مرگ بی صدای حیات وحش در سایه خشکسالی

اکنون که به اواسط تابستان نزدیک می‌شویم تاثیرات خشکسالی بیشتر نمایان می‌شود اما شاید کمتر در رسانه‌ها شاهد آن بودیم تصویری از فشار کم‌آبی بر حیات وحش منتشر شده باشد البته در ذهن بسیاری شاید تصاویر گله‌های گاومیش که در اندک آب باقی مانده از هورالعظیم به خود میلولیدند و یا ماهی‌های رودخانه شهر سنندج که دیگر رقصی در آب نمی‌کنند تداعی شود که تفاوت زیادی با اصل ماجرا ندارد.

حیات همه موجودات زنده اعم از نباتات و جانوران به وجود آب بستگی دارد، و بی تردید خشکسالی تاثیر مستقیمی بر تمامی اکوسیستم ها از جمله زیستگاه ها و حیات وحش در مناطق تحت تاثیر خواهد گذاشت و با توجه به قرار گرفتن ایران و به تبع آن استان کردستان در تنش آبی سال جاری که در 50 سال اخیر بی سابقه بوده باید منتظر عواقب کوتاه مدت و بلند مدت این واقعه ناگوار باشیم.

آبزیان اولین قربانی خشکسالی

شهاب محمدی در گفت و گو با خبرنگار ایسنا اظهار کرد که خشکسالی در گام اول با اثر گذاری در جوانه زنی و رشد گونه های گیاهی مرتعی و جنگلی که اولین حلقه زنجیره غذایی را تشکیل می دهند، باعث کاهش تنوع و تراکم سطح پوشش گیاهی شده و حلقه های بعدی این زنجیره نیز به دلیل وابستگی کامل به حلقه اول تحت تاثیر مستقیم قرار خواهند گرفت.

وی با اشاره به تاثیرات خشکسالی بر روی حیات وحش افزود که خشکسالی در گام اول آبزیان بالاخص ماهیان و سایر موجودات کنار آبزی استان را با مخاطره مواجه ساخته، و با عنایت به ایام پیش رو از فصل تابستان و احتمال پایین بارندگی، اثرات این واقعه بر روی سایر حیات وحش دور از انتظار نیست و نیازمند بررسی و کار کارشناسی و اتخاذ تمهیدات خاص برای گذراندن این دوره است.

معاون فنی اداره‌کل حفاظت محیط زیست کردستان تصریح کرد که در نتیجه کاهش بارندگی و ذخیره آب سدهای استان در خرداد و تیر ماه، چند مورد گزارش تنش آبزیان و گیرافتادن ماهی‌های رودخانه های پایین دست سدها به دلیل کاهش حق آبه زیست محیطی و برداشت کشاورزان از آب رودخانه‌ها ثبت شده که با همکاری دانشگاه کردستان، سازمان‌های مردم نهاد و مردم منطقه ماهیان گیر افتاده به مخزن سدها منتقل شده‌اند.

وی عنوان کرد که با ادامه روند کاهش حق آبه محیط زیستی رودخانه‌ها و برداشت بی‌رویه آب به منظور استفاده در کشاورزی قطعا در روزهای آینده شاهد افزاش گزارشات مشابه خواهیم بود، که به همین واسطه مکاتبات متعددی با مسئولان استانی از جمله سازمان مدیریت بحران و شرکت آب منطقه‌ای در خصوص موضوع ذکر شده و الزام به ایجاد تمهیدات ویژه برای جلوگیری از رویداد مشابه و مدیریت آن صورتگرفته است.

خشکسالی موجب انتقال بیماری بین حیوانات وحشی می‌شود

محمدی با اشاره به تاثیر خشکسالی بر حیات وحش ادامه داد که خشک شدن چشمه‌های آب مورد استفاده حیات وحش می تواند موجب وارد آوردن تنش و حتی افزایش خطر انتقال بیماری در میان حیات وحش شود؛ بدین معنی که با خشک شده چشمه های یک منطقه و حرکت حیات وحش این منطقه به سمت چشمه های سایر مناطق با ایجاد تجمع حیات وحش احتمال سرایت بیماری بالا رفته و اگر این تجمع به استفاده مشترک از یک چشمه مابین دام های اهلی و حیات وحش منجر شود می تواند به یک رخداد ناگوار ختم شود و تلفات گسترده ای را در پی داشته باشد.

وی خاطرنشان کرد که توصیه می‌شود دامدارها در مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست و در مراتع دیگر ضمن رعایت محدوده مجاز چرا، از آبشخورهای تعبیه شده برای حیات وحش استفاده نکنند زیرا خطر انتقال بیماری‌های مشترک وجود دارد؛ خوشبختاته در سال جاری تاکنون گزارشی مبنی بر چرخش بیماری میان حیوانات وحشی و اهلی در استان گزارش نشده است.

نظارت بر آبشخورها دوچندان شده است

معاون فنی اداره‌کل حفاظت محیط زیست کردستان گفت: از دیگر اثرات خشکسالی کاهش علوفه مراتع و افزایش قیمت آن در بازار آزاد بوده که دامداران را به سوی استفاده از مراتع مناطق ممنوعه سوق می‌دهد. استفاده از چراگاه های مشترک نیز می‌تواند بیماری را از حیوانات اهلی به وحشی و بلعکس منتقل کند.

