مسئولیت اجتماعی استارت‌آپ‌ها؛ از ژست تبلیغاتی تا واقعیت

یکی از انتقاد‌ها به عملکرد استارت‌آپ‌ها در حوزه مسئولیت اجتماعی، استفاده ابزاری از آن برای تبلیغات و درآمدزایی بدون هیچ نتیجه مثبت عملی و بیرونی است. کمتر شرکتی حفظ محیط‌زیست را به شکل یک دغدغه جدی - و ورای ژست‌های تبلیغاتی - دنبال کرده است.

به گزارش دنیای اقتصاد، به همین بهانه، مسئولیت اجتماعی زیست‌محیطی در شرکت‌های ایرانی بررسی شد که انتشار آگهی کالا‌های دست‌دوم، حمایت از حیات خرس قهوه‌ای، آگاهی‌بخشی درباره تغییرات اقلیمی، استفاده بهینه از لجستیک، صرفه‌جویی 18 میلیون لیتری در مصرف سوخت، کاشت 1100 نهال بومی، حذف 70درصدی بیمه‌نامه کاغذی از جمله اقدامات زیست‌محیطی آن‌هاست.

جهان به‌دنبال کاهش اثرات زیست‌محیطی

بررسی رفتار مشتری‌ها نشان داده است که در نظر آنها، کسب‌وکار‌های پایدار و مسئولیت‌پذیر اجتماعی ارزشمند هستند. به همین دلیل کارشناس‌ها، اولویت دادن به مسئولیت اجتماعی و کاهش اثرات زیست‌محیطی آن را در ارتقای شهرت و تصویر برند کسب‌وکار‌ها تاثیرگذار می‌دانند. احتمالا این یکی از دلایلی است که باعث شده در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری و سیاست‌گذاری جدی در دنیا برای حمایت از توسعه و ایجاد استارت‌آپ‌های زیست‌محیطی انجام بشود. طبق گزارش وب‌سایت EU-Startups، از بیست استارت‌آپ اروپایی موفق که از سال 2018 تا امروز تاسیس شده‌اند، آن‌هایی که بر کاهش کربن در محیط‌زیست متمرکز بوده‌اند، توانسته‌اند سرمایه‌ای بین 9 تا 88میلیون یورو جذب کنند. برخی از حوزه‌هایی که این استارت‌آپ‌ها در آن مشغول ارائه خدمات هستند، شامل ارائه برنامه گواهی کربن، ساخت‌و‌ساز مبتنی بر فناوری، حفاظت از گیاهان بیولوژیکی، دور نگه داشتن پلاستیک از دریا و تغییر صنعت تصفیه زباله‌های پلاستیک هستند.

در شرایطی که سرمایه گذاری و سیاستگذاری جدی در توسعه استارت‌آپ‌های زیست‌محیطی روندی جدی و رو به رشد پیدا کرده است، این موضوع در ایران یا فقط در مرحله ایده باقی مانده یا گاهی در مقاطعی کوتاه، برخی از استارت‌آپ‌ها در راستای مسوولیت اجتماعی خود با مشارکت در طرح‌ها و پیاده‌سازی تکنولوژی‌هایی در حفظ محیط‌زیست اقدام کردند. حالا و به بهانه روز درختکاری و هفته منابع طبیعی، نقش محیط‌زیست در مسوولیت اجتماعی بعضی از استارت آپ‌های ایرانی را بررسی کرده‌ایم.

