مهمترین اعمال شب و روز عید فطر

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، یکی از مهمترین شب‌ها و روزها در طول سال شب و روز اول ماه شوال است از آن به عنوان «عید فطر» یاد می‌شود. از جمله در رویات عنوان شده که شب اول ماه شوال کمتر از شب قدر نیست. به همین دلیل در روایت‌ها توصیه‌های بسیاری برای بزرگداشت و انجام دعا و عبادت در شب عید فطر عنوان شده است.

برای شب و روز ماه اول شوال اعمالی توصیه شده که مهمترین آنها را مرور می‌کنیم:

اعمال شب عید فطر

شب عید فطر (شب اول ماه شوال) یکی از شب‌های شریف است و در فضیلت و ثواب عبادت و احیای آن احادیث بسیاری وارد شده، برای آن چند عمل مستحب است:

اول:

هنگامی که آفتاب غروب کرد، غسل کنید.

دوم:

شب عید فطر را با دعا، نماز و اسغفار و بیتوته در مسجد بگذرانید. چنانکه درباره شب‌زنده‌داری آغاز ماه شوال توصیه بسیار شده است.

سوم:

بعد از اقامه نماز مغرب و عشا و نماز صبح و نماز عید، این دعا را بخوانید:

اللهُ أَکبَرُ اللهُ أَکبَرُ لَااِلهَ اِلا اللهُ وَاللهُ أَکبَرُ اللهُ أَکبَرُ وَ لِلهِ الحَمدُ، الحَمدُ لِلهِ عَلَی مَا هَدانا، وَلَهُ الشکرُ عَلَی مَا أَولانا.

خدا بزرگ‌تر است، خدا بزرگ‌تر است، معبودی جز خدا نیست و خدا بزرگ‌تر است و خدای را سپاس و سپاس خدای را بر آنچه ما را بدان هدایت کرد و او را شکر بر آنچه به ما ارزانی داشت.

چهارم:

زمانی که نماز مغرب و نافله آن را خواندید، دست‌ها را به سمت آسمان بلند کرده و بگویید:

یَا ذَا المَن وَالطولِ، یَا ذَا الجُودِ، یَا مُصطَفِیَ مُحَمد وَناصِرَهُ صَل عَلَی مُحَمد وَآلِ مُحَمد وَاغفِر لِی کُل ذَنب أَحصَیتَهُ وَ هُوَ عِندَکَ فِی کِتاب مُبِین.

ای صاحب نعمت و کرم، ای دارای جود، ای برگزیننده محمد و ای یاور او، بر محمد و خاندان محمد درود فرست و بر من بیامرز هر گناهی که شماره نمودی‌اش و آن پیش تو در کتابی آشکار است.

سپس به سجده بروید و در سجده «صد مرتبه» بگویید: «أَتُوبُ اِلَی اللهِ؛ به‌سوی خدا می‌پویم»، سپس هر حاجتی که دارید از خدا بخواهید.

در روایت آمده است که بعد از نماز مغرب به سجده بروید و بگویید:

یَا ذَاالحَولِ یَا ذَاالطولِ یَا مُصطَفِیاً مُحَمداً وَناصِرَهُ صَل عَلَی مُحَمد وَآلِ مُحَمد وَاغفِر لِی کُل ذَنب أَذنَبتُهُ وَنَسِیتُهُ أَنَا وَهُوَ عِندَکَ فِی کِتاب مُبِین.

ای صاحب قدرت، ای دارای عطا، ای برگزیننده محمد و ای یاور او، بر محمد و خاندان محمد درود فرست و بر من بیامرز هر گناهی را که مرتکب شدم و آن را فراموش کردم و آن گناه نزد تو در کتابی آشکار است.

سپس «صد مرتبه» بگویید: «أَتُوبُ اِلَی اللهِ؛ به‌سوی خدا می‌پویم».

پنجم:

امام حسین علیه‌السلام را زیارت کنید که فضیلت بسیار دارد. اگر امکان زیارت از نزدیک مقدر نیست، زیارت عاشورا را بخوانید.

ششم:

ده مرتبه ذکر «یَا دائِمَ الفَضلِ» را بگویید.

