موسیقی ایران با وجود او جنبه علمی پیدا کرد

لیلا ضامنی: «علینقی خان وزیری» یا «کلنل وزیری» را پدر موسیقی نوین ایران می دانند، او 92 سال عمر کرد و در این عمر پربار خدماتی به موسیقی ایران عرضه کرده که کمتر هنرمندی آن را به موسیقی ایرانی عرضه کرده است؛ علی نقی خان وزیری به خاطر سال‌ها خدمت در ارتش و رسیدن به درجه سرهنگی یا همان کلنلی، به کلنل وزیری مشهور شده بود، اما او عاشق موسیقی بود و بین نظامی‌گری و کار موسیقی سرانجام موسیقی را برگزید. باید گفت خدمات علینقی خان وزیری نقطه عطفی در تاریخ موسیقی ایران است که از آن جمله می توان به ترویج نت نویسی یا آوانگاری در موسیقی ایران که تا پیش از آن در موسیقی ایرانی مرسوم نبود و تأسیس مدرسه عالی موسیقی و تربیت شاگردانی چون ابوالحسن خان صبا، روح‌الله خالقی، موسی معروفی و اسماعیل مهرتاش اشاره کرد؛ در واقع «کلنل وزیری» نخستین موسیقیدانی بود که ردیف موسیقی ملی ایران را به نت نوشتند و پایه‌گذارو راهگشای موسیقیدانان بعدی در این زمینه بودند. کلنل وزیری در نوازندگی تار و آهنگسازی بسیار چیره‌دست بود؛ «دخترک ژولیده»، «دو عاشق» و «سمفونی نفت» از معروف‌ترین آثار این آهنگساز و موسیقیدان ایرانی است. در سال های اخیر مقبره کلنل وزیری پدر موسیقی نوین ایران به دلیل فراموشی و غفلت دولت بی توجهی متولیان امر هنر به خصوص خانه موسیقی و خانه هنرمندان به مخروبه‌ای بدل شده بود توسط «بهنام موحدان» هنرمند و هنر دوست و به کمک اهالی هنر بازسازی شد و سردیس استاد در این مقبره قرار گرفت. قرار است آیین بزرگداشت «کلنل وزیری» پدر موسیقی نوین ایران ساعت روز پنج شنبه 14 مهرماه با حضور بزرگان موسیقی ایران در فرهنگسرای اندیشه برگزار شود؛ برگزاری این بزرگداشت به مناسبت یکصد و سی و ششمین زادروز این استاد برجسته موسیقی بهانه ای شد تا با «میلاد کیایی» نوازنده سنتور، آهنگساز و مدرس موسیقی به گفتگو بنشینیم که در زیر می آید:

خدمات «کلنل وزیری» به موسیقی ایرانی ارزشمند است، چگونه باید این خدمات را به نسل جوان که کمتر ایشان را می شناسند آشنا کرد؟

بسیار خوشحالم که در مورد مرد بزرگ موسیقی ایران که یک مرد تکرار ناپذیر در عرصه موسیقی ایران است صحبت می کنید، «کلنل وزیری» نقطه عطفی در موسیقی ایران است و باید موسیقی ایران را به دو بخش بخش قبل از کلنل وزیری و بعد از کلنل وزیری تقسیم کرد؛ ایشان تاثیر زیادی بر موسیقی ایران داشتند و خدمات ارزشمندی انجام دادند. در واقع «کلنل وزیری» اولین کسی بودند که هنرستان موسیقی را در تهران تاسیس کردند و سپس در شهر رشت، بهشت ایران هنرستان موسیقی را راه انداختند و مدیریت آن را به استاد «ابوالحسن خان صبا» می دهند و شاگردان زیادی تربیت کردند آنها از موسیقی مناطق محلی گیلان الهام گرفتند و نقش عمیقی در موسیقی کلاسیک ایران داشتند، استاد صبا، روح الله خالقی که موسیقی گلها مدیون آثار موسیقی ایشان است و آثاری که «بنان» خواننده خوش آوا و اسطوره خواند همه از ساخته های شاگردان کلنل وزیری است؛ خوشحالم که از این مرد بزرگ یاد می شود؛ به همت یک مرد نازنین و هنردوست که به کارهای هنری می‌پردازند. مقبره وزیری که در طول سالیان حالت فرسودگی پیدا کرده بود، بازسازی شد و تحولی در آنجا ایجاد شد. در مورد کلنل وزیری نمی شود در چند کلمه حرف زد باید در مورد ایشان کتاب ها نوشته شود و سمینارها برگزار شود. متاسفانه باید خبری به شما بدهم متاسفانه دانشجویان سال سه و چهار اغلب می گویند اسم کلنل وزیری را نشنیدم و شناخت چندانی از این مرد بزرگ ندارند و آنها مقصر نیستند.

