مدلینگ معدنکاری
فریبرز مسعودی - استاد دانشگاه و فعال معدن
همه می‌گویند معدنکاری، سخت‌ترین شغل دنیا و فعالیت در این حوزه با دشواری‌های ذاتی روبه‌رو است و به‌طبع کارآفرینی در این حوزه هم دشواری‌ها و اقتضائات خاص خود را دارد. به‌عنوان‌مثال، می‌توان به این نکته اشاره کرد که معادن معمولا در دورافتاده‌ترین بخش‌های کشور قرار دارند و دسترسی معدنکاران به امکانات رفاهی بسیار کم و بنابراین روشن است که زندگی در این شرایط چندان آسان نیست. برای مثال، یکی از معادن بسیار خوب سنگ ساختمانی کشور که در استان فارس است، در ارتفاع 3 هزار متری زمین قرار دارد. معدنکاران علاوه بر دشواری‌های ذاتی کار باید شرایط سخت محیطی و آب‌وهوایی را هم تاب بیاورند. افرادی که در این مجموعه شاغل هستند، در فصول سرد سال حتی قادر به استفاده از آب جاری نیستند، چون بر اثر سرما یخ می‌زند. بنابراین ایجاد فرصت‌های بیشتر برای کارآفرینی در حوزه معدن، مستلزم آن است که امکانات رفاهی متناسب و بسترهای لازم برای استفاده از تکنولوژی‌های نوین فراهم شود تا فشار چندانی به انسان‌ها وارد نشود و به این ترتیب از قدم گذاشتن در این مسیر گریزان نشوند.
علاوه بر این، لازم است عوامل خطرآفرین تا حد ممکن از فرآیند معدنکاری حذف شود. امروزه دیگر چندان قابل‌توجیه نیست که افراد برای معدنکاری با جان خود بازی کنند. بنابراین، باید با جایگزین کردن برخی ماشین‌آلات، استفاده از تکنولوژی‌های جدید، تهویه مناسب محیط، هم فرصت شغلی از دست نرود و هم ریسک فعالیت کاهش پیدا کند. برای بررسی ظرفیت کارآفرینی در حوزه معدن باید این موضوع را به 2 بخش تقسیم کنیم؛ اول طرح‌ها و ایده‌های دانشگاهی است که حاصل خلاقیت فارغ‌التحصیلان یا حتی دانشجویان این رشته است و باید اعتراف کرد که بسیاری از این ایده‌ها بسیار درخشان هستند. به‌عنوان مثال، چندی پیش طرحی به نام «نوا» به‌منظور جذب ایده‌های جدید در دانشگاه شهید بهشتی به اجرا درآمد و در قالب آن، چیزی حدود 400 طرح نوآورانه (که تعدادی از آنها مربوط به بخش معدن بود) ارائه شد. اما باید به این نکته توجه کنیم که آنچه در کشورهای دیگر مورداستفاده است، لزوما مناسب کشور ما نیست و نمی‌تواند موردبهره‌برداری قرار گیرد. بنابراین باید در حال حاضر، نیازهای بخش معدن کشور را شناسایی کنیم و ایده‌هایی که در پاسخ به این نیازها هستند، موردحمایت بیشتری قرار گیرند. البته ایده‌ها و روش‌های نوینی که در دنیا رایج است یا حتی در ذهن افراد خلق می‌شود، می‌تواند بسیار ارزشمند و کارگشا باشد و زمینه ایجاد تحولاتی در بخش معدن را فراهم کند، اما متاسفانه در حال حاضر، بخش اعظم طرح‌هایی که ارائه می‌شوند، در دسته فوق قرار می‌گیرند و ایده‌هایی که با نگاه به بخش صنعت و حل مشکلات آن خلق می‌شود، انگشت‌شمار هستند. این مشکل از آنجا ناشی شده که پیوند ضعیفی میان بخش صنعت و دانشگاه برقرار است و از این‌رو، نیروهای خلاق معمولا به حوزه‌هایی می‌پردازند که برای آنها جذابیت دارد یا در دنیا موردتوجه است.
بنابراین باید روش فعلی اصلاح شود و 85 تا 90 درصد ایده‌ها در راستای حل مسائل موجود صنعت ارائه شود و 10 درصد به ایده‌های بسیار نو و خلاقانه اختصاص پیدا کند. در حوزه‌های صنعتی به‌طورکلی به کارآفرین‌هایی نیاز داریم که نیروی انسانی فعال را کارآمد کنند. در شرایط امروزی کار، ما دیگر به کارگر صفر احتیاج نداریم، چون اینقدر کارها دارد تخصصی و ماشینی می‌شود که ما احتیاج داریم همیشه تکنسین‌هایی داشته باشیم که بتوانند حداقل کارهایی را انجام بدهند، بنابراین می‌توانم بگویم که ما در این 2 رده باید این افراد را از هم متمایز کنیم. سال‌ها قبل، شرکت‌های بزرگ اروپایی و امریکایی در چین سرمایه‌گذاری می‌کردند تا از توان و تخصص نیروی انسانی این کشور بهره ببرند. امروزه چین، به‌عنوان کشوری توسعه‌یافته، به‌دنبال آن است که همین سیاست را در کشور ما به مرحله اجرا بگذارد. امروزه شرکت‌های بزرگ چینی علاقه‌مند هستند که با سرمایه‌گذاری در ایران از توان علمی و دانش فنی نیروهای متخصص ما استفاده کنند، زیرا بستر لازم برای انجام کارهای فنی وجود دارد و نیروهای متخصص کشور می‌توانند پروژه‌های معدنی را به‌خوبی پیش ببرند و به نتیجه برسانند. به‌اعتقاد من، مانع اصلی در کشور ما در مرحله تجاری‌سازی طرح‌ها است. بنابراین، لازم است حمایت‌های لازم در این نقطه متمرکز شود. در حال حاضر، شرکت‌هایی آغاز به کار کرده‌اند که فعالیت‌شان در حوزه مدلینگ است. به‌عبارت دیگر، با استفاده از فناوری‌های GIS و نرم‌افزارهای متداول در معدنکاری، مدل‌های اکتشاف، استخراج و بهره‌برداری بهینه را برای معادن گوناگون مشخص می‌کنند.