لیکن اسکلروز؛ اختلال التهابی پوست اندام تناسلی / علت، نشانه ها، پیشگری و درمان
لیکن اسکلروزوس اختلالی است که می‌تواند روی پوست ناحیه بیرونی واژن، مقعد یا آلت تناسلی تاثیر بگذارد و باعث تغییر رنگ، نازک شدن، تحریک و خارش پوستی شود. معمولا در اثر خارش مداوم امکان ایجاد تاول و زخم نیز روی اندام تناسلی بیمار وجود دارد. گفتنی است که این علائم به ندرت در سایر قسمت‌های بدن تظاهر می‌یابند.
لیکن اسکلروز یک اختلال التهابی است که بیشتر بر پوست نواحی اندام‌های تناسلی تاثیر می‌گذارد. این بیماری باعث تحریک، تغییرات پوستی، خارش و درد می‌شود و در زنان شایع‌تر است.
در این میان بانوانی که وارد دوران یائسگی شده و دخترانی که هنوز بالغ نشده اند بیشتر در معرض خطر هستند. هرچند تا به امروز هیچ درمانی قطعی و موثری برای لیکن اسکلروز کشف نشده است، اما درمان‌های کمکی می‌توانند علائم آزاردهنده را تا حدود زیادی تسکین دهند.
لازم به ذکر است تمامی نکاتی که در ادامه اشاره می‌شوند از طریق وب سایت کلینیک کلیولند قابل دسترسی هستند.
لیکن اسکلروز چیست؟
لیکن اسکلروزوس اختلالی است که می‌تواند روی پوست ناحیه بیرونی واژن، مقعد یا آلت تناسلی تاثیر بگذارد و باعث تغییر رنگ، نازک شدن، تحریک و خارش پوستی شود. معمولا در اثر خارش مداوم امکان ایجاد تاول و زخم نیز روی اندام تناسلی بیمار وجود دارد. گفتنی است که این علائم به ندرت در سایر قسمت‌های بدن تظاهر می‌یابند.
در مجموع لیکن اسکلروز درمان نشده می‌تواند منجر به زخم شود و رابطه جنسی، ادرار کردن یا اجابت مزاج را دشوار و دردناک کند. با وجود آن که ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی می‌توانند علائم را درمان کنند، ممکن است بیمار پس از درمان عود مجدد نشانه‌های بیماری را تجربه کند. از طرفی دیگر در صورت عدم درمان لیکن اسکلروز احتمال ابتلا به نوعی سرطان پوست به نام کارسینوم سلول سنگفرشی افزایش می‌یابد.
نرخ شیوع لیکن اسکلروز چقدر است؟
لیکن اسکلروز اختلالی نادر است. حدود 200000 نفر در آمریکا به این بیماری مبتلا هستند و هر جنسیتی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. احتمال ابتلا به این عارضه در زنان بیشتر است، اما افراد مذکر نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
لیکن اسکلروز که بیماری لکه سفید نیز نامیده می‌شود، در افرادی که در دوران یائسگی قرار دارند شایع‌تر است و به احتمال زیاد بین سنین 40 تا 60 سالگی ایجاد می‌شود. دخترانی که وارد دوران بلوغ نشده اند نیز در معرض خطر بیشتری هستند. به طور معمول، لیکن اسکلروز مردانی را که ختنه نشده اند بیشتر تحت تاثیر قرار می‌دهد.
علت ابتلا به لیکن اسکلروز چیست؟
دانشمندان همچنان مطمئن نیستند که چه عاملی به طور دقیق باعث بروز لیکن اسکلروز می‌شود. آن‌ها معتقدند که این اختلال بسیار شبیه به یک بیماری خود ایمنی عمل می‌کند. اختلالات خود ایمنی باعث می‌شوند که سیستم ایمنی بدن به سلول‌های سالم حمله کند.
ژنتیک و تغییرات هورمونی نیز می‌توانند در ابتلا به این بیماری تاثیرگذار باشند. در برخی موارد لیکن اسکلروز پس از تجربه تروما مانند جراحت یا سوء استفاده جنسی ایجاد می‌شود. با این حال لیکن اسکلروز یک عفونت مقاربتی (STI) محسوب نمی‌شود و مسری نیست.
لیکن اسکلروز چگونه درمان می‌شود؟
- دارو‌های موضعی: پماد‌ها و کرم‌های کورتیکواستروئیدی قوی می‌توانند خارش و التهاب را تسکین دهند. البته در این خصوص بیماران باید از دستورالعمل‌های ارائه شده توسط پزشک خود در مورد زمان و نحوه استفاده از دارو روی پوست پیروی کنند.
