مأموریت‌های ستاد اتصال‌پذیری معاونت علمی؛ از بومی‌سازی شبکه ملی اطلاعات تا مخابرات کوانتومی / "بازار، تجاری‌سازی و رگولاتوری" چالش اینترنت اشیا در ایران
بومی‌سازی شبکه ملی اطلاعات از آنتن و رادیو تا شبکه‌های انتقال داده و فیبر نوری، ماهواره و مخابرات کوانتومی از جمله حوزه‌هایی است که در اولویت ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات قرار گرفته تا شرکت‌های دانش‌بنیان در آنها ورود کنند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات یکی از ستادهای توسعه فناوری معاونت علمی است که قرار است برای "رصد و شناسایی ظرفیت‌ها و چالش‌های توسعه فناوری در داخل کشور و جایگاه آن در آینده در تعامل با بازیگران مختلف این حوزه و با بهره‌گیری از نتایج مطالعات آینده‌نگاری فناوری با هدف تعیین اولویت‌های کاری ستاد و مشارکت فعال در تدوین نقشه راه توسعه فناوری با هدف ارتقای همه ابعاد کارکردی نظام نوآوری فناوری" اقدام کند.
"توسعه فناوری‌های نوظهور و تحول‌آفرین اولویت‌دار به منظور پاسخ به نیازمندی‌های آینده کشور با استفاده حداکثری از همه ظرفیت داخلی زیست‌بوم نوآوری و با توجه به ظرفیت همکاری‌های فناورانه بین‌المللی"، "حمایت هدفمند از توسعه زیرساخت‌های تحقیق و توسعه فناوری‌های اولویت‌دار با شناسایی و شبکه‌سازی زیرساخت‌های آزمایشگاهی"، "ساخت و تأمین تجهیزات و مواد برنامه‌ریزی و اجرای اقدامات مرتبط برای رفع کمبودها و حمایت از برنامه‌های شتاب‌دهی مراکز نوآوری تخصصی و سایر فعالیت‌های کارآفرینانه مورد نیاز توسعه فناوری در کشور" از دیگر مأموریت‌های ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات است.
برگزاری رویدادها و اجرای فعالیت‌های ترویجی مؤثر با هدف شبکه‌سازی میان بازیگران مختلف این حوزه و ایجاد مشروعیت در نهادهای سیاستگذار به منظور اتخاذ سیاست‌های مناسب برای توسعه فناوری در کشور و ارتقای ظرفیت‌های انسانی لازم و بهره‌گیری صحیح از نخبگان علمی و سرآمدان فناوری برای توسعه فناوری‌های اولویت‌دار نیز جزو مواردی است که باید محقق شود.
ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات موظف است برای بازارسازی محصولات و دستاوردهای فناورانه اولویت‌دار با توجه به ضرورت‌ها در مراحل مختلف توسعه فناوری و جذب مشارکت حداکثری در اجرای برنامه‌های ملی و چند حوزه‌ای با همکاری سایر ستادهای توسعه فناوری اهتمام جدی داشته باشد.
در همین راستا در حاشیه نمایشگاه تلکام 1402 و در غرفه ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات، گفت‌و‌گویی با سید محمد کرباسی؛ دبیر ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری داشتیم. محمد کرباسی دکترای مهندسی برق (مخابرات سیستم) دانشگاه صنعتی شریف و عضو هیئت علمی و استادیار دانشکده مهندسی برق این دانشگاه بوده و تجربه بیش از 15 سال فعالیت علمی، تحقیقاتی و مدیریت پروژه‌های صنعتی در حوزه مخابرات و پردازش سیگنال را دارد.
تسنیم: در ابتدا بفرمایید اهداف کلی ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات چیست؟
معاونت علمی ریاست جمهوری 2 مأموریت اصلی در حوزه توسعه دانش‌بنیان در نظر گرفته است که یکی توسعه فناوری دانش‌بنیان و دیگری توسعه اقتصاد دانش‌بنیان است؛ بر همین اساس ستادها به 2 دسته ستادهای توسعه فناوری و ستادهای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان تقسیم شدند.
ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات ذیل مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی قرار دارد و هدف و مأموریت آن این است که ظرفیت‌ها در فناوری را شناسایی کرده و در راستای توسعه آنها قدم بردارد. این ظرفیت‌ها در قالب دانشجویان و دانشگاه‌ها و فضاهای آکادمیک کشور است که بعد از آن به فضای شرکت‌های نوپا و استارتاپی رسیده و سپس شرکت‌های دانش‌بنیان و درنهایت صنایع و حتی نهادهای دولتی که مصرف‌کننده فناوری خواهند بود.