از آگاهی‌بخشی تا حمایت از خرس قهوه‌ای

حفاظت از تنوع زیستی در روند‌های راهبری زیست‌محیطی، اجتماعی و شرکتی (ESG) در سال2024 جایگاه ویژه‌ای دارد. در این زمینه، اسنپ در مردادماه به کمپین حمایت از خرس قهوه‌ای پیوست. این شرکت برای دستیابی به تغییرات مثبت در حوزه حفاظت از گونه خرس قهوه‌ای از طریق بالا بردن سطح آگاهی و ایجاد انگیزه در جامعه و کاهش تعارضات بین انسان و خرس به این طرح ورود کرد. این اقدام در دو گام انجام شد: آگاهی‌بخشی جامعه به‌ویژه جامعه محلی و مشارکت در اجرای پروژه پژوهشی راهکار‌های کاهش تعارضات خرس و انسان. مرحله اول شامل برگزاری کارگاه‌های متنوع آموزشی با جامعه محلی، تهیه و نصب اینفوگراف گونه خرس قهوه‌ای در محل‌های تردد روستاییان، توزیع بروشور شیوه‌های رفع تعارض با خرس، ثبت حضور و رفتار گونه در محیط‌های طبیعی جهت ارائه در کارگاه‌های آموزشی بوده است.

در مرحله دوم نیز طی یک مطالعه پژوهشی، دو منطقه با میزان تعارض بالا با خرس انتخاب می‌شوند که از نظر شرایط جغرافیایی، میزان حملات خرس، نوع محصول کشاورزی، فاصله از زیستگاه، مساحت و سایر متغیر‌های معنی‌دار در تعارض خرس قهوه‌ای با انسان شرایط یکسان و مشابهی خواهند داشت. در یکی از این مناطق از راهکار‌های میدانی و عملیاتی کاهش تعارض استفاده می‌شود تا در نهایت با مقایسه تعداد تعارض در هر دو منطقه اثرگذاری و موفقیت این روش‌ها سنجیده شود. در آخر، نتایج این پژوهش با ارزیابی کارآیی روش‌های عملیاتی در کاهش تعارضات خرس و انسان، به حفظ این گونه کمک خواهد کرد. اسنپ برای مشارکت کاربرانش در این طرح، این امکان را فراهم کرد تا آن‌ها بتوانند بدون پرداخت مبلغی و تنها با استفاده از امتیاز‌های اسنپ‌کلاب خود، در این طرح نیکوکاری سهیم شوند و به ازای هر 2000 امتیاز کاربران، مبلغ 4000تومان برای تامین هزینه حفاظت از گونه خرس قهوه‌ای پرداخت خواهد شد.

بخش مهمی از فرآیند حفظ محیط زیست در گرو آموزش و بالا رفتن دانش عمومی است؛ موضوعی که اهمیت آن از دید بعضی شرکت‌ها دور نمانده است. پلتفرم اجاره آنلاین اقامتگاه شب، هدف خود در این زمینه را اطلاع رسانی و آگاهی قرار داده است. بر اساس اطلاعاتی که این شرکت در اختیار قرار داد، یکی از دغدغه‌ها و اهداف این پلتفرم، آگاهی دادن به کاربرانش به‌خصوص در زمینه محیط‌زیست و تغییرات آب‌و‌هوایی است که در چند سال گذشته به یک موضوع مهم جهانی تبدیل شده. «شب» از طریق فعالیت در شبکه‌های اجتماعی به اطلاع‌رسانی درباره تغییرات اقلیمی و تاثیرگذاری آن روی زندگی افراد می‌پردازد.

در همین راستا، راهکار‌های مختلف مقابله با این موضوع را به صورت ساده با مخاطبانش به اشتراک می‌گذارد تا علاوه بر توضیحات علمی و تخصصی، افراد بتوانند این راهکار‌ها را یاد بگیرند و در زندگی روزمره خودشان هم پیاده کنند. از سوی دیگر، در وبلاگ «شب» نیز به صورت دوره‌ای درباره تغییرات اقلیمی و اهمیت حفظ محیط‌زیست در سفر مطالبی منتشر و سعی می‌شود. در مقالات منتشرشده در بهار و تابستان سال1400، درباره تغییرات اقلیمی، گرمایش زمین، خطرات تغییرات آب‌و‌هوایی و راهکار‌های لازم توضیح داده شد. علاوه بر این، «شب» با انتشار مقاله‌هایی درباره تاثیر عدم استفاده از پلاستیک در سفر، به کاربران خود اطلاع داده که می‌توانند با این عمل، سهم بزرگی در محافظت از محیط‌زیست داشته باشند.

