معجزه دستان بانوی هنرمند مازندرانی با "گاله‌ها"/ آرزویم داشتن یک کارگاه حصیربافی است
حصیربافی از آن دست صنایع دستی کهن مازندران است که طی دهه‌های اخیر تا مرز انقراض پیش رفته است و اما با همت هنرمندانی چون خانم احمدعلی‌زاده گودرزی و دستگاه‌های متولی، رشته‌ای بسیار کم هزینه و پر مشتری که توسعه آن در مشاغل خانگی جای بسیار کار و همت دارد. جان دوباره‌ای گرفته است.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از بلاغ؛ حصیربافی یا به زبان بومی شمالی‌ها، کوب‌بافی هنری قدیمی، اصیل و کاملا بومی در شمال کشور به ویژه استان مازندران است که قدمتی کهن و چند هزار ساله دارد؛ هنری بر گرفته از دل آب‌بندان‌های این خطه که در گذشته در کمتر خانه‌ای نبود که نباشد اما امروزه این صنعت در حال منسوخ، دیگر آن هیاهوی سالیان گذشته را ندارد و به هنری زیر خاکی مبدل شده است؛ هنری به جامانده از گذشتگان این مرز و بوم که اکنون، چون لَمِه در انزوای توجه قرار گرفته است. اساس کوب‌بافی به دو گونه خودرو در آب‌بندان‌های شمال کشور با نام محلی گاله و واش بر می‌گردد که در گذشته به عنوان زیرانداز در خانه‌های مازندران به وفور استفاده می‌شد؛ اما رفته رفته با کاهش آب‌بندان‌ها و تبدیل آن به استخرهای پرورش ماهی، این گونه‌ها همچون رغبت نسل‌های جدید برای فعالیت در این صنعت پر زحمت اما اصیل و ارزشمند، کم و کمتر شد و به جایی رسیده است که اکنون به ندرت می‌توان صنعت‌گران این صنایع دستی بومی استان را پیدا کرد؟! کوب بافی در کنار لمه بافی، لاک تراشی، جاجیم و سفال‌گری از صنایع دستی بازمانده از نیاکان خوش ذوق و سخت کوش مازندران است که برگرفته از داشته‌های طبیعی و بومی این استان است؛ هنری تلفیقی از ذوق آدمی با کمترین داشته‌های پیرامون محیطی و بدون استفاده از کمترین اضافه خارجی؛ هر چه هست بافته یا آفریده دست و ذوق و طبیعت است و بس. هنر حصیربافی بیشتر در مرکز و شرق مازندران به دلیل تعدد آب‌بندان‌ها رواج بیشتری نسبت به غرب استان دارد و یکی از صنعت‌گران پر سابقه در این عرصه مرحوم تقیان اهل روستای سیدمحله جویبار بود که نزدیک به 5 دهه از عمرش را پای بقا و ترویج این صنعت گذاشت؛ صنعت‌گری که طی سالیان اخیر از دنیا رفت و اکنون همسر و فرزندان او، داس و دفتین وی را به دست گرفته‌اند و گره روی گره می‌زنند... مع الوصف، کوب بافی هنری اصیل و مختص مازندران است که در پی حوادث جغرافیایی و شاید کم محبتی مسئولان و نسل‌های معاصر، نفس‌هایش به شماره افتاده است و شاید اگر نبود همت والا و ستودنی برخی صنعت‌گران با تعصب و اقدامات چند سال اخیر سازمان میراث، گردشگری و صنایع دستی استان، اکنون مشغول خوردن حلوای انقراض این صنعت کهن بودیم. در ادامه برای اطلاع از کم و کیف آخرین وضعیت این صنعت در استان به سراغ یکی از فعالان این رشته و نیز ایزدی معاون صنایع دستی مازندران رفتیم که در ذیل شرح این گفت‌وگو را می‌خوانید: 4 دهه فعالیت بانوی مازندرانی در رشته حصیربافی ام‌کلثوم احمدعلی‌زاده گودرزی یکی از فعالان رشته حصیربافی از شهرستان بابلسر است که علیرغم سن 54 ساله‌اش اما بسیار با انگیزه و پرشور، نزدیک به 4 دهه در این رشته فعالیت دارد. وی در گفت‌وگو با خبرنگار بلاغ می‌گوید: من در حدود 8 سال سن داشتم که این رشته را پدرم به من آموخت و از آن زمان تاکنون در این رشته فعالیت دارم و بسیار هم راضی هستم. این هنرمند صنایع دستی ادامه داد: بافته‌های من شامل انواع