میوه کاکتوس | خواص، عوارض و نحوه مصرف آن

میوه کاکتوس

میوه کاکتوس یا گلابی خاردار (Prickly pear) نام متعارف میوه‌ای است که بالای برگ‌های کاکتوس نوپال (Nopal Cactus) رشد می‌کند. تابه‌حال حدود 200 گونه مختلف از این کاکتوس در شمال و جنوب آمریکا پیدا شده است. برخی از گونه‌های این کاکتوس میوه می‌دهند اما تنها برخی از آنها خوردنی هستند. متداول‌ترین گونه میوه کاکتوس که خوردنی باشد و در آشپزی هم کاربرد داشته باشد، مربوط به گونه «O. ficus-indica» است که به عنوان «انجیر هندی» (Indian Fig Opuntia) شناخته می‌شود.

نوپال که بیشتر به عنوان میوه کاکتوس شناخته می‌شود، طعمی شبیه هندوانه و آدامس بادکنکی دارد. می‌توان پوست این میوه را کند و آن را به صورت خام خورد. میوه کاکتوس بیشتر مصرف خوراکی و درمانی دارد. برخی داروهای مکمل نیز از خواص این میوه بهره برده‌اند و به شکل قرص، کپسول یا شربت عرضه شده‌اند. حامیان میوه کاکتوس از قدرت این میوه برای درمان برخی مشکلات و بیماری‌ها مثل دیابت، خستگی، خماری، فشار خون بالا، کلسترول بالا، بزرگی پروستات، کمک به کاهش وزن، افزایش بهره‌وری حرکات ورزشی و بهبود سلامت کبد یاد کرده‌اند.

نکته جالب درباره میوه کاکتوس این است که این میوه درست روی برگ‌های خاردار کاکتوس رشد می‌کند که از مقاوم‌ترین نوع کاکتوس‌ها به شمار می‌رود. میوه کاکتوس به شکل بیضی است و رنگ آن بین زرد و سبز روشن تا نارنجی، صورتی و قرمز متغیر است. بسته به گونه میوه و درجه رسیدگی آن، این رنگ‌ها متفاوت خواهد بود. اگرچه در ابتدا کاکتوس‌ها در آمریکا روییده‌اند، این گونه کاکتوس و میوه آن در دیگر نقاط دنیا مثل مصر، مراکش، اروپا و خاورمیانه نیز یافت می‌شود.

ارزش غذایی میوه کاکتوس

میوه کاکتوس جدا از اسم، ظاهر و اصالت غیرمعمولی که دارد، دارای ترکیب مواد مغذی خاص از جمله مقدار زیاد ویتامین C، گروه خانواده ویتامین B، منیزیم، پتاسیم، کلسیم، مس و فیبر غذایی است (منبع: پایگاه اطلاعاتی کتابخانه ملی کشاورزی آمریکا). در رابطه با ترکیبات آلی، میوه کاکتوس سرشار از زردینه‌ها، پلی فنول ها و بتالین‌ها است که تأثیر مثبتی روی سلامتی دارند.

خواص میوه کاکتوس؛ 11 خاصیت شگفت‌انگیز

از دیگر خواص میوه کاکتوس می‌توان به تقویت سیستم گوارش، پایین آوردن ریسک ابتلا به دیابت، تقویت سیستم ایمنی و تحریک رشد استخوان ها اشاره کرد. این میوه سرشار از آنتی‌اکسیدان است که به قوی شدن رگ‌های خونی، کاهش ریسک آلزایمر و کاهش التهاب نیز کمک می‌کند. هرکدام از خواص میوه کاکتوس به تفکیک در زیر شرح داده می‌شود.

1. تقویت سیستم ایمنی

تحقیقات لوئیسا تسوریر (Luisa Tesoriere) که در مجله «American Journal of Clinical Nutrition» منتشر شده، بر خوردن میوه کاکتوس به دلیل دارا بودن مقدار زیاد ویتامین C،E و رابطه مثبتش با سم زدایی و فعالیت‌های آنتی اکسیدانی تأکید می‌کند.

در حقیقت، مصرف یک وعده میوه کاکتوس، بیش از یک‌سوم نیاز روزانه بدن به ویتامین C را تأمین می‌کند. ویتامین C که با عنوان اسکوربیک اسید (ascorbic acid) نیز شناخته می‌شود، نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی دارد، محرک تولید گلبول‌های سفید خون است و به عنوان آنتی‌اکسیدان در بدن عمل می‌کند. همچنین ویتامین C نقش مهمی در فعالیت‌های آنزیمی مختلف و سوخت‌وسازی شامل ساخت ماهیچه و استخوان دارد.