هفتم:

دو رکعت نماز به جا بیاورید؛ در رکعت اول پس از سوره «حمد»، هزار مرتبه «توحید» و در رکعت دوم «یک مرتبه» بخوانید و پس از سلام سر به سجده گذاشته و «صد مرتبه» بگویید: «أَتُوبُ اِلَی اللهِ». آنگاه بگویید:

یَا ذَا المَن وَالجُودِ، یَا ذَا المَن وَالطولِ، یَا مُصطَفِیَ مُحَمد صَلی اللهُ عَلَیهِ وَآلِهِ صَل عَلَی مُحَمد وَآلِهِ وَافعَل بِی کَذا وَکَذا. (به جای «کذاوکذا» حاجات خود را بخواهید.)

ای دارای نعمت و جود، ای صاحب بخشش و عطا، ای برگزیننده‌ی محمد (درود خدا بر او و خاندانش)، بر محمد و خاندانش درود فرست و با من چنین و چنان کن.

در روایت آمده که حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه‌السلام این دو رکعت نماز را به این کیفیت به جا می‌آورد، سپس سر از سجده برمی‌داشت و می‌فرمود: به‌حق آن خدایی که جانم در دست قدرت اوست، هرکه این نماز را به جا آورد، هر حاجت که از خدا بطلبد به یقین عطا فرماید و اگر به شماره ریگ‌های بیابان گناه داشته باشد، خدا آنها را بیامرزد.

در روایت دیگری به جای «هزار مرتبه» سوره «توحید»، «صد مرتبه» وارد شده، اما این نماز را باید پس از نماز مغرب و نافله آن بجا آورد.

شیخ طوسی و سید ابن طاووس پس از پایان نماز، دعایی نقل کرده‌اند که متن در کتاب مفاتیح الجنان آمده است.

هشتم:

چهارده رکعت نماز بجای آورید، در هر رکعت سوره «حمد» و «آیت‌الکرسی» و «سه مرتبه» سوره «توحید» را بخوانید تا در برابر هر رکعتی ثواب 40 سال عبادت و ثواب عبادت هر که در آن ماه روزه گرفته و نماز خوانده، برای شما باشد.

نهم:

شیخ طوسی در کتاب «مصباح» نوشته: در آخر شب غسل بجای آور و تا طلوع فجر در جای نماز خود بنشین.

اعمال روز عید فطر

روز اول ماه شوال که روز عید فطر است، چند عمل دارد:

اول:

بعد از نماز صبح و نماز عید، «تکبیراتی که در شب عید» پس از نماز فریضه می‌خواندید، بخوانید.

دوم:

بعد از نماز صبح دعایی را که سید روایت کرده: «اللهُمَ اِنِی تَوَجَهتُ اِلَیکَ بِمُحَمَد أَمامِی...» را تا آخر بخوانید و خواندن این دعا پس از نماز عید ذکر شده است.

سوم:

فطریه را قبل از نماز عید فطر، به شرحی که مراجع اعمال کرده‌اند کنار بگذارید. البته باید دقت داشت که فطریه (زکات فطره) واجب مؤکد و شرط قبولی روزه ماه رمضان است و موجب حفظ انسان تا سال آینده است.

چهارم:

غسل روز اول ماه شوال را به حا آورید. بهترین زمان برای غسل، بعد از طلوع فجر تا زمان اقامه نماز عید فطر است. توصیه شده که غسل زیر سقف پوشیده انجام شود و در زمان غسل کردن بگویید:

اللهُمَ اِیماناً بِکَ وَتَصدِیقاً بِکِتابِکَ وَاتِباعَ سُنَهِ نَبِیِکَ مُحَمَد صَلَی اللهُ عَلَیهِ وَآلِهِ.

خدایا، تنها برای ایمان به تو و تصدیق به کتاب تو و پیروی از روش پیامبر تو، محمد درود خدا بر او و خاندانش باد.

سپس «بسم الله» بگویید و غسل کنید. بعد از اتمام بگویید:

اللهُمَ اجعَلهُ کَفَارَهً لِذُنُوبِی وَ طَهِر دِینِی، اللهُمَ أَذهِب عَنِی الدَنَسَ.

خدایا، این غسل را کفاره گناهانم قرار ده و دینم را پاک کن، خدایا، هر آلودگی را از من برطرف فرما.

پنجم:

لباس نیکو پوشیدن، معطر کردن بدن و رفتن به صحرا یا هر مکان باز برای اقامه نماز عید زیر آسمان (غیر از شهر مکه) اعمال دیگر روز عید فطر است.

ششم:

در اول روز و قبل از اقامه نماز عید فطر چیزی بخورید. بهتر است با خرما یا شیرینی باشد. همچنین روایت شده خوردن مقدار کمی از تربت امام حسین علیه السلام که از هر دردی شفاست، مستحب است.