- نور درمانی: ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی از پرتو فرابنفش مخصوصی (NB-UVB) برای درمان لیکن اسکلروز استفاده می‌کنند. در واقع به کمک یک لامپ خاص طی جلسات درمانی متعدد، نور مورد نظر به پوست تابانده می‌شود.
- دارو‌های سرکوب کننده سیستم ایمنی: این دارو‌ها سیستم ایمنی را تضعیف می‌کنند، بنابراین دیگر قدرت حمله به سلول‌های سالم وجود نخواهد داشت.
- ختنه: در مورد افرادی که ختنه نشده اند، این عمل می‌تواند درد و فشار را تا اندازه زیادی کاهش دهد.
بخش اساسی درمان لیکن اسکلروز شامل معاینات منظم با پزشک است. بدین ترتیب پزشک می‌تواند علائم احتمالی سرطان پوست را زیر نظر بگیرد و به بیمار کمک می‌کند تا از ایجاد زخم در اطراف اندام تناسلی وی جلوگیری شود.
آیا می‌توانیم از لیکن اسکلروز پیشگیری کنیم؟
متاسفانه هیچ راهی برای پیشگیری از لیکن اسکلروز وجود ندارد. اما ممکن است بتوانیم علائم را با تغییر سبک زندگی تا حدی تسکین دهیم.
برای کاهش اصطکاک و تحریک، باید:
- از اسب سواری و دوچرخه سواری طولانی مدت خودداری کنیم.
- لباس زیر و لباس‌های روزمره تنگ نپوشیم.
- از صابون‌ها و شوینده‌های لباسشویی بدون عطر استفاده کنیم. همچنین توصیه می‌شود از مواد صابونی قلیایی برای شست و شوی بدن در حمام نیز اجتناب شود. کف این مواد می‌تواند باعث تحریک پوست شده و احساس خارش را تشدید کند.
- لباس شنا و یا هر لباس دیگری که خیس شده را فورا عوض کنیم.
علائم لیکن اسکلروز چیست؟
علائم لیکن اسکلروز می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. در موارد خفیف لیکن اسکلروز گا‌ها ممکن است بیمار هیچ علامتی را تجربه نکند. در بانوان علائم معمولا بر فرج، مقعد و پرینه (ناحیه بین مقعد و فرج) تاثیر می‌گذارند. این عارضه همچنین می‌تواند روی پوست سایر قسمت‌های بدن مانند گردن، سینه ها، بالاتنه، قسمت فوقانی پشت، مچ دست و دهان نیز اثر منفی بگذارد.
در مردان ختنه نشده، لیکن اسکلروز باعث تحریک و خارش پوست ختنه گاه آلت تناسلی می‌شود. غالبا دهانه بالای پوست ختنه گاه زخم و باریک شده و منجر به نعوظ دردناک خواهد شد.
سایر نشانه‌ها عبارت اند از:
- خارش و سوزش: خارش و ناراحتی پوسته بیرونی اطراف واژن و خود آن می‌تواند شدید باشد. دوچرخه سواری یا پوشیدن لباس‌های تنگ می‌توانند علائم را بدتر کنند. علاوه بر خارش فرج، بیمار ممکن است در واژن خود نیز احساس سوزش کند.
- تغییرات پوستی: در این بیماری معمولا لکه‌های کوچک سفید روی اندام تناسلی ظاهر می‌شوند. با رشد لکه ها، پوست سفید، صاف، براق، نازک یا شفاف می‌شود. گاهی اوقات ممکن است منطقه درگیر "چروکیده" به نظر برسد. این تغییرات معمولا بر پوست اطراف فرج و مقعد در زنان تاثیر می‌گذارد و یک الگو به شکل عدد هشت انگلیسی را نشان می‌دهد. در مردان پوست ختنه گاه روی آلت تناسلی سفید و براق به نظر می‌رسد.
زخم و تاول: در این بیماری انواع تاول، ترک و زخم در اندام تناسلی ایجاد می‌شود، به ویژه اگر ناحیه مورد نظر برای تسکین خارش خراشیده شده باشد. پوست ممکن است با کوچک‌ترین تماسی کبود شده، ترک بخورد و خونریزی کند.
لیکن اسکلروز درمان نشده می‌تواند منجر به زخم در اطراف فرج شود و حتی آناتومی محل مد نظر را نیز تغییر دهد. جای زخم نیز خود باعث ایجاد مشکل در دفع ادرار یا مدفوع (یبوست) شده و رابطه جنسی را تبدیل به تجربه‌ای دردناک می‌کند.
منبع: عصر ایران از دست ندهید