برنامه‌های ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات چند مأموریت اصلی دارد که یکی بحث رصد فناوری است که بایستی حوزه‌های مختلف فناوری را شناسایی کنیم. موضوع دیگر، ترویج فرهنگ‌سازی در فناوری است تا بتوانیم سواد فناوری جامعه را ارتقا دهیم که این موضوع به ستادهای توسعه فناوری مربوط می‌شود چراکه از TRLهای پایین‌تر بایستی کار را آغاز کنیم و زیرساخت دانش‌آموزی و سرمایه انسانی را به این سمت سوق داده و امیدآفرینی کنیم.
دنبال کردن فناوری‌های نوظهور در دانشگاه‌ها و "هدفگذاری و جهت‌دهی" پایان‌نامه‌های دانشگاهی
ما حمایت‌های پژوهشی از مراکز پژوهشی و مراکز دانشگاهی در قالب حمایت‌های پایان‌نامه، رساله‌های دکتری و رساله‌های پسادکتری و فرصت‌های مطالعاتی را داریم؛ همچنین طرح‌های پژوهشی که استادان و اعضای هیئت علمی می‌توانند در قالب فضای دانشگاهی و آکادمیک انجام دهند که در اینجا TRLهای پایین مدنظر است و به دنبال آن هستیم تا فناوری‌های نوظهور را در دانشگاه‌ها دنبال کنیم تا پایان‌نامه‌ها در راستای اولویت‌های کشور هدفگذاری و جهت‌دهی شوند.
"بومی‌سازی شبکه ملی اطلاعات از آنتن و رادیو تا شبکه‌های انتقال داده و فیبر نوری و ماهواره و امنیت سایبری، مخابرات کوانتومی" اولویت‌های ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات
مأموریت چهارم ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات "توسعه فناوری" است که مأموریت اصلی ما نیز همین است. ما باید بتوانیم در راستای بومی‌سازی و توانمندسازی شرکت‌های داخلی گام برداشته و بازار آنها را تضمین کنیم تا بتوانند در راستای حوزه‌های مختلف گام بردارند؛ بومی‌سازی شبکه ملی اطلاعات از آنتن و رادیو تا شبکه‌های انتقال داده و فیبر نوری و ماهواره و امنیت سایبری و مخابرات کوانتومی از جمله حوزه‌هایی است که در اولویت ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات قرار گرفته است تا شرکت‌های دانش‌بنیان در این حوزه‌ها ورود کنند تا بتوانند تا TRLهای بالا و تجاری‌سازی محصول پیش بروند.
"اعتبار مالیاتی" برنامه شماره 1 معاونت علمی است!
مأموریت آخر بحث بازارسازی و تجاری‌سازی محصولات است و این مأموریتی است که با همکاری ستادهای اقتصاد دانش‌بنیان پیش می‌بریم. ما در تعامل سازنده و مثبت با ستاد اقتصاد دیجیتال هستیم و هدف ما این است که با ستادهای اقتصاد دیجیتال هم‌افزایی داشته باشیم. ستاد در تعامل مثبت و سازنده‌ای با وزارت ارتباطات و اپراتورها است و با شرکت‌های بزرگ نیز در تعامل هستیم تا بتوانند در این زیست‌بوم ورود کرده و سرمایه‌گذاری و نقش‌آفرینی کنند. برنامه اعتبار مالیاتی یکی از حوزه‌های مهمی است که معاونت تأکید زیادی بر روی آن کرده و تقریباً برنامه شماره 1 معاونت علمی است.
تسنیم: در رابطه با موضوع اعتبار مالیاتی جزئیات بیشتری را بفرمایید؟
اعتبار مالیاتی به این صورت است که طبق قانون جهش تولید دانش‌بنیان، شرکت‌ها می‌توانند در فضای توسعه فناوری و تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری کنند و به میزانی که مورد تصویب و تأیید معاونت علمی قرار بگیرد از آن سرمایه‌گذاری به عنوان مالیات برای آنها حساب خواهد شد یعنی معافیت مالیاتی به مقدار مشخص خواهند شد. به این دلیل که این، قابل انتقال به سال‌های بعد نیز خواهد بود تحت عنوان اعتبار مالیاتی دیده شده است چراکه ممکن است از سقف مالیات سالیانه آنها نیز بیشتر شود.
