منحنی معکوس رشد اقتصادی
سطح نرخ رشد اقتصادی به‌دلیل اینکه با نرخ سال قبل سنجیده می شود، به‌عنوان یک عدد مطلق آن‌چنان قابل ارزیابی نیست.
در واقع اگر نرخ رشد تنها برای یک سال بالا باشد مطلوبیتی ندارد و اگر پایین باشد، الزاما خبر بدی به حساب نمی آید. بنابراین برای فهم نرخ رشد هر چه سال‌های قبل و بعد را بیشتر کنیم و یک بازه زمانی را در نظر بگیریم، اطلاعات بیشتری به مخاطب می‌دهد و تصویر مناسب‌تری از روند اقتصاد به‌دست می‌آوریم.
برای ارزیابی اقتصاد ایران نیز لازم است رشد‌ها را در یک بازه زمانی بسنجیم تا به فهم منطقی تری از نرخ رشد سال جاری و سال‌های بعد دست یابیم. اطلاعات منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران و بانک مرکزی نشان می دهد نرخ رشد اقتصادی سال1400 به میزان بسیار زیادی متاثر از نرخ رشد پایین دو سال قبل از آن بوده است.
وقتی به هر دلیلی نرخ رشد اقتصادی کشور برای چند سال منفی می شود، نرخ رشد مثبت پس از آن را باید تعدیل نرخ های رشد منفی تلقی کرد تا اینکه آن را ناشی از تقویت بنیان های تولید در نظر گرفت یا آن را به‌عنوان کارنامه مثبت اقتصادی قلمداد کرد. در سال‌های بعد از نرخ منفی رشد، ظرفیت های خالی به‌کار گرفته می شود و در نتیجه نرخ رشد خود به خود بالا می رود. واقعیت آن است که بنیان های اقتصادی در چند سال اخیر نه تنها در حال تقویت نبوده، بلکه به مرور زمان تضعیف هم شده است. بنابراین انتظار می رود که نرخ‌های رشد سال‌های آتی کم و کمتر شود.
اما این بنیان ها را می توان در این عوامل خلاصه کرد: کیفیت حکمرانی، انباشت سرمایه اجتماعی، بهره‌وری و بهبود فضای کسب‌وکار کشور. این عوامل اگر رو به تخریب نباشند، می توانند سال بعد از دوره نرخ منفی، رشد را مثبت کند. با این وجود اثری از تغییر محسوس مثبت در این عوامل نداریم.
از این رو انتظار داریم که نرخ‌های رشد اقتصادی روند نزولی را طی کنند. چراکه برای افزایشی شدن نیاز است که یا بهره وری بالا رود یا نیروی انسانی افزایش یابد یا کیفیت آن بهتر شود یا انباشت سرمایه بیشتری داشته باشیم یا در نهایت سطح تکنولوژی بالاتر رود. تقریبا همه این عوامل در سال‌های1401 و 1402 غایب بوده اند. بنابراین انتظار نرخ رشد اقتصادی کمتر، واقع بینانه است. گذشته از اینها سرمایه اجتماعی، فضای کسب‌وکار کشور و کیفیت حکمرانی هم در حال بهبود نبوده‌اند.
در این میان باید به یک نکته اشاره کرد و آن اینکه متغیرهای برون‌زا می توانند این فرمول نرخ رشد را تغییر دهند. مثلا با یک توافق در پرونده هسته ای ایران، می توان برای مدتی نرخ رشد اقتصادی را بالا برد. اگرچه احتمال این توافق نیز در حال کمرنگ شدن است.
در مجموع اگر افق تحلیل خود را از سال 1398 تا 1403 گسترش دهیم که به اندازه یک برنامه پنج‌ساله می شود، می توان تغییرات نرخ رشد اقتصادی این دوره را به یک منحنی U معکوس شبیه سازی کرد. یعنی سال‌های منفی و سپس سال‌های میانی با نرخ رشد مثبت اما نه چندان خیره‌کننده و سپس کاهش نرخ رشد اقتصادی. در این صورت انتظار داریم سال‌های 1401 تا 1403 نرخ رشد اقتصادی بر مبنای این منحنی نسبت به سال 1400، بدون تغییرات مثبت در عوامل بنیادین، کاهنده باشد.
منبع: دنیای اقتصاد
همچنین بخوانید