وی اظهار کرد که سازمان محیط زیست جهت مقابله با خشکسالی در مناطق تحت مدیریت، اعتباراتی را به استان ها اختصاص داد هاست که از محل این اعتبارات در استان در منطقه حفاظت شده بدر و پریشان قروه و منطقه حفاظت شده بیجار درحال اقدام به بازسازی و لایروبی چندین چشمه و آبشخور، انتقال آب با تانکر به آبشخوارهای کم آب و یا فاقد آب است.

رهاسازی آهو، قوچ و میش در نیمه دوم سال انجام می‌شود

محمدی با بیان اینکه یکی از پتانسیل‌های کردستان در زمینه محیط زیست و در بحث افزایش غنای گونه‌ای حیات وحش، وجود سایت تکثیر و احیای آهو ایرانی و قوچ و میش ارمنی واقع در منطقه حفاظت شده بیجار است افزود که جهت سازگاری با کم آبی و مدیریت این سایت اقدام به اجرای پروژه تامین آب و یونجه‌کاری در قسمتی از این سایت از محل اعتبارات سال 98 و تکمیل آن از محل اعتبارات سال 99 شده است که با تکمیل و راه‌اندازی این پروژه علاوه بر تامین آب حیوانات این سایت قسمتی از علوفه مورد نیاز آن نیز تامین می شود.

وی تصریح کرد که علاوه بر اهداف افزایش غنای گونه ای حیات وحش منطقه حفاظت شده بیجار این سایت دارای استفاده پژوهشی و تحقیقاتی است؛ در سنوات گذشته دو بار عملیات رها سازی قوچ و میش ارمنی در منطقه حفاظت شده جهت الحاق این جمعیت به گله های حیات وحش منطقه با موفقیت انجام شده است که مقرر شده این عملیات در سالجاری و در اواخر پاییز یا زمستان، با رها سازی حدود 20 راس قوچ و میش صورت گیرد.

خشکسالی و گونه‌های درحال انقراض کردستان

معاون فنی اداره‌کل حفاظت محیط زیست کردستان عنوان کرد که دو گونه سمندر خال زرد کردستانی و سمندر آتشین که از گونه های در معرض خطر انقراض استان هستند وابستگی کاملی به آب داشته که در پایش های بهار سال جاری خوشبختانه زیستگاه‌های این دو گونه فعلا اثر معنا داری از تنش آبی نگرفته اند و البته با توجه به اعتبارات تخصیص یافته از سوی سازمان متبوع تحت عنوان برنامه اقدام و عمل حفاظت از گونه های در معرض خطر، حیات و زیست این دوگونه همراه با چند گونه دیگر تحت کنترل بوده و امیدواریم رویداد ناگواری در این خصوص گزارش نگردد.

شکار با وجود خشکسالی ممنوع است

وی ادامه داد که با توجه به اهمیت تنوع زیستی و جلوگیری از کاهش جمعیت حیات وحش استان و همچنین بدلیل جلوگیری از انتشار بیماری های حیات وحش از سال 92 تمهیدات خاصی در بحث صدور پروانه های شکار و صید اتخاذ شده و بدین منظور محدودیت ها و ممنوعیت های قابل توجهی در صدور پروانه های شکار و صید اعمال شده است.

محمدی خاطرنشان کرد که از سال 92 تاکنون فقط یک دوره آنهم در سال 98 پروانه پرندگان خشکزی صادر شده و تا رسیدن به شرایط مناسب جمعیتی و زیستگاهی این محدودیت ها و ممنوعیت ها ادامه خواهد داشت و لذا با تداوم خشکسالی در سالجاری مجوز شکار در سال 1400 صادر نمی گردد.

با حیواناتی که به ما پناه می‌برند چه کنیم؟

وی با بیان اینکه مردم درصورت مشاهده هرگونه رفتار غیر معمول و بروز علایم بیماری همچون هاری از نزدیک شدن و تماس با حیوانات وحشی پرهیز کنند؛ گفت: بیشتر گزارش ها در خصوص پناه بردن حیوانات وحشی به انسان در سکونت‌گاه‌های شهری و روستایی، در فصل سرما و یخبندان و در نتیجه کمبود غذا روی داده است و تاکنون گزارشی مبنی بر پناه بردن حیوانات وحشی به منظور بدست آوردن آب به مناطق شهری و روستایی دریافت نشده است، اما درصورت بروز این رخداد افراد در سریع‌ترین زمان ممکن با نزدیکترین اداره محیط زیست، پاسگاه محیط بانی و یا شماره تلفن گویای 1540 تماس بگیرند.

وظیفه مردم در خشکسالی چیست؟

معاون فنی اداره‌کل حفاظت محیط زیست کردستان اظهار کرد که در سال های اخیر یکی از اتفاقات فرهنگی بسیار زیبا در حوزه محیط زیست و منابع طبیعی مقوله ای با نام نذر طبیعت بوده که خیرین و دوستداران محیط زیست با اهدای نذریات خود به این موضوع قدم بزرگی در راستای حفظ و اعتلای محیط زیست بر می دارند و چه خدمتی نزد خداوند والاتر از کمک به طبیعت پروردگار بوده و قطعا اجر معنوی آن هم در این دنیا و هم در آخرت نمایان خواهد شد.

وی در پایان یادآور شد که در کردستان و در شهرستان بیجار افراد خیرخواه در راستای تامین علوفه سایت تکثیر آهو، قوچ و میش ارمنی بیجار نذر خود را به طبیعت اهدا کرده‌اند که کمک حال بسیار موثری در راستای اهداف احداث سایت بوده که همان افزایش غنای این گونه بارز بوده است.

انتهای پیام