هفتم:

وقتی برای رفتن به نماز عید آماده شدید، سعی کنید قبل از طلوع آفتاب بیرون نروید. همچنین دعاهایی را که سید ابن طاووس در کتاب اقبال نقل کرده را بخوانید. از جمله این دعا که ابوحمزه ثمالی از امام باقرعلیه‌السلام روایت کرده است:

اللهُمَ مَن تَهَیَأَ فِی هذَا الیَومِ أَو تَعَبَأَ أَو أَعَدَ وَاستَعَدَ لِوِفادَه اِلی مَخلُوق رَجاءَ رِفدِهِ وَنَوافِلِهِ وَفَواضِلِهِ وَعَطایَاهُ فَاِنَ اِلَیکَ یَا سَیِدِی تَهیِئَتِی وَتَعبِئَتِی وَ اِعدادِی وَاستِعدادِی رَجاءَ رِفدِکَ وَجَوائِزِکَ وَنَوافِلِکَ وَفَواضِلِکَ وَفَضائِلِکَ وَعَطایاکَ، وَقَد غَدَوتُ اِلی عِید مِن أَعیادِ أُمَهِ نَبِیِکَ مُحَمَد صَلَواتُ اللهِ عَلَیهِ وَعَلَی آلِهِ، وَلَم أَفِد اِلَیکَ الیَومَ بِعَمَل صالِح أَثِقُ بِهِ قَدَمتُهُ، وَلَا تَوَجَهتُ بِمَخلُوق أَمَلتُهُ، وَلکِن أَتَیتُکَ خاضِعاً مُقِراً بِذُنُوبِی وَ اِساءَتِی اِلی نَفسِی، فَیا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ اغفِر لِیَ العَظِیمَ مِن ذُنُوبِی، فَاِنَهُ لَایَغفِرُ الذُنُوبَ العِظامَ اِلا أَنتَ، یَا لَااِلهَ اِلا أَنتَ یَا أَرحَمَ الرَاحِمِینَ.

خدایا، هرکس در این روز آماده شد یا نیت کرد یا مهیا و مستعد شد، برای ورود به درگاه یکی از بندگانت به امید جایزه‌ها و صله‌ها و بهره‌ها و عطاها، ولی ای آقای من آماده شدن و قصد کردن و مهیا و مستعد شدن من تنها به‌جانب توست به امید جایزه‌ها و صله‌ها و بهره‌ها و عطاهایت، اینک صبح کردم در عیدی از اعیاد امت پیامبرت محمد (درود خدا بر او و خاندانش)، درحالی‌که به عمل صالحی که به آن اطمینان کنم و آن را پیش آورده باشم بر تو وارد نشدم و به مخلوقی که آرزومندش باشم رو نکردم، بلکه در حال فروتنی تنها به‌جانب تو آمده‌ام و به گناه و بدی نسبت به خویش اعتراف دارم، پس ای بزرگ، ای بزرگ، ای بزرگ، گناهان بزرگم را بیامرز که گناهان بزرگ را جز تو نیامرزد، ای که معبودی جز تو نیست، ای مهربان‌ترین مهربانان.

هشتم:

نماز عید را بخوانید. این نماز دو رکعت است، در رکعت اول سوره‌های «حمد» و «اعلی» و پس از سوره «حمد» و «اعلی»، «پنج تکبیر» بگویید و بعد از هر تکبیری دست به قنوت بردارید و بگویید:

اللهُمَ أَهلَ الکِبرِیاءِ وَالعَظَمَهِ، وَأَهلَ الجُودِ وَالجَبَرُوتِ، وَأَهلَ العَفوِ وَالرَحمَهِ، وَأَهلَ التَقوی وَالمَغفِرَهِ، أَسأَلُکَ بِحَقِ هذَا الیَومِ الَذِی جَعَلتَهُ لِلمُسلِمِینَ عِیداً، وَ لِمُحَمَد صَلَی اللهُ عَلَیهِ وَآلِهِ ذُخراً وشَرَفاً وَمَزِیداً أَن تُصَلِیَ عَلَی مُحَمَد وَآلِ مُحَمَد وَأَن تُدخِلَنِی فِی کُلِ خَیر أَدخَلتَ فِیهِ مُحَمَداً وَآلَ مُحَمَد، وَأَن تُخرِجَنِی مِن کُلِ سُوء أَخرَجتَ مِنهُ مُحَمَداً وَآلَ مُحَمَد صَلَواتُکَ عَلَیهِ وَعَلَیهِم أجمَعِین. اللهُمَ اِنِی أَسأَلُکَ خَیرَ مَا سَأَلَکَ مِنهُ عِبادُکَ الصَالِحُونَ، وَأَعُوذُ بِکَ فِیهِ مِمَا استَعاذَ مِنهُ عِبادُکَ الصَالِحُونَ.