تسنیم: فناوری‌های نوظهور مدنظر ستاد که به دنبال رصد آنها است، کدام فناوری‌ها هستند؟
ارتباطات موضوعی است که مردم از قدیم با تکنولوژی‌های آن از جمله با خطوط تلفن و تلفن همراه آشنا بودند. امروز ارتباطات به سمت نسل 5 و نسل 6 حرکت می‌کند و در ارتباطات نسل 5، 5G دیگر محدود به موبایل نیست و 5G قرار است برای هوشمندسازی و برای برخی کاربردهایی مثل متاورس، با پهنای باند بالا و تأخیرهای کم زیرساخت فراهم کند و کل شبکه مخابرات و نه فقط ارتباطات سیار را شامل می‌شود.
فناوری 5G از اولویت‌های ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات است
در ایران بیش از یک سال است که ایستگاه‌های 5G نصب شده و بازار بسیار بزرگی دارد و فرصت بسیار خوبی است تا در توسعه 5G از ظرفیت‌های دانشی و فناورانه کشور به نحو احسنت استفاده کنیم تا هم برای حفظ نخبگان و هم برای جلوگیری از خروج ارز در واردات قدمی برداشته باشیم. یکی از اولویت‌های مهم فناوری‌های ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات را حوزه 5G درنظر گرفتیم.
"بازار، تجاری‌سازی و رگولاتوری" چالش حوزه اینترنت اشیا و IOT در ایران
حوزه دیگری که موضوع "اتصال‌پذیری" به آن مربوط می‌شود بحث اینترنت اشیا و IOT است. حوزه اینترنت اشیا از نظر فناوری، یک‌سری چالش‌های مهم مربوط به آن حل شده است و شرکت‌های فعال و بالغی در این حوزه وجود دارد. چالش بسیار مهم این حوزه بحث بازار و تجاری‌سازی و بحث‌های رگولاتوری و قانون‌گذاری و بحث‌های مربوط به تعیین نرخ‌های تعرفه‌ها است تا سرمایه‌گذاری در این حوزه توجیه‌پذیر باشد؛ به عنوان مثال در بحث صرفه‌جویی در انرژی که یکی از آورده‌های مهم هوشمندسازی است اگر قیمت انرژی واقعی نباشد شاید از نظر اقتصادی خیلی جذاب نباشد و باید یک تصمیم حاکمیتی برای آن گرفته شود.
معضل فقر منابع انسانی در "امنیت سایبری"
حوزه سوم که محور اولویت ما است بحث امنیت سایبری است که لازمه هر ارتباطی اعم از IOT و 5G است. حوزه امنیت سایبری یکی از حوزه‌هایی است که در آن دچار فقر منابع انسانی هستیم اگرچه در کل اکوسیستم این معضل وجود دارد اما برنامه و اولویت ما در امنیت سایبری از جنس توجیه نهادها و ارگان‌های مختلف درباره این موضوع است تا اهمیت بحث امنیت سایبری را درنظر بگیرند و ثانیاً تربیت منابع انسانی متخصص برای این حوزه است.
حوزه‌های دیگری نیز در اولویت ما قرار دارد که از جمله آنها مخابرات کوانتومی است که در همکاری با ستاد اپتیک و کوانتوم دنبال می‌شود. بحث هوشمندسازی شبکه‌های ارتباطی و استفاده از هوش مصنوعی که در همکاری با ستاد هوش مصنوعی دنبال می‌شود. بحث مخابرات و ارتباطات ماهواره‌ای است که در همکاری با ستاد حمل و نقل پیشرفته و فضایی دنبال می‌شود و بومی‌سازی را نیز با ستاد اقتصاد دیجیتال و در تعامل با وزارت ارتباطات پیش می‌رویم که یکی از حوزه‌هایی است که جزو اولویت‌های ما در ارتباطات است.
چند شرکت دانش‌بنیان در این حوزه وجود دارد؟
ما به صورت کلی 9700 شرکت دانش‌بنیان داریم و 1000 شرکت در حوزه فناوری ارتباطات و اطلاعات و ICT مشغول به فعالیت هستند.
آیا حوزه‌های فعالیت این شرکت در ستادهای مختلف معاونت علمی همپوشانی دارد؟
بله به عنوان مثال بحث "مخابرات کوانتومی" حوزه‌ای است که ستاد کوانتوم درگیر آن است یا در ستاد اقتصاد دیجیتال، اشتراکات بسیار زیادی داریم.
