منتظری: مراقب تصویرسازی از ایران در جشنواره‌های جهانی باشیم / معلم: برای سینما بیانیه ندهیم
تهران - ایرنا - هفتادوپنجمین دوره جشنواره کن در حالی به کار خود پایان داد که یکی از عجیب‌ترین ادوار خود را پشت سر گذاشت. از محتوای نه‌چندان محبوب آثار این دوره گرفته تا سیگنال‌های سیاسی که اعتراض‌های گسترده‌ای را در بسیاری از کشورهای جهان به خود دید.
به گزارش خبرنگار سینمایی ایرنا، این دوره جشنواره کن به دلیل حضور اصغر فرهادی در قامت یکی از دوران بخش رقابتی جشنواره، یک نماینده از سینمای ایران در بخش «دوهفته با منتقدان» و دو فیلم از کارگردانان ایرانی در بخش «مسابقه»، مورد توجه بسیاری از ایرانیان بود.
در همین رابطه، رضا منتظری، فعال رسانه که در این دوره از جشنواره حضور داشت، به ایرنا گفت: جشنواره کن هفتادوپنجم از این حیث برای من بیشتر حائز اهمیت بود که ایرانی‌تر بود. از نظر اینکه آقای فرهادی به عنوان داور در این دوره حضور داشت. همچنین از سینمای ایران، یک فیلم در بخش دوهفته با منتقدان که بخش مهمی است، حضور داشت و دو فیلم، یکی به اسم ایران و دیگری به نمایندگی از سینمای ایران که یکی عنکبوت مقدس بود و دیگری، برادران لیلا در بخش مسابقه حضور داشتند. البته که برپایی چتر سینمای ایران در بازار فیلم کن نیز از دیگر وجوه ایرانی جشنواره امسال بود.
امید معلم، فعال رسانه نیز که در جشنواره کن امسال حضور داشت، به ایرنا گفت: جشنواره کن همچون دیگر جشنواره‌های مهم دنیا، ویترینی از سینمای جهان است. آثاری از کشورهای مختلف در جشنواره ثبت‌نام می‌کنند. یک هیات انتخاب وجود دارد و دبیر جشنواره معمولا با هیات انتخاب در تماس است. یک سیاست‌های کلی دارد و بر اساس این، فیلم هایی را در بخش‌های مختلف انتخاب می‌کنند. ما نمی‌توانیم تعیین کنیم که چه آثاری در جشنواره کن حضور پیدا کنند چرا که اساسا ما تعیین‌کننده نیستیم.
عنکبوت مقدس ارتباطی با سینمای ایران ندارد
منتظری درباره فیلم پرحاشیه کن 2022 یعنی عنکبوت مقدس گفت: عنکبوت مقدس ارتباطی با سینمای ایران ندارد. فیلمی است که محصول مشترک 4 کشور اروپایی است و اصلا هیچ ارتباطی به سینمای ایران ندارد. یک کارگردان ایرانی دارد که ساکن ایران نیست و بازیگر خانم این فیلم، سال‌ها است که در ایران سکونت ندارد و در فرانسه زندگی می‌کند.
باید تکلیفمان را در مورد آثار وطنی روشن کنیم
وی افزود: این فیلم تکلیفش مشخص است اما فیلمی مانند برادران لیلا که شرایط متفاوتی نسبت به این فیلم دارد، تصویر مخدوشی از ایران به جهان ارائه می‌دهد به‌طوری‌که مخاطب خارجی که تصوری از ایران ندارد، وقتی این فیلم را مشاهده می‌کند، یک تصویر بسیار بدی از جامعه امروز ایران در ذهنش نقش می‌بندد. بنابراین باید تکلیف را در مورد این آثار که در وطن تولید می‌شوند و در جشنواره‌های معتبر حهان، تصویری را علیه کشورمان نشان می‌دهند، روشن کنیم.
عنکبوت مقدس محصول مشترک 4 کشور اروپایی است و اصلا هیچ ارتباطی به سینمای ایران ندارددر همین رابطه معلم عنوان می‌کند: نقد اجتماعی نشان‌دهنده این است که در کشور ما، جریان گفت‌وگو وجود دارد. فیلم برادران لیلا یک نقد اجتماعی است. یک فیلم ضدتحریمی است چون داستان فیلم در دوران ترامپ می‌گذرد که تحریم‌های بسیار سنگینی بر ایران اعمال کرده و فیلم نشان می‌دهد که طبقه پائین جامعه، چقدر تحت فشار این تحریم‌ها قرار دارد.