خدایا، ای اهل بزرگی و عظمت و ای اهل جود و سلطنت و اهل گذشت و رحمت و اهل تقوا و مغفرت، از تو درخواست می‌کنم به‌حق این روز که برای مسلمانان عید قرار دادی و برای محمد (درود خدا بر او و خاندانش) ذخیره و فزونی در شرف که بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و مرا در هر خیری که محمد و خاندان محمد را وارد نمودی وارد کنی و از هر شری که محمد و خاندان محمد (درود خدا بر او و خاندانش) را بیرون آوردی مرا بیرون آوری، خدایا از تو درخواست می‌کنم، بهترین چیزی که بندگان شایسته‌ات درخواست کردند و به تو پناه می‌آورم از آنچه بندگان شایسته‌ات به تو پناه بردند.

سپس «تکبیر ششم» را گفته و به رکوع رفته و پس از رکوع و سجود برای رکعت دوم قیام کنید و پس از سوره «حمد»، سوره «شمس» را بخوانید، سپس «چهار تکبیر» بگویید و پس از هر تکبیری دست به قنوت بردارید و همان دعا را بخوانید. چون تمام شد «پنجمین تکبیر» را گفته و به رکوع بروید و نماز را به پایان برسانید و پس از سلام تسبیحات حضرت زهرا سلام‌الله علیها را بجا آورید.

بعد از نماز عید، دعاهای بسیاری وارد شده که شاید بهترین آنها، «دعای 46 صحیفه کامله سجادیه است.

مستحب است نماز عید زیر آسمان و روی زمین بدون فرش خوانده شود و از جایگاه نماز، از غیر آن راهی که به نماز آمده بود بازگردد و برای قبول شدن اعمال برای برادران دینی خود دعا کند.

نهم:

امام حسین علیه السلام را زیارت کنید.

دهم:

دعای ندبه را بخوانید. سید ابن طاووس فرموده: چون از دعا فارغ شوید، به سجده بروید و بگویید:

أَعُوذُ بِکَ مِن نار حَرُها لَایُطفَأ، وَجَدِیدُها لَایَبلی، وَعَطشانُها لَایُروی.

به تو پناه می‌آورم از آتشی که حرارتش خاموش نمی‌شود و تازه‌اش کهنه نمی‌گردد و تشنه‌اش سیراب نمی‌شود.

سپس گونه راست را بر زمین گذاشته و بگویید:

اِلهِی لَاتُقَلِب وَجهِی فِی النَارِ بَعدَ سُجُودِی وَتَعفِیرِی لَکَ بِغَیرِ مَن مِنِی عَلَیکَ بَل لَکَ المَنُ عَلَیَ.

خدایا، رخسارم را پس از سجده و به خاک مالیدن آن برای تو در آتش زیرورو مکن که من در این کار بر تو منت ندارم، بلکه تنها تو را بر من منت است.

سپس گونه چپ را بر زمین گذاشته و بگویید:

ارحَم مَن أَساءَ وَاقتَرَفَ وَاستَکانَ وَاعتَرَفَ.

رحم کن بر کسی که بد کرده و مرتکب گناه شده و بیچاره گشته و اعتراف نموده است.

آنگاه به حال سجده برگردید و بگویید:

اِن کُنتُ بِئسَ العَبدُ فَأَنتَ نِعمَ الرَبُ، عَظُمَ الذَنبُ مِن عَبدِکَ فَلیَحسُنِ العَفوُ مِن عِندِکَ یَا کَرِیمُ.

اگر من بنده بدی بودم، تو پروردگار خوبی هستی، گناه از بنده‌ات بزرگ شده، شایسته است گذشت از جانب تو نیکو باشد ای کریم.

پس 100 مرتبه بگویید: العَفوَ العَفوَ.

آنگاه سید فرموده: امروزت را به بازی و اهمال‌کاری سپری مکن، درحالی‌که نمی‌دانی آیا از نظر اعمال مردودی، یا پذیرفته؟ اگر امید پذیرفته‌شدن داری، آن را با سپاس زیبا تلافی کن و اگر از مردودشدن در هراسی، پس دچار اندوه طولانی باش.