مدل پیشنهادی هوش مصنوعی برای کسب‌و‌کار

در دهه گذشته، شاهد رشد چشمگیر هوش مصنوعی در جنبه های مختلف زندگی بشر بوده ایم. پیشنهاد محصولات مناسب برای هر مشتری در بسترهای فروش اینترنتی، کشف کلاهبرداری و ریسک در تراکنش های کارت های اعتباری، بهینه سازی جریان ترافیک در سیستم های حمل ونقل و ارائه پیشنهادهای تصمیم گیری به پزشکان در بیمارستان ها از کاربردهای مختلف این فناوری بوده است. هوش مصنوعی هم اکنون تبدیل به یکی از اولویت های اصلی شرکت های بزرگ و بین المللی به عنوان تسریع کننده تحول دیجیتال آنها درآمده است. این فناوری همچنین به ایجاد ارزش افزوده در صنایع مختلف کمک می کند. به ادعای شرکت چینی علی بابا، روبات چت آنها می تواند بیش از 90 درصد از پرسش های مشتریان را درک کند و روزانه به بیش از5/ 3 میلیون کاربر خدمت رسانی کند. گوگل نیز گزارش داده است که پیشنهادهای هوش مصنوعی به کاربران باعث بهینه سازی حجم داده ها و سرورها شده و 30درصد صرفه جویی انرژی برای آنها داشته است. برای نهادینه کردن هوش مصنوعی در فعالیت های شرکت ها و ایجاد یک تأثیر واقعی، نیازمند توجه به دو مولفه اساسی هستیم: مدل و داده. تکنیک های مدل سازی برای تغییر نیازمندی های جهان واقعی کسب وکارها به مدل های ریاضی مناسب است تا به این صورت هوش مصنوعی بتواند به تحلیل علمی بپردازد. داده ها برای آموزش این مدل های هوش مصنوعی استفاده می شوند تا امکان پیش بینی های دقیق تر بر مبنای داده های جدید را فراهم آورند. در حالی که تکنیک های مدل سازی همچنان اهمیتی حیاتی در ایجاد راهکارهای هوش مصنوعی دارند، اهمیت داده ها روز به روز بیشتر می شود. پژوهش ها نشان داده اند که با افزایش داده های در اختیار هوش مصنوعی، توانایی و کارآیی آنها به شدت افزایش می یابد. همچنین با آنکه در مراحل ابتدایی طراحی چنین سیستمی، مدل های مورد استفاده اهمیت زیادی دارند، با افزایش داده های در اختیار، توانایی و کارآیی همه مدل ها به سرعت افزایش می یابد. در این صورت، هر روز خطای کمتری در هوش مصنوعی مشاهده خواهد شد.

با این حال، ارزشمندترین داده ها در کنترل شرکت های بزرگ جهانی مانند گوگل، فیس‌بوک، علی بابا، تنسنت و... قرار دارد. به همین دلیل است که اکثر داستان های موفقیت هوش مصنوعی در دهه اخیر، مربوط به کاربردهای آن در همین شرکت ها است. اما به دلیل اهمیت و نقش شرکت های کوچک و متوسط در اقتصاد (آنها 90 درصد فعالیت های اقتصادی و 50 درصد اشتغال زایی در جهان را بر دوش می کشند)، این سوال مهم مطرح می شود: آیا بالاخره امکان استفاده از هوش مصنوعی برای آنها هم فراهم می شود؟ آنچه شرکت های کوچک و متوسط را از دستیابی به مزایای هوش مصنوعی بازداشته است، دسترسی پایین آنها به داده ها است. از طرفی به دلیل رقابت شدید، جذب متخصصان هوش مصنوعی نیز برای آنها دشوار است. با تمام این موارد، آیا مانند عصر اینترنت، آنها هم بالاخره موفق به استفاده فراگیر از هوش مصنوعی خواهند شد؟ 20 سال قبل، علی بابا، گوگل و فیس‌بوک، خودشان شرکت هایی کوچک و متوسط اما نوآور بودند که توانستند با شرکت های بزرگ به رقابت پرداخته و در بین غول های عصر اینترنت خود را متمایز سازند. آیا شرکت های کوچک و متوسط امروزی نیز می توانند از این داستان های موفقیت در عصر هوش مصنوعی تقلید کنند؟ سوال مهمی است. آنها باید بتوانند بر چالش های دسترسی به داده های انبوه و جذب متخصصان این حوزه غلبه کنند. با این حال، رواج بلاک‌چین و فناوری شبکه های نامتمرکز و بی واسطه امید زیادی برای عبور از این چالش ها ایجاد کرده است.