مدیرمسئول مجله دنیای تصویر ادامه می‌دهد: فیلمساز (سعید روستایی)، این مساله را ندارد که از روی ایران عبور کند. فیلمساز، دغدغه کشورش را دارد. به هر حال شرایط اقتصادی کشور ما خوب نیست و وقتی فیلمساز در دل جامعه حضور دارد، نمی‌تواند دکمه هشدار خود را روشن نکند و این شرایط اقتصادی را نبیند.
این روزنامه‌نگار با تعجب از اینکه چرا فضای کشور در مورد جشنواره کن، تا این اندازه زرد می‌شود، گفت: چرا ما تا به این اندازه، توجهات را به روی فرش قرمز برده‌ایم؟ سعید روستایی حرف‌های خیلی مهم‌تری در نشست به زبان آورد ولی آنها دیده نمی‌شود و یک اتفاق بین دو بازیگر روی فرش قرمز، خیلی مورد توجه قرار می‌گیرد.
عنکبوت مقدس تصویری عقب‌مانده از ایران نشان می‌دهد
منتظری، در ادامه به فیلم عنکبوت مقدس اشاره می‌کند و می‌گوید: عنکبوت مقدس قرار بوده یک روایتی باشد از تاریخ معاصر که منجر به یک فاجعه اجتماعی شده است. قرار بوده برداشتی باشد از زندگی سعید حنایی که به قاتل عنکبوتی معروف بود. فیلم از لحظه شروع تا لحظه خاتمه، کاملا عامدانه دارد یک تصویر بدوی، عقب‌مانده و متحجر از جامعه امروز ایران نشان می‌دهد.
این منتقد ادامه می‌دهد: در بخش پایانی این فیلم، همه مدافع سعید حنایی هستند و او حتی یک مخالف هم ندارد. یعنی به‌جز خانم خبرنگار (زهرا امیرابراهیمی) همه موافق حنایی هستند و دارند او را تشویق و تحسین می‌کنند و می‌گویند این راه، باید ادامه پیدا کند و به این ترتیب، جلوی دادگاهش تحصن می‌کنند، شعار می‌دهند و از این حرکت، حمایت می‌کنند. فیلم نشان می‌دهد که ایرانی‌ها، از هر سن و طیف فکری، طرفدار این خون‌ریزی هستند.
عنکبوت مقدس نشان می‌دهد که ایرانی‌ها، از هر سن و طیف فکری، طرفدار این خون‌ریزی هستندقبل از تیتراژ پایانی عنکبوت مقدس از سالن خارج شدم
منتظری می‌افزاید: وقتی فیلم تمام شد، منتظر تیتراژ ننشستم چون قبل از آغاز فیلم، یک فیلمساز انگلیسی کنارم نشست و من با افتخار، راجع سینمای کشورم با او گپ زدم و گفتم که کارگردان این فیلم هم ایرانی است. در پایان، به‌گونه‌ای از کنار او بلند شدم و در تاریکی، از سالن خارج شدم چون گفتم او الان فکر می‌کند که من هم یکی از این آدم‌ها هستم که یک عقب‌مانده متحجر است و امکان دارد هر لحظه، یک چاقو از جیبم دربیاورم و شروع به قتل‌عام آدم‌ها کنم.
منتظری، عنکبوت مقدس را فیلم بسیار ضعیفی می‌داند و عنوان می‌کند: این فیلم دقیقا از بابت ضعف می‌تواند همسو و هم‌راستا با فیلم‌هایی باشد که پیش از این علیه ایران تولید شده است. فیلم‌هایی که وقتی ما آنها را دیدیم، فهمیدیم چه آثار ضعیفی بودند مانند بدون دخترم هرگز یا سنگسار ثریا، فیلم‌هایی که نه ساختار فنی دارند و پر از شعارهای گل‌درشت هستند علیه کشور ما.
