‌گویی، روایت‌هایی را برای مردم و مخاطبین بیان کنیم. در چند سال اخیر که در حوزه دفاع مقدس کار می‌کنیم، فهمیده‌ایم که بسیاری از رویدادهای تاریخی در قالب داستان و روایت‌گری تأثیرگذارتر و جذاب‌تر به مخاطب منتقل می‌شود. این تجربه‌های گذشته قطعاً در ساخت برنامه "جبهه" بسیار کمک‌کننده بود.
تهیه‌کننده برنامه «جبهه» درباره ساخت ادامه این برنامه تلویزیونی، تأکید کرد: همه علاقه‌مندند که این برنامه ادامه پیدا کند و به نوعی یک برند شود. رویکرد حماسه و مقاومت که مدیران شبکه یک و به‌ویژه آقای جبلی بر آن تأکید دارند، همین مسیر را دنبال می‌کند."
او به حضور رئیس صداوسیما در پشت صحنه این برنامه تلویزیونی اشاره کرد و گفت: حمایت‌های آقای جبلی در همین راستا بوده است. ایشان همیشه تأکید داشته‌اند که چنین فضای محتوایی در آنتن تلویزیون ضروری است. به‌ویژه در ماه رمضان و در تایم طلایی کنداکتور، جای چنین برنامه‌هایی کاملاً احساس می‌شد."
هزینه ساخت «جبهه» و دستمزدهایش عجیب است؟
موسویان در خصوص دستمزد عوامل برنامه «جبهه» گفت: "می‌توانم به‌طور قطعی بگویم که تمام مسائل مالی تحت نظر خود من است. در مقایسه با بسیاری از پروژه‌های تلویزیونی مشابه، هزینه‌های ما به مراتب پایین‌تر بوده و می‌توانم بگویم که این برنامه با هزینه‌هایی بسیار کمتر از پروژه‌های مشابه تلویزیونی تولید شده است."
او درباره دکور برنامه، خاطرنشان کرد: سعی کردیم که فرم و محتوا با هم هماهنگ باشند. دکور برنامه به گونه‌ای طراحی شد که به فضای داستان‌ها و روایت‌ها جان بدهد. فضای استودیو از ابتدا تقریباً هیچ‌چیزی نداشت، اما به کمک بچه‌ها و تلاش‌های شبانه‌روزی، ظرف 30 روز تمام این فضا آماده شد. هدف ما این بود که دکور و محتوا از هم جدا نباشند و کاملاً هم‌خوان با داستان‌ها باشد."
چگونه میزبانان برنامه "جبهه" انتخاب شدند؟
موسویان در خصوص رویه انتخاب میزبانان برنامه، توضیح داد: برای انتخاب میزبانان، هدف ما این بود که چینشی انجام دهیم که مخاطب احساس کند خود را جای این افراد می‌گذارد. هر یک از میزبان‌ها نماینده یک قشر خاص از جامعه هستند. برای مثال، حاج آقای دلبریان نماینده فضای دفاع مقدس و رزمندگان قدیمی هستند. آقای ابوطالب هم که خود رزمنده است، به عنوان کسی که در فضای رسانه کار می‌کند، نقشی بسیار مؤثر در برنامه دارد. خانم تجلایی هم از آن جهت که فرزند شهید هستند و به‌عنوان معلم فعالیت دارند، به خوبی می‌توانند قصه‌های ما را به جلو ببرند و نماینده فضای خانواده باشند."