دیجی‌کالا هم در بخشی از فعالیت‌های پروژه‌محور خود برای حفظ محیط‌زیست، به فراخور زمان و نیاز‌های محیط‌زیستی کشور اقداماتی انجام داده است که مهم‌ترین آن‌ها کاشت 1100 نهال بومی در بخش‌های تخریب‌شده هیرکانی، کمک‌رسانی از طریق باشگاه مشتریان و بازی نهال امید برای تامین تجهیزات موردنیاز مهار آتش در جنگل‌های زاگرس و برگزاری پویش قصه‌باف در همکاری با پلتفرم «کمدا» بوده‌اند. این پلتفرم فعال در حوزه تجارت الکترونیکی کشور، دو برنامه کلیدی خود در راستای آینده مسئولیت اجتماعی زیست‌محیطی را هم به «دنیای‌اقتصاد» اعلام کرد که طبق آن، دیجی‌کالا پس از ارزیابی محیط‌زیستی کلیه فعالیت‌های داخلی و خارجی خود، بهینه‌سازی اثرات محیط‌زیستی در شرکت را مدنظر قرار می‌دهد و در ادامه از طریق پلتفرم دیجی کالا مهر، روی نهاد‌های اثرگذار در حوزه محیط زیست همانند نذر طبیعت و انجمن حمایت از حیوانات البرز متمرکز می‌شود.

صرفه‌جویی 18 میلیون لیتری در مصرف سوخت

دیجیتالیزه شدن فرآیند‌ها در کسب‌وکار‌ها که در سال‌های اخیر سرعت و رونق بیشتری هم گرفته است، تاثیر مستقیم و مهمی بر کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی آن‌ها داشته. از آنجایی که بر اساس آمار‌ها و بررسی‌های کارشناسانه، صنعت حمل‌ونقل یکی از آلاینده‌ترین صنعت هاست، لجستیک، حمل‌و نقل و تحویل هوشمند کالا جایگاه خاصی در جهان دارد. پلتفرم «پادرو» که در زمینه ارسال و فروش سفارش‌های آنلاین فعالیت می‌کند، اصلاح فرایند‌های لجستیک را هدف قرار داده است و به این ترتیب تکنولوژی‌هایی را در اختیار شرکت‌های پستی قرار می‌دهد تا بهره وری آن‌ها در استفاده از سیستم لجستیک را افزایش و مصرف انرژی را کاهش دهند. ایجاد زیرساخت یکپارچه فروش آنلاین، ارائه خدمات لجستیک یکپارچه، دسترسی به لاکر‌های هوشمند، پرداخت امن و امانی، خدمات ارسال اختصاصی و اعطای دستگاه‌های پرداخت از جمله سرویس‌های ارائه‌شده توسط این شرکت است. دیجی‌کالا هم به عنوان بزرگ‌ترین بازارگاه آنلاین و پلتفرم فعال در زمینه تجارت الکترونیک، مسوولیت اجتماعی خود در حوزه محیط زیست را در دو دسته طراحی و اجرا می‌کند که شامل فعالیت‌های فرآیندی و پروژه‌های محیط‌زیستی هستند.

دسته اول فعالیت‌ها همزمان با ارائه باکیفیت خدمات به مشتریان، کاهش هزینه و افزایش کارآیی، سعی دارد اثرات محیط‌زیستی را نیز دنبال کند. پروژه‌های بین پکینگ، آپتایم و پودو از جمله فعالیت‌های دیجی‌کالا در راستای ارتقای کیفیت خدمات‌رسانی و حفظ محیط زیست است. بر اساس اعلام دیجی‌کالا، با اجرای پروژه بین پکینگ که هدفش انتخاب بهتر و بهینه کارتن سفارشات مشتریان با استفاده از هوش مصنوعی است، در سال 1400 حدود 500 تن کاهش در مصرف کارتن محقق شده. آپتایم و پودو، طرح دیگر دیجی‌کالا برای کاهش مسیر ناوگان این شرکت در راستای ارسال یک سفارش است. با اجرای این طرح، فقط در سال 1401 به میزان 138میلیون کیلومتر مسافت کل ناوگان برای ارسال بسته‌ها کاهش یافت. همچنین در نتیجه آن، معادل 18میلیون لیتر در مصرف سوخت، صرفه‌جویی شد.