در رابطه با فراخوان پروژه‌ها و گرنت‌های بین‌المللی ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات توضیح بفرمایید؟
ما همزمان با افتتاح نمایشگاه تلکام، با حضور معاون علمی رئیس‌جمهور و رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی بعد از افتتاحیه از 3 توافق‌نامه و 1 فراخوان رونمایی کردیم. با هدف حمایت از توسعه فناوری، در TRLهای مختلف این فراخوان‌ها اعلام شده است. در سطح پژوهشی یک بحث توافق‌نامه همکاری در حمایت از پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دکتری را با پژوهشگاه ارتباطات امضا کردیم که فراخوان این مورد از قبل اعلام شده بود و ما صرفاً بحث همکاری را تبدیل به قرارداد کردیم.
در تجهیز آزمایشگاه‌ها، یک قرارداد بسیار خوبی را برای تجهیز آزمایشگاه‌های 5G امضا کردیم. پژوهشگاه ارتباطات یک نهاد دولتی و عمومی است و در آن قرارداد شرط کردیم که خدمات خود را برای شرکت‌های دانش‌بنیان با تسهیلات و تخفیفات ویژه درنظر بگیرند.
در سطحی بالاتر با بنیاد ملی علم ایران و مرکز تحقیق و توسعه شرکت همراه اول یک قراردادی را امضا کردیم که طی آن از دوره‌های پسادکتری و همچنین طرح های پژوهشی اعضای هیئت علمی در حوزه‌های مختلف سرویس های نوین شبکه، سامانه‌ها و تجهیزات مختلف شبکه و شبکه‌های دسترسی رادیویی به عنوان 3 محور اصلی حمایت خواهیم کرد.
حمایت یک میلیارد تومانی از ایده‌های نوآورانه هسته‌های نوپا
در مورد هسته‌های نوپا توافق‌نامه جدیدی با صندوق نوآوری و شکوفایی امضا کردیم که نام آن "فراخوان نوآفرین" است. ما در فراخوان نوآفرین از ایده‌های نوآورانه‌ای که طی یک سال بتوانند به TRL6 برسند با همکاری صندوق نوآوری و شکوفایی تا سقف یک میلیارد تومان حمایت می‌کنیم. در این حوزه سعی کردیم که همکاری همراه اول را برای آن دسته از طرح‌هایی که بتوانند به بالاتر از TRL6 برسند جلب کنیم.
قرارداد سه‌جانبه طرح حمایت از توسعه تجهیزات رادیویی نسل جدید با عنوان "ترنج"
طرح حمایت از توسعه تجهیزات رادیویی نسل جدید با عنوان "ترنج" است که با همکاری معاونت فناوری وزارت ارتباطات و شرکت همراه اول یک قرارداد سه جانبه تا سقف 30 میلیارد تومان امضا کردیم تا طرح‌های فناورانه را با هدف رسیدن به محصول تعریف کنیم.
ما 6 محور را در این طرح درنظر گرفتیم که این 6 محور در شبکه ملی اطلاعات هستند که در آنها شرکتی ورود نکرده است! ماژول‌های AAU یا ماژول‌های BBU یا لینک‌های رادیویی از جمله موضوعاتی هستند که در فناوری‌های 5G و 6G مطرح هستند. در این طرح‌ها فراخوان خواهیم داشت و از شرکت‌های دانش‌بنیان مخاطب دعوت می‌کنیم تا در فضای بومی‌سازی این طرح‌ها کمک کنند.
حمایت از توسعه فناوری تجهیزات رادیویی نسل جدید تا رسیدن به محصول تجاریدعوت از شرکت‌های دانش‌بنیان برای حضور در فب‌لب دانشگاه تهران
یک فب‌لب اینترنت اشیا را در یک ماه اخیر تفاهم‌نامه مربوط به آن را امضا کردیم و به زودی در مرحله تجهیز آن ورود می‌کنیم. این فب‌لب در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران مستقر است و در آنجا OPEN LAB است و از شرکت‌های دانش‌بنیان دعوت می‌کنیم که در آنجا حضور پیداکنند. برنامه‌ای که در راستای ترویج این بحث داریم برگزاری هکاتون‌های مختلف است که نخستین هکاتون امروز در نمایشگاه تلکام رونمایی می‌شود و جایزه هر هکاتون نیز 200 میلیون تومان است. هدف اصلی "هکاتون" ایجاد چالش و آموزش و حل مسئله فناورانه و شناسایی تیم‌های فناورانه است.
گفت‌وگو از: علی‌اصغر اصولی
