مهم‌ترین عامل وحدت‌بخش در سیره پیامبر (ص) و امام صادق (ع) چیست؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، وحدت در ادبیات دینی و سیاسی ما سال‌هاست که بر مفهوم «وحدت اسلامی» و یا «وحدت بین مذاهب» حمل می‌شود. این مفهوم در کنار واژه‌های دیگری نظیر اتحاد، همدلی، همسازگاری، وفاق، تفوق، جماعت و انسجام دیده می‌شود و در واقع نوعی اتحاد معنایی را ایجاد می‌کند. سیره پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل عترت علیهم‌السلام مبنی بر دعوت به حفظ وحدت و دوری از اختلاف و تفرقه بود؛ از آن رو که دشمنان اسلام همواره با استفاده از حربه‌های تفرقه‌آمیز در صدد شکاف بین مسلمانان و در نهایت براندازی نظام اسلامی بوده‌اند؛ همچنان که آنها تلاش دارند از طریق شناسایی نقاط اختلافی بین مسلمانان و برجسته‌سازی و دامن زدن به آنها، زمینه فاصله گرفتن هرچه بیشتر مسلمانان را فراهم کنند؛ از این جهت تقویت عنصر وحدت یعنی تلاش در جهت حفظ اصولی که نبی مکرم اسلام و اهل بیت وحی در طی مأموریت خویش بابت آن، از تمام هستی خویش گذشتند. ماجرای سکوت امیرالمؤمنین علیه‌السلام طی ماجرای سقیفه برای حفظ وحدت مسلمانان و جلوگیری از سوءاستفاده دشمنان از نمونه‌های بارز سیره عترت در موضوع وحدت است.

از مهم‌ترین عناصری که می‌تواند در وحدت بین مسلمین مؤثر باشد، سعه‌ی صدر و حُسن خُلق است. ما این دو گزاره را در زندگانی رسول الله صلی الله علیه و آله و سایر عترت مشاهده می‌کنیم. خود وجود مقدس پیامبر با همین اخلاق نیکو بود که در بین اعراب جاهلی پایه‌های امت و بعد تمدن اسلامی را تشکیل داد. ایشان به اذن‌الله قبایل مختلف اعراب جاهلی را با اخلاق زیبای خویش به اتحاد رساند. خداوند در این باره می‌فرماید: «و‌ اَلَفَ بَینَ قُلوبِهِم لَو اَنفَقتَ ما فِی الاَرضِ جَمیعًا ما اَلَفتَ بَینَ قُلوبِهِم ولکِنَ اللهَ اَلَفَ بَینَهُم اِنَهُ عَزیز حَکیم؛ خداوند میان دلهایشان الفت انداخت و اگر آنچه در زمین بود هزینه می‌کردی نمی‌توانستی میان دلهایشان الفت بیندازی؛ اما خداوند میان آنها الفت افکند که او عزیز و حکیم است». همچنان که امام صادق علیه‌السلام ذیل این آیه فرمود: «آنها همان انصارند؛ بین اوس و خزرج درگیری شدید و دشمنی در عصر جاهلیت رخ داد؛ پس خداوند میان دلهایشان الفت انداخت و آنها را به وسیله پیامبرش نصرت کرد؛ پس کسانی که خداوند بین قلب‌های‌شان الفت انداخت، به صورت خاصه برای انصار است؛ فَهُمُ الأَنصَارُ کَانَ بَینَ الأَوسِ وَ الخَزرَجِ حَرب شَدِید وَ عَدَاوَه فِی الجَاهِلِیَهِ فَأَلَفَ اللَهُ بَینَ قُلُوبِهِم - وَ نَصَرَ بِهِم نَبِیَهُ ص فَالَذِینَ أَلَفَ بَینَ قُلُوبِهِم هُمُ الأَنصَارُ خَاصَه».