حذف کاغذ و رونق اقتصاد چرخشی

اقتصاد چرخشی که در سال‌های اخیر رواج بیشتری پیدا کرده، در واقع مدلی از تولید و مصرف است که شامل اشتراک‌گذاری، اجاره، استفاده مجدد، تعمیر، نوسازی و بازیافت مواد و محصولات موجود تا حد امکان می‌شود. با پیاده‌سازی این مدل، چرخه عمر محصولات افزایش پیدا می‌کند و در عمل، تولید ضایعات به حداقل خواهد رسید. پلتفرم دیوار که در زمینه خرید و فروش آنلاین فعال است، در گزارشی که در اختیار «دنیای‌اقتصاد» قرار داده است، به تشریح نقش انتشار آگهی‌های مربوط به کالا‌های دست‌دوم در دسته‌های اصلی و زیردسته‌های کالایی را در حفظ محیط‌زیست پرداخته. بر این اساس، به نظر می‌رسد ارتباط موثری میان آگهی کالا‌های دست‌دوم و حفظ محیط‌زیست وجود دارد که با حفظ چرخه استفاده دوباره از محصولات دست‌دوم، به کاهش زباله‌ها و ضایعات منجر می‌شود. بر اساس مطالعه‌ای که در سال 2016 توسط موسسه تحقیقات محیطی IVL سوئد انجام شد، افرادی که محصولات دست‌دوم خریده‌اند، به کاهش 16.3میلیون تنی گاز‌های گلخانه‌ای در پنج بازار اروپایی کمک کردند. به عبارت دیگر، هر چه جهان محصولات کمتری مصرف کند و مصرف‌گرایی کنترل شود، احتمال اینکه آن‌ها دور انداخته و سرانجام به محل‌های دفن زباله منتقل شوند، کمتر خواهد بود. در نتیجه، کشور‌های مختلف وظیفه دارند مقدار کمتری زباله را دفع کنند که این به نفع محیط زیست خواهد بود.

این امر به‌ویژه در مورد محصولات پلاستیکی که دهه‌ها طول می‌کشد تا تجزیه شوند، بسیار جدی‌تر است. هنگامی که شما خرید محصولات دست‌دوم را انتخاب می‌کنید، به طور کلی قدمی به نفع محیط‌زیست برداشته‌اید. با کاهش مصرف، نیاز به منابع تمام‌شدنی مانند سوخت و آب کاهش پیدا می‌کند و می‌توان از این منابع استفاده بهینه‌تری کرد.

در ادامه این گزارش آمده است که خرید لباس‌های دست‌دوم از انتشار 12.5میلیارد کیلوگرم کربن در اکسید جلوگیری می‌کند؛ این مقدار برابر دی‌اکسید کربنی است که در 17هزار بار پرواز به سراسر جهان تولید می‌شود. همچنین، بر اساس گزارشی که موسسه آکسفام منتشر کرده، کمد لباس بزرگسالان به طور متوسط از 106 مورد تشکیل شده است که اگر نیمی از این اقلام دست‌دوم خریداری می‌شد، می‌توانست از انتشار میلیارد‌ها کیلوگرم گاز‌های گلخانه‌ای مضر ناشی از تولید لباس‌های جدید جلوگیری کند. با‌این‌حال، در حال‌حاضر تنها 10درصد از محتویات کمد لباس افراد دست‌دوم است. خرید لباس‌های دست‌دوم، عمر لباس‌ها را افزایش می‌دهد و نیاز به تولید لباس‌های جدید را که منجر به انتشار گاز‌های گلخانه‌ای مخرب اقلیم می‌شوند کاهش می‌دهد. دیوار سهم آگهی‌های منتشرشده از کالا‌های دست‌دوم در این پلتفرم را اعلام کرده است که در این میان ظاهرا کالا‌های دیجیتال در صدر قرار دارند و کالا‌های خانه و آشپزخانه، سرگرمی و فراغت، تجهیزات صنعتی و وسایل شخصی در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