بیشتر بخوانید:

موسیقی برای موسیقی و موسیقی در محافل، باب میلِ ابتهاج نبود

آیین بزرگداشت پدر موسیقی نوین ایران برگزار می‌شود

مقصر اینکه دانشجویان موسیقی یا جامعه امروز کلنل وزیری را نمی شناسند چیست؟

یکی دلیل اش این است که رادیو فرهنگ که می خواهد فرهنگ پروری کند و آهنگی که پخش می کند می گوید این آهنگ که شنیدید با صدای فلان خواننده بود اما نمی گوید پدید آورنده این اثر چه کسی بود یا آهنگساز چه کسی بود؛ این باعث می شود مردم شناختی از این استاد نداشته باشند. در این چهل و اندی سال کمتر دیدم رادیو و تلویزیون نامی از کلنل وزیری ببرند آنها فقط از چند آهنگسازی که به لطف انقلاب شناخته اند نام می برند؛ یا از آثار روح الله خالقی که شاگرد کلنل وزیری به ندرت نام می‌برد همین باعث می شود جوانان شناخت کمتری از ایشان پیدا کنند.

«کلنل وزیری» چه نقشی در نت نویسی یا آوانگاری در موسیقی ایران داشتند؟

آوانگاری یا نت نویسی قبل از استاد وزیری بزرگانی بودند که خدمات فرهنگی به موسیقی کردند اما وزیری نقطه عطفی در این رهگذر بودند. عده ای از نظامیان که در ارتش خدمت می کردند نت را از غرب می آورند ولی وزیری نقطه عطفی در آوانگاری موسیقی ایرانی بود قبل از آن نوازندگان با نت آشنایی نداشتند و شفاهی و حسی کار می نوشتند و در واقع کلنل وزیری با هنرستانی که تاسیس کرد نت نویسی و آوانگاری را اشاعه دادند و شاگردانی را تربیت کرد که سرآمد موسیقی ایران هستند؛ استاد صبا شاگرد کلنل وزیری شاگردان زیادی تربیت کرد؛ وقتی از استاد «تجویدی» صحبت می کردیم می گفت افتخار من شاگردان استاد صبا بودن است یا «همایون خرم»، «حبیب الله بدیعی» و «فرامرز پایور» هر کدام اسطوره بودند ولی سر نخ همه اینها استاد وزیری بود که استاد صبا را در تاریخ ایران تحویل جامعه موسیقی می دهند.

نقش «کلنل وزیری» در مرسوم کردن آهنگسازی به شیوه غربی در موسیقی ایرانی چه بود؟

تا قبل از «کلنل وزیری» موسیقی ملی شفاهی و سینه به سینه انتقال پیدا کرد ولی کلنل وزیری آوانگاری و نت نویسی را اشاعه دادند و از آن به بعد نوازندگانی متکی به بداهه نوازی و شفاهی و سینه به سینه نبود و جنبه علمی پیدا کرد. ردیف های موسیقی ایران را صبا برای سازهای مختلف مکتوب کرد و سرنخ همه اینها به «کلنل وزیری» می رسد که موسیقی ما را مدون کردند؛ تا قبل از ایشان مرسوم نبود از صد موسیقیدان ایران یکی این شکلی بود سرنخ تمام تکنیک و این فن آوانگاری خود کلنل وزیری هستند.

5555