کلاه، سبد، زنبیل، زیرقابلمه و حصیر است که علیرغم اینکه در منزل شخصی خودم فعالیت می‌کنم اما مشتریان فراوانی دارم و هیچ مشکلی در فروش تولیدات خود ندارم. مهم‌ترین مشکل حصیربافان مازندرانی کمبود و گرانی مواد اولیه است خانم احمدعلی‌زاده گودرزی با بیان اینکه بنده اصالتا بابلی هستم اما هم اکنون در بابلسر زندگی و فعالیت کاری دارم؛ گفت: مواد اولیه این رشته، گاله است که قبل‌تر در آب‌بندان‌های اطراف محل زندگی و فعالیت ما وجود داشت و بسیار خوب بود، اما اکنون چندین سال است که به طور قابل توجهی، کم شده است. وی با بیان اینکه در حال حاضر مواد اولیه لازم را از شهرهای فریدونکنار و چالوس تامین می‌کنم؛ تصریح کرد: در حدود سال 93 هر دسته از مواداولیه 3 هزار تومان قیمت داشت، سپس کمی گران‌تر شد اما اکنون و ظرف چند سال، قیمت این مواد اولیه به 120 هزار تومان رسیده است. این هنرمند صنایع دستی با دعوت از خانم‌های خانه‌دار مازندرانی به فعالیت در این رشته، اشاره کرد: کار در این رشته ضمن اینکه یک سرگرمی برای خانم‌ها محسوب می‌شود، قطعا به معیشت آنان در زندگی بسیار کمک خواهد کرد و سرمایه اولیه بسیار کمی هم نیاز دارد. آرزویم داشتن یک کارگاه بزرگ حصیربافی است خانم احمدعلی‌زاده گودرزی تاکید کرد: بسیار علاقه‌مندم که این رشته و کارم را توسعه دهم و بسیار علاقمندم که در نزدیک منزلم یک کارگاه داشته باشم که بتوانم حداقل با ایجاد اشتغال برای 10 نفر، این رشته را در استان توسعه دهم. وی افزود: این رشته نیاز به تجهیزات و خرید دستگاه ندارد و کلیه مراحل ان توسط دست انجام می‌گیرد و هم اینکه یک مکان وسیعی در اختیار من قرار گیرد که بتوانم فعالیت کنم برایم کافی است. این هنرمند صنایع دستی گفت: ما نسل در نسل در رشته حصیربافی فعالیت داشتیم و اکنون من ادامه دهنده راه اجداد خودم در این رشته هستم. خانم احمدعلی‌زاده گودرزی در خصوص زمان بافت یک محصول و نیز قیمت فروش آن در بازار به خبرنگار ما می‌گوید: اگز کاری نداشته باشم از یک صبح تا ظهر می‌توانم 2 زنبیل ببافم که قیمت هر کدام آن حدود بین 150 تا 180 هزار تومان است. وی متذکر شد: مشکل فعلی من تامین مواد اولیه است و هیچ مشکلی در فروش محصولات خود ندارم و مشتریان من از شهرهای مختلف استان با مراجعه به درب منزل، سفارش خود را تحویل می‌گیرند. در ادامه برای اطلاع از آخرین وضعیت این رشته کهن صنایع دستی در مازندران و اقدامات انجام شده در استای احیای و توسعه آن در استان به سراغ یکی از مدیران صنایع دستی رفتیم که شرح آن را در ذیل می‌خوانید: احیای هنرکهن حصیربافی در مازندران
حسین ایزدی با بیان اینکه در سوابق محصولاتی که اصالت‌دار و ریشه‌دار در صنایع دستی استان هستند، حصیربافی یا کوب بافی یکی از نمونه‌های بارز محسوب می‌شود؛ گفت: این رشته از جمله صنایع دستی بومی استان بود که در حال انقراض و منسوخ شدن قرار داشت. وی با بیان اینکه با توجه به اینکه نسل جوان امروز رغبتی به یادگیری و فعالیت این رشته طی سالیان اخیر از خود نشان نداده است؛ افزود: این رشته طی یک دهه اخیر به مرز انقراض و منسوخ شدن رسید و اکنون البته توانستیم با برنامه‌های در دست اجرا و آموزش، آن را احیا کنیم. معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران خاطرنشان کرد: هم اکنون مشاهده می‌کنیم که آب بندان‌ها در استان همچنان وجود دارد اما در آن زمان، استان مازندران به لحاظ بکربودن آب بندان‌ها دارای گیاهان خودروی بسیاری به