حذف کاغذ هم یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی است که در فرآیند دیجیتالیزه شدن به کمک استارت‌آپ‌ها رخ داده. در همین راستا، شرکت «ازکی» که در حوزه مقایسه و خرید آنلاین بیمه فعالیت می‌کند، برای حفاظت از محیط زیست به‌خصوص درختان، اقدامات جدی در راستای حذف کاغذ از فرآیند صدور بیمه نامه شخص ثالث انجام داده است. با وجود اینکه نسخه کاغذی بیمه شخص ثالث از سه سال پیش اختیاری شد، اما همچنان نسخه کاغذی این بیمه درخواست می‌شد. راهکار «ازکی» در این زمینه آن بود که در زمان دریافت بیمه نامه شخص ثالث، یک گزینه برای آن‌ها فعال شود تا نسخه کاغذی را دریافت نکنند. با این امکان، هزینه 20 هزار تومانی نسخه کاغذی یا به کیف پول کاربران برای خرید‌های بعدی بازگردانده می‌شود، یا در صورت تمایل کاربرها، آن مبلغ به خیریه‌ها برای کمک به آسیب‌دیدگان از زلزله خوی و سیل سیستان و بلوچستان پرداخت خواهد شد.

بر اساس اعلام «ازکی»، با اجرای این طرح حدود 70درصد از کاربران این شرکت دیگر نسخه کاغذی بیمه شخص ثالث را نمی‌خواهند. در نتیجه این طرح، هم کاغذ کمتری مصرف می‌شود و هم دیگر نیازی به ارسال بیمه نامه‌ها با پیک موتوری نیست که این موضوع در کاهش آلودگی‌های حمل‌و‌نقل و مصرف سوخت تاثیرگذار است. درحالی‌که «ازکی» از تاثیر مثبت حذف کاغذ در فرآیند صدور بیمه نامه شخص ثالث خبر می‌دهد، اما ظاهرا برخی از سازمان‌ها برای ارائه کارت سوخت المثنی و رفع توقیف خودروها، همچنان نسخه کاغذی بیمه‌نامه شخص ثالث را می‌خواهند که مصرف نسخه کاغذی این بیمه نامه را در ماه‌های اخیر افزایش داده است.

به اعتقاد کارشناس‌ها، استارت‌آپ‌ها می‌توانند با استفاده از روش‌های دوستدار محیط‌زیست و کاهش ضایعات، هم‌زمان هم اثر منفی خود را بر محیط‌زیست و هم هزینه‌های کسب‌وکارش را کاهش دهند. استفاده از فناوری‌های کارآمد انرژی، کاهش مصرف آب، بازیافت مواد و اتخاذ روش‌های تولید پایدار، پیشنهادی به استارت‌آپ‌ها برای نقش‌آفرینی در حفظ محیط‌زیست است. در این شرایط، با توجه به مغفول ماندن حمایت از محیط‌زیست در اسناد بالادستی و کمرنگ بودن نقش استارت‌آپ‌ها در این حوزه، باید دید که سیاستمدار‌ها و استارت‌آپ‌های ایرانی در آینده چه میزان به مسائل زیست‌محیطی ورود می‌کنند و اقدامات تاثیرگذاری در این حوزه انجام می‌دهند؟

ماجرای فرار ساسی از مسقط چه بود؟

لوسمی لنفوسیتی یا سرطان خون چیست؟