 بلاک‌چین، توانمندساز کسب وکارها

فناوری بلاک‌چین به طور بالقوه امکان استفاده برای ایجاد یک بازار تعاملی و آزاد هوش مصنوعی برای شرکت کوچک و متوسط را دارد. این سخن به معنای آن است که شرکت های کوچک و متوسط می توانند به صورت موثری به همکاری با یکدیگر اقدام کنند تا بتوانند با غلبه بر چالش های دسترسی به داده و استعدادهای متخصص، راهکارهای هوش مصنوعی موفقی را توسعه دهند. مولفه های مهم یک بلاک‌چین شامل یک شبکه غیرمتمرکز، یک الگوریتم اجماع، رمزنگاری و قراردادهای هوشمند می شود. تمام این موارد، نقشی کلیدی در ایجاد یک بازار آزاد هوش مصنوعی برای شرکت های کوچک و متوسط ایفا می کنند.

شبکه غیرمتمرکز: بلاک‌چین، یک مجموعه آزاد از اطلاعات جمع آوری شده از طریق شبکه غیرمتمرکز و بی واسطه ای است که روی اینترنت قرار می گیرد. شبکه های بی واسطه، سیستم های مشارکتی خاصی هستند که در مقابل کنترل توسط یک ابرقدرت واحد و متمرکز مقاومت می کنند. مشارکت کنندگان هنگام تغییر نیازها یا بروز پیچیدگی ها بر قوانین جدیدی توافق می کنند. با توزیع قدرت و ارزش در سطح یک شبکه غیرمتمرکز جهانی، تبادل اطلاعات و ارزش می تواند کارآ، منصفانه و آزاد شود. بلاک‌چین ها تحت کنترل قدرت های مرکزی نیستند و تمام شبکه مشارکت کنندگان در آن سهیم هستند؛ کسانی که قوانین مشارکت را تعیین کرده و شیوه تغییر و تحول سیستم را براساس نظرسنجی و توافق جمعی انتخاب می کنند. این موضوع آنها را نسبت به سانسور مقاوم کرده و پویایی و انعطاف بیشتری نسبت به بیشتر مکانیزم های تصمیم گیری برای گروه های بزرگ مشارکت کنندگان فراهم می آورد. شرکت های کوچک و متوسط می توانند از طریق فناوری بلاک‌چین با یکدیگر همکاری کرده و یک شبکه تعاملی برای مشارکت کنندگان مختلف بسازند و به این صورت از اطلاعات، داده ها و مدل های هوش مصنوعی یکدیگر استفاده کنند. این شبکه تعاملی تحت کنترل هیچ سازمان متمرکز و مرکزی نخواهد بود و به همه اکوسیستم شرکت های کوچک و متوسط حاضر در آن نفع می رساند.

الگوریتم اجماع: پروتکل اجماعی یک آیین نامه است که از طریق آن تمام شرکت کنندگان در شبکه غیرمتمرکز بلاک‌چین به توافق درباره وضعیت کنونی این شبکه آزاد دست می یابند. از طریق این پروتکل ها است که شبکه اعتبار می یابد و شرکت ها می توانند به سایر شرکت کنندگان ناشناخته در شبکه و محیط محاسباتی آن اعتماد کنند. پروتکل اجتماع همچنین اطمینان می یابد که اضافه شدن هر بلاک جدید به شبکه براساس اعتماد و توافق تمام گره های فعال شبکه باشد. از نظر داده ای، پروتکل های اجماع تصمیم می گیرند: 1) چه کسی اختیار اضافه کردن یک بلاک جدید داده به بلاک‌چین را دارد و 2) چه داده هایی در بلاک جدید باشد. پروتکل اجماع اطمینان حاصل می کند که داده ها در گره های مختلف با یکدیگر سازگار بوده و ریسک تبادلات جعلی داده کاهش یابد. این موضوع کیفیت داده ها را به شدت افزایش می دهد که موضوع مهمی در ایجاد راهکارهای هوش مصنوعی موفق است.