نام واش یا گاله بود که در ان زمان هنرمندانی که تعدادشان هم فراوان بود این گیاهان را برداشت می‌کردند، خشک می‌کردند و از مواد خشک شده آن، انواع حصیربافی یا محصولات متنوعی را می‌ساختند. این مقام مسئول ادامه داد:. خاستگاه این رشته در استان مازندران، مناطقی از بهشهر، جویبار، بابل، فریدونکنار و بابلسر بوده که غالب آب بندان‌های استان نیز در این مناطق وجود دارد. ایزدی گفت: در گذشته هنرمندان بسیار زیادی در این رشته داشتیم اما متاسفانه به دلیل کاهش رغبت فرزندان و نسل‌های بعدی این اساتید و همچنین کمبود مواد اولیه، این صنعت نیز همچون سایر رشته‌های کهن صنایع دستی، رو به انقراض و منسوخ شدن رفت. وی بیان کرد: در شهرستان بابل نیز هنرمندانی را در این رشته داشتیم که به واسطه آموزش‌هایی که دادیم اکنون تعدادشان زیاد شده است و در شهرهای بابلسر و فریدونکنار نیز در حال آموزش به متقاضیان هستیم. معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران با بیان اینکه بعد از اینکه آب بندان‌ها ما بعضا بابت پرورش ماهی اجاره داده شدند و یا خشک شدند، با کمبود مواد اولیه این رشته مواجه شدیم؛ تصریح کرد: که در ادامه بابت احتمالا سمومی که استفاده می‌شد، تغییرات جوی و تغذیه این گیاهان توسط ماهی‌ها، متاسفانه خود مواد اولیه کاهش یافت و وقتی دسترسی به مواد اولیه برای یک صنعت‌گر سخت و یا قیمت تمام شده آن گران شود، رغبت نیز برای ادامه فعالیت کاهش پیدا می‌کند و دیدیم که این رشته نیز همچون نمدبافی رو به افول نهاد. این مقام مسئول اضافه کرد: ما اولین اقدامی که انجام دادیم جدیت در بحث آموزش بود تا رغبت را در نسل جدید ایجاد کنیم، در گام بعدی نسبت به برندسازی این رشته قدم برداشتیم و اکنون در مرحله توسعه آن هستیم و الآن می‌توانیم بگوییم در حدود 80 نفر در این رشته در استان مازندران مشغول به کار هستند. ایزدی با بیان اینکه تنها در روستای درزیکلا نزدیک به 55 نفر در رشته حصربافی فعالیت و مشغول به کار هستند؛ تصریح کرد: ما در حال پیگیری جهت ثبت ملی روستای درزیکلای بابل به عنوان روستای ملی حصیربافی کشور هستیم که در این راستا ضمن آموزش هنرمندان این رشته، اقدامات مقتضی نیز صورت گرفته است. وی تاکید کرد: گام بعدی ما پس از ثبت ملی روستای درزیکلا بابل، رایزنی و فراهم کردن بستر صادرات تولیدات متنوع این رشته به کشورهای هدف است. معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران مطرح کرد: هیچ یک از فعالان این رشته دارای مشکل فروش تولیدات خود نیستند و جزو رشته‌هایی است که می‌تواند در حوزه مشاغل خانگی مورد توجه و استقبال قرار گیرد.
آنچه از این گفت‌وگو بر می‌آید فعالیت رشته در حال منسوخ کوب بافی هم اکنون با فعالیت 80 استادکار و فعال در این رشته، از مرز انقراض فاصله گرفته است و بقای این اتفاق، نیازمند حمایت همه جانبه از فعالان این رشته است. آنچه مسلم است تمامی این افراد که غالبا در زمره نسل‌های جدید قرار می‌گیرند به صورت خانگی مشغول فعالیت هستند و ضرورت احداث کارگاه‌های کوب بافی در استان برای آموزش تخصصی به هنرجویان و همچنین تولیدات فاخر و تراز ملی و صادرات، به وضوح به چشم می‌آید. کوب بافی هنرِ دست بافته‌ی پدرانِ فرزندان امروز مازندران است که تا چندی پیش، غبار فراموشی روی آن را گرفته بود و اکنون که غبار از روی آن زدوده‌ایم باید برای حفظش، همت را چاشنی حمایت کنیم؛ گاله‌ها منتظرند، دفتین و داس برداریم... انتهای پیام /
