مدیران تلویزیون تله‌تئاتر را نمی‌شناسند / نمی‌خواهند مردم مخاطب تئاتر باشند

دلارام صادقی: پخش تله‌تئاتر تا همین یک دهه پیش، بخشی از وظایف و برنامه‌های مهم شبکه‌های تلویزیونی بوده است. اکنون، پس از چند سال وقفه، شبکه دوم سیما، تله‌تئاتری به کارگردانی هنری مهدی غفوری را روی آنتن برده و بازیگرانی همچون امین زندگانی، فاطمه گودرزی، نادر فلاح، سیامک صفری، حدیث میرامینی و... در آن ایفای نقش کرده‌اند. به بهانه پخش این نمایش سریالی، به سراغ حمیدرضا نعیمی یکی از هنرمندان تئاتر رفتیم و درباره حوزه تله‌تئاتر گفت‌وگو کردیم. شرح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

حمیدرضا نعیمی بازیگر، نویسنده و کارگردان سینما و تئاتر در گفت‌وگویی درباره نقش تله‌تئاتر در مدیوم تلویزیون گفت: تا آن‌جایی که من اطلاع دارم و در جریان مکاتبات مدیران خانه تئاتر با مدیران تلویزیون و مرکز هنرهای نمایشی هستم، می‌دانم که جلسه و نشست‌های بسیاری انجام شده تا این اتفاق خجسته که در دهه 60، 70 و 80 شاهد آن بودیم، مجدد رخ دهد. در دهه‌های قبل، سازمان صداوسیما تله‌تئاترهای بسیار باارزشی از متن‌های ایرانی و خارجی تولید می‌کرد و همین امر موجب آشنایی و علاقه مردم به دیدن تئاتر همچنین ایجاد فضای کاری برای هنرمندان شده بود.

وی افزود: متاسفانه تولید تله‌تئاترها از یک دهه پیش، کم‌کم کمرنگ و بعد، به صورت صددرصدی محو شد. مدیران سازمان صداوسیما در سطح شبکه‌ای، خرد و کلان، تصمیم گرفتند حوزه تولید تله‌تئاتر را کنار گذارند. ما هنوز نمی‌دانیم که آن‌ها با چه نگاه و انگیزه‌ای این تصمیم را گرفتند. مدیران سازمان صداوسیما در ظاهر با حرفه‌ای‌های تئاتر جلساتی را در این سال‌ها برگزار می‌کردند تا موافقتشان را برای تولید تله‌تئاتر اعلام کنند؛ اما در این دهه گذشته، هیچ‌گاه عملی از آن‌ها ندیدیم.

این کارگردان با اشاره به آسیب‌های حذف تله‌تئاترها از تلویزیون عنوان کرد: حذف تله‌تئاترها زحمت را برای هنرمندان تئاتر دوچندان کرد. البته این را هم بگویم که خودشان با تلاش و اجراهای باکیفیت و همچنین به وجود آمدن سالن‌های خصوصی مخاطب جذب کردند. از بین بردن تله‌تئاترها، امتیاز منفی برای مدیران تلویزیون است زیرا که در تمام دنیا شاهد گسترش تئاتر به عنوان هنری برای دیالوگ و آموزش هستیم. منتها در ایران می‌بینیم که سازمان صداوسیما روز به روز از این هنر فاصله می‌گیرد.

وی ادامه داد: البته من سازمان صدای ایران را مستثنی می‌دانم؛ زیرا تولید تئاترهای رادیویی یا به عبارت دیگر، نمایش رادیویی همچنان ادامه دارد. نمایش‌های رادیویی نسبت به گذشته کیفیت پایین‌تری دارند شاید به این دلیل باشد که نویسندگان حرفه‌ای برای تامین معیشت زندگی مجبور شدند از رادیو فاصله بگیرند. همواره شاهد بوده‌ام رانندگان تاکسی و مردم عادی می‌گفتند ما وقتی سوار خودروی خودمان می‌شویم، خیلی دوست داریم نمایش بشنویم و کاش تعدادشان بیشتر شود. این مسئله، نشان دهنده این است که تقاضا از سمت مخاطب وجود دارد اما عرضه نیست.