رمزنگاری: الگوریتم های رمزنگاری به دو شیوه الگوریتم های کلید نامتقارن و عملکردهای هش (hash) وجود دارند. به طور کلی وظیفه آنها، تأمین امنیت، اعتبار و صحت تعاملات و تراکنش ها و همچنین ردگیری کوچک ترین تغییرات در بلاک ها است. فناوری های رمزنگاری محور بلاک‌چین هستند و داده ها را تغییرناپذیر و قابل اتکا می کنند. همچنین حفاظت و محرمانه بودن داده ها حفظ می شود. تمام این ویژگی ها برای ایجاد یک بستر تعاملی و آزاد هوش مصنوعی برای شرکت های کوچک و متوسط حیاتی هستند.

قراردادهای هوشمند: قراردادهای هوشمند، خطوطی از کدهای کامپیوتری هستند که در بلاک‌چین ذخیره شده و پس از برآورده شدن شرایط پیش تعریف شده، به طور خودکار اجرا می شوند. مزیت های قراردادهای هوشمند به ویژه در تعاملات کسب وکارها مشاهده می شود و می توان با استفاده از آنها برخی توافق ها را اجرایی کرد. بنابراین تمام مشارکت کنندگان می توانند بدون نیاز به مداخله یک میانجی از نتایج مطمئن باشند. فناوری های بلاک‌چین از طریق قراردادهای هوشمند می توانند هماهنگی و همراستایی مشوق ها را در مقیاسی تجربه کنند که پیش از این فقط از عهده ساختارهای متمرکز و بالا به پایین برمی آمد. هماهنگی گروه هایی از مشارکت کنندگان بی اعتماد در شبکه های بلاک‌چین متمرکز و واداشتن آنها به رفتارهای بهره ور و صلح آمیز می تواند از طریق قراردادهای هوشمند امکان پذیر شود. همچنین اطمینان حاصل می کند که نقش آفرینان مختلف در صورتی که ارزش آفرینی خاصی در جهان واقعی داشته باشند، متناسب با آن پاداش بگیرند.

 اخلاقیات داده در بازارهای آزاد هوش مصنوعی

هرچند شرکت های بزرگ و بین المللی بیشتر داده های جهان را کنترل می کنند، شرکت های کوچک و متوسط به همراه مصرف کنندگان سازندگان آن داده ها هستند. در یک بازار آزاد هوش مصنوعی، اخلاقیات داده بسیار حیاتی هستند. این اخلاقیات و اصول تعیین می کنند که داده ها چگونه جمع آوری و استفاده شوند. ایجاد یک بازار آزاد و موفق هوش مصنوعی نیازمند استانداردهای اخلاقی بالاتری است که سازنده ارزش های کسب وکار به همراه انطباق با الزامات قانونی باشد. از این رو، اخلاقیات داده مانند پلی بین شکاف الزامات قانون و ارزش آفرینی کسب وکار خواهد بود. استفاده احترام آمیز و منصفانه از داده ها باعث افزایش اعتبار و وجهه اجتماعی کسب وکارها خواهد شد و بازار اعتماد بیشتری به آنها خواهد کرد. همچنین زمانی که بازار آزاد هوش مصنوعی این اطمینان را به ذی‌نفعان خود بدهد که داده های شخصی به صورت اخلاقی از طریق فناوری های بلاک‌چین استفاده خواهند شد، افراد اعتماد بیشتری به دست آورده و اطمینان می یابند که داده ها و اطلاعات آنها محافظت می شود. در عوض، اعتماد مشتریان افزایش یافته و خود تبدیل به یک اهرم رقابتی برای بازار آزاد هوش مصنوعی خواهد شد. فناوری بلاک‌چین به طور ذاتی یک راهکار قابل اعتماد برای جمع آوری، مبادله و تحلیل داده ها ارائه می دهد. تمام موارد ذکر شده از قبیل، شبکه غیرمتمرکز، الگوریتم های اجماع، رمزنگاری و اخلاقیات داده باعث می شوند که داده ها و اطلاعات مورد نیاز برای فعالیت بهینه هوش مصنوعی در شرکت های کوچک و متوسط فراهم شده، قابلیت اتکا و محرمانه بودن آنها نیز تأمین شود. قراردادهای هوشمند نیز به افزایش بهره وری و کارآیی این فعالیت ها می انجامد.

