قهرمان پروری با روایت های مادرانه از عاشورا / قیام امام حسین (ع) دارای مفاهیم عمیق برای کودکان

گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو - فاطمه جهانی؛ آماده‌ی بیرون رفتن از خانه که می‌شود به سمت مادر می‌دود؛ سربند مشکی یا حسین (ع) که در دست دارد را رو به مادر میگیرد و با همان لحن کودکانه اش از او می‌خواهد تا برایش ببندد. از خانه بیرون می‌روند. در خیابان صدا دسته‌های عزاداری به گوش می‌رسد. به کودکش نگاه می‌کند که همزمان با مداحی‌هایی که از دسته‌ها پخش می‌شوند سینه می‌زند. دردلش قربان صدقه اش می‌رود و از عمق وجودش دعا می‌کند از عزاداران واقعی امام حسین (ع) باقی بماند. به حسینیه می‌رسند قسمت خانم‌ها زیرزمین حسینیه است از پله‌ها پایین می‌روند وارد فضای داخل حسینیه که می‌شوند تقریبا مملوء از جمعیت است. در گوشه‌ی سمت راست حسینیه، خانمی اشاره میکند که اینجا یک جای خالی است. همراه با کودکش به سمت آنجا حرکت می‌کنند و می‌نشیند. مادر از داخل کیفش کاغذ و مداد رنگی‌ها را بیرون می‌آورد و کودک مشغول نقاشی کشیدن می‌شود. در این حین مادر چشمش به کتیبه‌های بزرگ مشکی روی دیوار حسینیه میخورد؛ اشک در چشمانش حلقه می‌زند و دلش می‌گوید: آقای من، فرزندم را به خودتان سپردم؛ مطمئنم که دوست داشتن شما، او را عاقبت به خیر می‌کند.

مساله‌ی شرکت در مراسم عزای اهل بیت (ع) همراه با کودکان، از جمله مسائلی است که همواره سوالات و دغدغه‌های مادرانه‌ی بسیاری را به همراه دارد؛ از این رو برای پاسخ به این پرسش‌ها و دغدغه ها، با دکتر نیکو دیالمه، کارشناس تربیتی و هیات علمی پردیس خواهران دانشگاه امام صادق علیه السلام، به گفتگو نشستیم.

حضور کودکان در هیات؛ چرا و چگونه؟

دیالمه در گفتگو با دانشجو در ارتباط با مولفه‌های قابل توجه در مراسمات مذهبی و هیات‌ها مطرح کرد: «جمعی که ما تحت عنوان هیات تشکیل می‌دهیم، اولا می‌بایست شاخصه‌های سیره اهل بیت (ع) می‌باشد را دارا باشد و سایر آداب هم به گونه‌ای باشد که در سیره‌ی ائمه علیه السلام انجام می‌شده است. مثل سایر عباراتی که در فرهنگ دینی داریم در مورد عزاداری هم می‌بایست به اهل بیت (ع) و صاحبان اصلی عزا مراجعه کنیم و ببینیم که در سیره‌ی خود این بزرگواران نحوه‌ی عزاداری به چه شکلی بوده است. اگر افراط و تفریط در این زمینه اتفاق بیفتد تاثیر نامطلوبی بر گرایشات مذهبی کودکان خواهد داشت. ابزار‌هایی که برای اقامه‌ی عزا از آن استفاده می‌کنیم می‌بایست مخالفتی با سیره ائمه نداشته باشد. نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم که به هر حال انسان دارای سه ساحت وجودی می‌باشد؛ ساحت شناختی، ساحت گرایشی و ساخت کنش. معمولا آنچه که به عنوان محتوا در اختیار کودک قرار می‌گیرد ساحت دانشی و شناختی کودک را افزایش میدهد و خود این بحث مقدمه افزایش گرایشات مثبت در فرد می‌باشد؛ به گونه‌ای که در کودک باعث ایجاد حب نسبت به اهل بیت (ع) می‌شود و یا زمانی که درباره‌ی دشمنان اهل بیت (ع) صحبت می‌کنیم؛ زمینه‌های برائت نسبت به ظالمان را در کودک ایجاد می‌کند. یکی از عناصری که به حوزه‌ی تقویت گرایشات دینی کودکان مرتبط است؛ فضاسازی است. این عنصر در شکل گیری و تقویت حب نسبت به اهل بیت (ع) و بغض نسبت به دشمنان آن‌ها که از طریق فضای هیات صورت می‌گیرد؛ تاثیرگذار است.»

شرکت کودک در مراسم عزای اهل بیت (ع) یا حضور در مهد کودک حسینیه؟

دیالمه در این رابطه تصریح کرد: «درابتدا باید توجه کنیم جدا شدن از مادر برای برخی از کودکان منجر به ایجاد اضطراب در آن‌ها می‌شود. از طرفی برخی دیگر از کودکان از بودن در یک فضای دوستانه در یک محل جداگانه بدون حضور مادر لذت می‌برند. پس در ابتدا باید به این نکته مبنی خواست و علاقه مندی کودک نسبت به محل حضور او توجه کنیم. هم چنین اگر کودک علاقه‌مند به حضور در فضای مهد کودک می‌باشد؛ بهتر است فضای مهد کودک به گونه‌ای باشد که دور از محل اصلی هیات نباشد و نیز فعالیت‌های مرتبط با فضای هیات و عزاداری برای کودکان تدارک دیده شود؛ بنابراین باید تلاش شود که کودکان را اثرات تکوینی فضا و جو عزاداری محروم نکنیم.»

قهرمان پروری و نجات بخشی، دو مفهوم قابل درک برای کودکان

دیالمه افزود: «لازم است مادر از زوایای مختلف خود آن حادثه و بخش‌هایی که برای کودک قابل فهم است را تبیین کند و قهرمان پروری را در ذهن کودک ایجاد کند. یک مفهوم مشترکی که برای همه‌ی کودکان قابل درک است؛ مفهوم نجات بخشی است اینکه ما در داستان حادثه‌ی عاشورا این محوریت را مطرح کنیم که امام حسین (ع) و یارانشان انسان‌هایی بودند که برای نجات دیگران و انسان‌های دیگر تلاش می‌کردند این مفهوم نجات بخش بودن آن‌ها و مقابله با زشتی‌ها برای اینکه دیگران نجات پیدا کنند؛ مفهومی است که در واقع برای تمام کودکان قابل پذیرش است و منجر به افزایش آگاهی کودک در ساحت شناختی آن‌ها نسبت به واقعه عاشورا می‌گردد.»