سوگوارانه گاهی مشاهده می‌کنیم ندای تفرقه از حلقوم برخی افراد معلوم‌الحال آنچنان بر می‌خیزد که جان و مال و ناموس سایر مسلمانان به خطر می‌افتد. این افراد یا لیدر یک هیئت مذهبی‌اند و یا افرادی که خود را عالم دهر می‌نامند و جمعیت زیادی را به فریب، در پشت سر خود ساماندهی کرده‌اند، اما در عمل آب به آسیاب دشمن می‌ریزند و خواسته و ناخواسته در راستای سیاست‌های آنان رفتار می‌کنند؛ این افراد خود را پیرو عترت و شیعه جعفری می‌نامند، اما تعصبات خشک مذهبی آنها سبب می‌شود تا به مقدسات سایر مذاهب توهین کنند؛ این در حالی است که در زمان ائمه علیهم‌السلام به ویژه از عصر امام باقر علیه‌السلام به بعد، رویکرد آن انوار مقدس با غیر شیعه بسیار مسالمت‌آمیز بود. ایشان حتی شیعیان خویش را دعوت به رعایت ادب، اخلاق و خویشتن‌داری می‌کردند و شاگردانی نیز در راستای محاجه با مخالفان تربیت می‌کردند. امام صادق علیه‌السلام ضمن توصیه‌هایی می‌فرمود «هر یک از شما که در دین خود پارسا و راستگو و امین و خوش‌اخلاق باشد، مردم با شگفتی می‌گویند: این ادب جعفری است و این مایه سرور و شادمانی من است و اگر بر خلاف این برنامه رفتار کند، نکوهش و عار آن به من می‌رسد که با مسخره و استهزا می‌گویند: ادب جعفری بهتر از این نیست؛ قِیلَ هَذَا جَعفَرِی فَیَسُرُنِی ذَلِکَ وَ یَدخُلُ عَلَیَ مِنهُ السُرُورُ وَ قِیلَ هَذَا أَدَبُ جَعفَر وَ اِذَا کَانَ عَلَی غَیرِ ذَلِکَ دَخَلَ عَلَیَ بَلَاؤُهُ وَ عَارُهُ وَ قِیلَ هَذَا أَدَبُ جَعفَر.» این سخنان از باب تقیه نبود بلکه در آن زمان مرز شیعه و سنی بسیار مشخص بود.

حجت الاسلام دکتر سید عبدالله حسینی، مؤسس مرکز اسلامی "باب العلم" در ژوهانسبورگ در گفت‌وگو با تسنیم با تأکید بر اهمیت وحدت در سیره عترت گفت: پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه علیهم‌السلام منادیان وحدت بودند و در عصری که اکثر جامعه مسلمانان را اهل سنت تشکیل می‌دادند، با رفتار زیبای خویش، زمینه‌های آشنایی آنها را با فضائل عترت فراهم می‌آوردند.

وی افزود: تعامل داشتن با مسلمانانی که سالها در فضای اموی غوطه‌ور شده بودند و در واقع فرهنگشان مبتنی بر اسلام اموی شکل گرفته بود، کاری بسیار دشوار بود. ائمه علیهم‌السلام با خلاق زیبای خود ایشان را به حب عترت کشاندند و اگر اهل سنت عزیز ما به حرم‌های مطهر اهل بیت تشریف می‌برند، به واسطه تلاش‌های وحدت‌بخش ائمه به ویژه امام صادق علیه‌السلام بود.

حجت‌الاسلام حسینی سیره امام صادق علیه‌السلام در برخورد با مخالفان را از الگوهای بارز مسلمانان در موضوع وحدت دانست و گفت: امام هم با عنصر علم و هم عنصر اخلاق، زمینه‌های جذب سایر مسلمانان به آستان عترت را فراهم آورد. تشکیل محافل علمی و جلسات مناظره با سایر مکاتب فکری سبب شد اندیشمندان از سرتاسر جهان اسلام به حضور آن حضرت شرفیاب شوند و از علم بیکران امام بهره ببرند.

انتهای‌پیام /