 چارچوبی پیشنهادی برای یک بازار آزاد هوش مصنوعی

در بخش پیش توضیح دادیم که فناوری بلاک‌چین چگونه می تواند در ساخت یک بازار آزاد هوش مصنوعی به کمک شرکت های کوچک و متوسط بیاید. در این بخش، یک چارچوب پیشنهادی از طریق ایجاد هم افزایی بین فناوری های بلاک‌چین و هوش مصنوعی ارائه می شود. در چارچوب کنونی اینترنت، با آنکه مصرف کنندگان و شرکت های کوچک تا متوسط اکثر داده های ارزشمند اینترنت را می سازند، بیشتر منافع آن را شرکت های بزرگ و بین المللی می برند. هیچ مکانیزم موثری برای بازگرداندن ارزش کسب وکار به سازندگان واقعی داده وجود ندارد. اما با فناوری های بلاک‌چین، شرکت های کوچک / متوسط و مصرف کنندگان این فرصت را دارند تا مالکان واقعی داده های خود شوند و از ارزش حاصل از آن نفع ببرند. از طریق قراردادهای هوشمند می توان مدل های مشوق مناسبی طراحی کرد تا مالکان داده را به اشتراک گذاری آنها در این چارچوب تشویق کند. به این صورت، قدرت هوش مصنوعی دیگر تحت کنترل انحصاری شرکت های بزرگ نخواهد بود و شرکت های کوچک تا متوسط نیز از آنها بهره مند خواهند شد. در چارچوب تعاملی و آزاد هوش مصنوعی پیشنهاد شده، 5 نوع مختلف از مشارکت کنندگان حضور دارند: پیشگامان وظیفه هوش مصنوعی، مترجمان مدل، توزیع کنندگان داده، توزیع کنندگان مدل و تاییدکنندگان مدل. هرکدام از مشارکت کنندگان کاملا خودمختار بوده و مسوول رفتار فردی خود هستند. پیشگامان و مبتکران وظیفه هوش‌مصنوعی به طور معمول شرکت های کوچک و متوسط هستند. هرچند این دسته از شرکت ها تخصص و داده های کافی برای ایجاد و آموزش مدل های هوش مصنوعی ندارند، اغلب درک عمیقی از کسب وکار را دارا هستند. آنها می توانند آن دسته از شیوه های ارزشمند استفاده از هوش مصنوعی را که احتمالا به بیشترین ارزش آفرینی برای کسب وکارها می انجامد، شناسایی کنند. پیشگامان وظیفه هوش مصنوعی با استفاده از زبان کسب وکار (مانند زمینه کسب وکار، اهداف و شیوه جبران مالی) به تعریف وظایف هوش مصنوعی می پردازند. این دستورالعمل مدیریتی، سپس کدنویسی شده و در قالب قراردادهای هوشمند در شبکه بلاک‌چین غیرمتمرکز منتشر می شوند. با انتشار وظایف هوش مصنوعی، مترجمان مدل (که گره هایی در بلاک‌چین هستند)، الزامات کسب وکار را دریافت می کنند. آنها در قالب قراردادهای هوشمند، نیازمندی های فنی مدل را تعریف می کنند (مانند ورود داده ها، معیارهای ارزیابی مدل، خروجی داده ها و...). پس از تعریف نیازمندی های فنی مدل، گره های غیرمتمرکز (که اغلب مشتریان و مصرف کنندگان هستند) متوجه می شوند که نیاز به چه داده هایی برای آموزش هوش مصنوعی وجود دارد. قراردادهای هوشمند نیز به آنها می گوید که در ازای داده هایشان چه میزان پاداش مالی دریافت خواهند کرد. با این اطلاعات تصمیم به اشتراک گذاری یا حفظ آنها می کنند. داده های اشتراکی با رمزنگاری به خوبی محافظت شده تا اعتماد مشتریان را جلب کنند. زمانی که دقت و صحت عملکرد هوش مصنوعی به بالای 90 درصد برسد، اتمام آموزش اعلام شده و در بلاک‌چین به اشتراک گذاشته می شود. از آن زمان، یادگیری هوشمند و انسجام داده ها برای بهبود مستمر استفاده خواهد شد. تاییدکنندگان مدل، عملکرد را با اهداف ابتدایی مقایسه می کنند و در صورت نیاز به تغییر، همواره امکان آن از طریق الگوریتم های رأی گیری و اجماع وجود خواهد داشت.