کارگردان تئاتر «شرق دور شرق نزدیک» درباره مدیوم گسترده تله‌تئاتر در جهان و ایران توضیح داد: جالب است بدانید که فیلم و سریال‌های موفقی مانند «شرلوک هولمز»، «پوآرو»، «ارتش سری» و... که از تلویزیون هم پخش شده و بخشی از خاطرات ما هستند، از نظر ساختار و مدیوم تله‌تئاتر محسوب می‌شوند. پس برخی آثاری که به عنوان فیلم و سریال در ذهنمان مانده، تله‌تئاتر هستند؛ درنتیجه تله‌تئاتر صرفا نماشی ضبط شده از روی صحنه نیست. اگر بخواهیم دقیق‌تر در تولیدات داخلی هم نگاه کنیم، متوجه می‌شویم سریال‌هایی مانند «خانه سبز»، «آینه»، «همسران» و... تله‌تئاتر هستند و اگر مسئولان ما در سازمان صداوسیما این مدیوم‌ها را نمی‌شناسند مشکل از ما نیست.

نعیمی اضافه کرد: تله‌تئاتر بخش وسیعی از آثار نمایشی را در برمی‌گیرد. می‌توان با بازنویسی نمایشنامه‌های مطرح جهان و ایران، آن‌ها را برای مدیوم تلویزیون و تصویر آماده کرد. ای کاش مدیران شبکه‌های تلویزیونی ما تخصص مدیریت رسانه داشتند و به قدری لجاجت نمی‌کردند تا ما دچار سوءتعبیری شویم که آن‌ها با تئاتر ضدیت دارند و نمی‌خواهند مردم مخاطب تئاتر باشند.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا تماشای تله‌تئاتر در زمره مخاطب عام قرار می‌گیرد یا مخاطب خاص، تشریح کرد: بسیاری از تله‌تئاترهای موفق مانند «دکتر فاستوس»، «در پوست شیر» و «تله‌موش» بخش عظیمی از مخاطب عام را جذب کرده بودند. در واقع، اگر ما تئاتر را تاحدودی برای تماشاگران خاص بدانیم، تله‌تئاتر باعث شده تا تماشاگران عام‌تر هم جذب شوند. خطا و اشتباهی که مدیران برای حذف تله‌تئاتر انجام دادند، در مدتی طولانی جبران ناپذیر خواهد بود. امیدوارم که هر چه سریع‌تر در تعاملی که با هنرمندان حرفه‌ای تئاتر دارند، تولید تله‌تئاتر از سر بگیرد. شک نکنید که اگر برنامه‌ای مدون و ریشه‌ای برای تولید تله‌تئاتر عرضه شود، تمام هنرمندان تئاتر پی کار هستند و در تولید آثار ارزشمند پیش‌قدم خواهند شد.

کارگردان نمایش «ریچارد» با اشاره به بهره‌گیری متون ایرانی برای تولید تله‌تئاتر تاکید کرد: کافی است مدیران تصمیم بگیرند که تولید تله‌تئاتر را داشته باشیم و آنگاه می‌توان به سراغ ادبیات کلاسیک مانند «شاهنامه»، «مثنوی» و... یا ادبیات عامه برویم. ما نویسندگان بسیار توانمند داریم که می‌توانند از آثار مکتوب ایرانی، نمایشنامه‌های مختص به تله‌تئاتر بنویسند. با این روش، تماشاگر امروز که از خواندن کتاب و تاریخ گذشته خود غافل است، ترغیب به مطالعه و دیدن می‌شود. جای تاسف دارد که کشوری همانند ایران، تیراژ کتاب‌هایش به 500 و حداکثر به هزار جلد رسیده است. گاهی امید نیست که در کشوری 80 میلیون نفری، 100 جلد کتاب به فروش برسد.

وی افزود: اگر سازمان صداوسیما خودش را نهاد ملی و ایرانی می‌داند، کافی است این ادعا را اثبات کند و از هنرمندان تئاتر دعوت کند تا در حوزه‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، مذهبی، ملی و... اثر نمایشی خلق کنند. چه ایرادی دارد اگر تئاتر سیاسی در تلویزیون تولید کنیم که به نقد مسائل اجتماعی روز بپردازد؟ سازمان صداوسیما با پخش آن‌ها می‌تواند سعه‌صدر خودش را نشان دهد و ثابت کند که هنرمندان می‌توانند آزادانه فکر کنند، بنویسند و بسازند. البته نتیجه‌گیری و نقد را هم به مخاطب بسپارد.

نعیمی در پایان تصریح کرد: لازمه به وجود آمدن حوزه تله‌تئاتر در تلویزیون بودجه و برنامه‌ریزی مناسب است. امیدوارم به زودی خبر خوشی در این زمینه بشنویم و شاهد افزایش تولیدات در حوزه تله‌تئاتر باشیم.

5757