مدیریت آلودگی هوا، تعللی خواسته یا ناخواسته؟

شاید کمی دور از ذهن به نظر برسد که در برخی از این کشورها تعداد افرادی که بر اثر همین عامل آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند، بیشتر از قربانیان سوانح رانندگی است؛ اما این مرگ‌ومیر به شکل ویژه‌ای منجر به انواع بیماری‌ها از جمله آسم، برونشیت، تنگی نفس، حملات قلبی و آلرژی‌های مختلف تنفسی شده و اینگونه است که آسیب‌پذیری برخی افراد در برابر آلودگی هوا بسیار بیشتر از دیگران می‌شود و دستاوردی حاصل نمی‌شود جز فوت بر اثر این عامل مخرب محیط زیستی. توسعه‌ی حمل‌ونقل عمومی در ابعاد مختلف به ویژه خطوط راه آهن شهری و اتوبوس، به روزرسانی استانداردهای خودرویی، ارتقاء استانداردهای سوخت، استفاده از گازهای طبیعی، اجرای قوانین سختگیرانه معاینه‌ی فنی و حذف خودروهای فرسوده از چرخه حمل و نقل شهری از جمله راهکارهایی است که همه کارشناسان داخلی و خارجی محیط زیست بر آن تاکید دارند و حتی قانون هوای پاک کشور خودمان نیز، چه از آن زمان که برنامه کاهش جامع کاهش آلودگی هوا در دستور اقدامات بود و چه تا امروز که به یک قانون جامع تبدیل شده است؛ بر این مهم تاکید ویژه ای دارد. اجرای تک تک این موارد در شهر مکزیکوسیتی ده سال زمان برد؛ اما نتیجه‌ی اجرای درست این عوامل آلاینده، حذف نام این شهر از فهرست چند شهر نخست آلوده‌ی جهان بود. اما افسوس و صد افسوس که در کشور ما به رغم آنکه همه بند بند مطرح شده در قانون هوای پاک لازم الاجراست، اما 25 سال است که همچنان تمامی دستگاه‌های اجرایی و نظارتی در خصوص معضل آلودگی هوا دچار تعللی چه خواسته و چه ناخواسته هستند. آلودگی هوایی که گاه و بی‌گاه با ورود موج عظیمی از ریزگردهای ریز و درشت از سمت و سوی کشورهای عربی، ضرب المثل معروف "گل بود به سبزه نیز آراسته شد" را برایمان تداعی می‌کند و با هر نفسی که می‌کشیم، ذرات ریز را به ریه‌های خود فرو می‌بریم. ریز دانه‌های آلاینده‌ای که می‌توانند شامل هر ماده خطرناکی باشند از دوده تا سولفات‌ها، ذرات ریز کمتر از قطر 2.5 میکرون و غیره که منجر به مرگ‌بارترین بیماری‌های مرتبط با آلودگی هوا می‌شوند. اگر چرخی در آمارهای سازمان بهداشت جهانی بزنیم بی هیچ تردیدی همچنان آلودگی هوا یکی از نگرانی‌های مهم جامعه بهداشت جهانی است. به طوریکه دولت‌های بسیاری از کشورها سیاست‌هایی را برای بهبود و ارتقاء کیفیت هوا معرفی کرده و می‌کنند. ایران هم از این سیاست‌گذاری‌ها مستثنی نیست اما در این میان آنچه مهم است این است که چه میزان به این سیاست‌ها عمل شده است؟ آنهم در شرایطی که توسعه حمل ونقل عمومی اصلی‌ترین راهکار برون رفت از آلودگی هواست. اما در کشور ما توسعه ناوگان عمومی همچنان با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کند و عملا به واسطه شرایط بد اقتصادی و کمبود منابع دولت امکان نوسازی ناوگان از 5 سال گذشته تاکنون فراهم نشده است. امروز در نقطه‌ای از شهر تهران ایستاده‌ایم که تنها 1900 دستگاه اتوبوس در حال ارائه خدمات به شهروندان هستند و اکثر سفرهای مردم این شهر خاکستری با خودروی شخصی انجام می‌شود. آمار رو به افزایش سرانه مصرف سوخت نیز موکد این مهم است حال سوال اینجاست کی زمان آن می‌رسد تا همگی، چه دستگاه‌های اجرایی و چه قانون‌گذار و چه نظارتی دست در دست یکدیگر فکر به حال هوای شهر تهران کنند. چرا که بی‌هیچ شکی امسال معضل آلودگی هوای پایتخت بیشتر از هر زمان دیگری خود نمایی خواهد کرد و گریبان تک تک شهروندان را بدجور خواهد فشرد.

*مدیر روابط عمومی اداره کل محیط زیست و توسعه پایدار