در مقابل، معلم معتقد است که عنکبوت مقدس فیلمی است که می‌توانست در بخش رقابتی جشنواره کن حضور داشته باشد. او در دلیل این ادعای خود می‌گوید: فیلم قبلی عباسی (مرز) در جشنواره کن، برنده بهترین فیلم بخش نوعی نگاه شد. عنکبوت مقدس، بهترین فیلم فیلمسازش نیست که این را تمام منتقدان خارجی هم می‌گویند و فیلم به همین واسطه، نمره متوسطی در نشریات جهانی به دست آورده ولی به لحاظ سینمایی، فیلم استانداردی است. از نظر سینمایی فیلم قابل‌توجهی است. چند جنبه در آن است که اثر را از جانب فنی، مورد توجه می‌کند ازجمله موسیقی، تدوین و نوع فیلمبرداری آن.
معلم ادامه می‌دهد: ما شاهد ساخت یک فیلم هستیم که در ایران تولید نشده و فیلمسازش، آن را با تفکرانی که داشته و تفکراتی که آن تهیه‌کنندگان اروپایی ممکن است داشته باشند، در اردن جلوی دوربین برده است. تا جایی که می‌دانم، فیلم قرار بوده در ایران ساخته شود اما نشده است. قطعا اگر فیلم در ایران ساخته می‌شد، یک جور دیگر به تولید میرسید و یک سری از موارد در فیلم نبود. من در مورد این فیلم نقدی دارم حالا که موافقان قاتل را نشان می‌دهد، کمی مخالفان قاتل را هم نشان می‌داد.
در مورد این فیلم نقدی دارم حالا که موافقان قاتل را نشان می‌دهد، کمی مخالفان قاتل را هم نشان می‌داد
این فعال رسانه ادامه می‌دهد: فیلم، با همه نقدهایی که به آن وارد میکنیم یا نمی‌کنیم، ساخته شده است. حالا نباید ناگهان یک واکنش عجیبی نشان دهیم که فیلمساز را به نماد تبدیل کنیم. این اتفاق، فیلم را مهم‌تر می‌کند. ما اگر می‌خواهیم پاسخی به هر نوع فیلمی دهیم، باید با فیلمسازی‌مان بدهیم.
بیانیه دادن ها کمکی به سینمای ما نمی کند
معلم با بیان اینکه فیلمی ساخته شده و حالا راهش این نیست که بیائیم و راجع آن بیانیه بدهیم، گفت: این بیانیه دادن‌ها کمکی نمی‌کند. طی روزهای اخیر، چند نفر که سینمایی هم نیستند، به من گفتند که عنکبوت مقدس را دیده‌ای؟ یعنی این کار انجام شده تا تمام مردم ایران این فیلم را تماشا کنند.
وی ادامه می‌دهد: وقتی کارگردانی از ایران می‌رود، طبیعی است که عنکبوت مقدس می‌سازد. ما هر چقدر هم که بیانیه بدهیم، آن فیلم اکران می‌شود و این حرکات، به فروش فیلم کمک می‌کند. اکنون در غرب می‌گویند این فیلمی است که مفهومی دارد که ما برویم و ببینیم که ایرانی‌ها از چه موضوعی عصبانی هستند.
برخی سلبریتی‌های ما، خودتخریبی ملی و فرهنگی می‌کنند
معلم همچنین به مصاحبه ترانه علیدوستی واکنش نشان داده و می‌گوید: از خانم علیدوستی سوالی می‌پرسند و ایشان در پاسخ، یک سری از مسائل را مطرح می‌کنند. من ممکن است با بعضی از مسائل زاویه داشته باشم اما مساله این است که ما همیشه از هنر توقع داریم.
منتظری هم در نقد رفتارهایی از این دست در جشنواره‌های خارجی از سوی سلبریتی‌های وطنی گفت: واقعا یک عده از سلبریتی‌های ما متاسفانه حاضر هستند به قیمت خودتخریبی وطنی و فرهنگی، اظهارنظرهایی داشته باشند تا فقط دیده شوند و احیانا کرنشی هم جلوی غربی‌ها کنند که یک جایزه‌ای هم به آنها داده شود. یک هنرمند وقتی که به نمایندگی از کشور خود در جشنواره‌ای بین‌المللی حضور پیدا می‌کند، آیا نماینده فرهنگی کشور خودش هست یا نه؟ آیا باید از کشور و ملیت خودش دفاع کند یا آن را تخریب کند؟
از همین مردم به فرش قرمز کن رسیده اید
برخی سلبریتی‌های ما اظهارنظرهایی دارند تا فقط دیده شوند و احیانا کرنشی هم جلوی غربی‌ها کنند که یک جایزه‌ای هم به آنها داده شود.وی ادامه می‌دهد: اگر چنین نیست و این آزادی‌ها نیست، شما چگونه به اینجا رسیده‌اید و چگونه توانسته‌اید در این مملکت کار کنید و درآمدهای آنچنانی و میلیاردی داشته باشید. از کجا مطرح شده‌اید و از کجا رفته‌اید روی فرش قرمز جشنواره‌های خارجی شرکت کرده‌اید؟ از همین کشور و از همین خاک رفته‌اید.
منتظری ادامه داد: مردم همین خاک و حکومت همین آب و خاک به شما کمک کرده تا به اینحا برسید. درد من اینجاست که ما ایرانی‌ها، به هر کجا که می‌رویم، فراموش میکنیم و دچار یک استحاله فرهنگی شده‌ایم و طی آن، عقبه خود را فراموش میکنیم. خیلی دوست داریم خودمان را در تضاد با سیاست‌ها و جریان حاکم نشان دهیم و این‌گونه می‌خواهیم خود را مطرح کنیم درحالی که مشغول خودزنی هستیم.
ایران، صاحب گفتمان و صاحب سینما است
معلم در بخش پایانی صحبت‌های خود و در واکنش به داوری اصغر فرهادی در کن 2022 گفت: حضور جهانی ایران در هر شاخه از ورزش، هنر و حوزه‌های مختلف دیگر مهم است. پدرم همیشه می‌گفت: تریبون‌ها را رها نکنید، احمق‌ها جای شما را می‌گیرند. من خیلی به این اصل معتقد هستم. اگر سینمای ما دارای تریبون است، باید از آن تریبون حمایت کنیم و در این راستا، چه دولت و چه مردم کشور باید حمایت کنند. حالا ممکن است در برخی اوقات، آسیب‌هایی را به همراه داشته باشد که ما باید بزرگ‌تر از این حرف‌ها باشیم که وقتی از آسیب ضربه می‌خوریم، نگوئیم که دیگر نباید حضوری جهانی داشته باشیم بلکه باید اتفاقا حضور داشته باشیم.
معلم با بیان اینکه سینما، جنبه مهم یک تمدن است، افزود: باید این نکته مهم را در نظر گرفت که کشورهای زیادی صاحب سینما نیستند. اینکه ما صاحب سینما و صاحب گفتمان هستیم، خیلی در دنیا مهم است و باید این گفتمان را حفظ کنیم حتی اگر در جایی رئیس هیات داوران نباشیم و تنها داور باشیم. یک جا قرار باشد فیلم‌مان در بخش مسابقه باشد اما ناگهان بگذارند در بخش دوهفته با منتقدان. هیچ اشکالی ندارد. همین که حضور پیدا کنیم، نام ایران می‌ماند و این خیلی جذاب است.
منتظری هم در این رابطه اظهار داشت: با اینکه پرچم کشورمان در جشنواره‌های سینمایی جهان به اهتزاز درمی‌آید و نام ایران می‌درخشد، قطعا موافق هستم اما با این مخالفم که حضور سینماگران ایرانی در جشنواره‌های جهانی در هر بخش و قامتی بخواهد باعث شود که دستاوردهای کشورمان نادیده گرفته شود و فرهنگ کشورمان دچار یک نوع ویرانی شود و تصویری مخدوش از جامعه امروز کشورمان به جهانیان عرضه شود.
هفتادوپنجمین جشنواره فیلم کن با پذیرش فیلم عنکبوت مقدس که توهینی آشکار به ساحت امام رضا (ع) بود و اعطای جایزه بهترین بازیگر زن به زهرا امیرابراهیمی، حواشی متعددی را در میان ایرانیان سراسر جهان به وجود آورد.