2. تقویت استخوان و دندان

کلسیم نقش جدایی‌ناپذیری در ساخت بافت استخوان دارد و میوه کاکتوس حاوی مقدار قابل‌توجهی کلسیم است. با اطمینان از دریافت مقدار کافی از کلسیم، می‌توانید از مشکلات بسیاری، مثل پوکی استخوان و دیگر اختلال‌های استخوانی مرتبط با بالارفتن سن جلوگیری کنید.

3. کمک به هضم غذا

میوه کاکتوس هم مثل سایر میوه‌ها و سبزیجات، دارای مقدار زیادی فیبر غذایی است. بنابراین این میوه می‌تواند به فرایند هضم غذا کمک کند. فیبر با افزایش حجم مدفوع و پاکسازی روده ها، به جذب بهتر غذا در ناحیه گوارشی کمک می‌کند. همچنین در درمان یبوست، نفخ شکم و دیگر مسائل گوارشی مثل زخم معده مؤثر است.

4. حفظ سلامت قلب

ترکیبات متعددی که در میوه کاکتوس وجود دارد، برای سلامت قلب بسیار مفید است. اول از همه، فیبر موجود در میوه کاکتوس باعث کاهش سطح کلسترول LDL (بد) در بدن می‌شود. دوم، مقدار زیاد پتاسیم موجود در این میوه با آرام کردن رگ‌های خونی و کاهش استرس در سیستم قلبی، به کاهش فشار خون کمک می‌کند. در آخر، بتالین موجود در میوه کاکتوس رابطه مستقیمی با تقویت لایه درون‌رگی دارد که باعث کاهش ریسک تضعیف دستگاه گردش خون می‌شود. در مجموع، میوه کاکتوس می‌تواند از تصلب شرایین، بیماری سرخرگ کرونری و سکته قلبی جلوگیری کند.

5. خاصیت ضدسرطانی

به گزارش مجله «The American Journal of Clinical Nutrition» (سال 2004)، میوه کاکتوس دارای مقدار زیادی زردینه، پلی‌فنل و بتالین است. این مواد به‌عنوان ترکیبات آنتی‌اکسیدان عمل کرده و رادیکال های آزاد را پیش از آسیب رساندن به سلول‌های بدن خنثی می‌کنند. علاوه بر این، تحقیقات آزمایشگاهی دیگری نیز نشان می‌دهد که میوه کاکتوس به جلوگیری از رشد تومورها کمک می‌کند؛ با این حال، هنوز به تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است.

6. خاصیت آنتی‌اکسیدانی

آنتی‌اکسیدان موجود در میوه کاکتوس به حفظ سلامت پوست کمک می‌کند و شانس ابتلا به پیری زودرس را پایین می‌آورد. تقویت بینایی، جلوگیری از تحلیل ماهیچه‌ها و بالابردن عملکرد مغز از دیگر خواص این میوه معجزه‌آسا به حساب می‌آید. در آلمان تحقیقاتی صورت گرفته که نشان می‌دهد میزان بالای توکوفرول و بتاکاروتن موجود در میوه کاکتوس، هم برای سلامت پوست و هم چشم مفید است. رادیکال‌های آزاد تاحدی مسئول اکسایش سلول‌های عصبی هستند که در پی آن بیماری‌های متعددی بروز می‌کند. ترکیبات پلی‌فنل با افزایش فعالیت شناختی در ارتباط است.

7. کاهش وزن

مقدار بالای فیبر و تراکم مواد مغذی، کالری کم و چربی اشباع در میوه کاکتوس می‌تواند بدون افزایش وزن، به سلامت بدن کمک کند. به‌علاوه، فیبر و کربوهیدرات می‌تواند جلوی پرخوری بیش‌ازحد را بگیرد.

8. کاهش التهاب

در طب سنتی، میوه کاکتوس را له می‌کردند و به صورت موضعی روی بخش ملتهب بدن قرار می‌دادند. با مصرف خوراکی این میوه، آنتی‌اکسیدان‌ها و مواد معدنی می‌توانند به کاهش التهاب در مواردی مثل التهاب مفصل، نقرس و کشش عضلات کمک کنند. تحقیقی انجام‌شده در دانشگاه دولتی سئول نشان‌دهنده خاصیت ضدالتهابی میوه کاکتوس است. می‌توان این میوه را به‌صورت موضعی در محل نیش حشرات قرار داد. این روش سالیان طولانی مورداستفاده بوده است.

9. پیشگیری و بهبود دیابت

تحقیقات متعددی نشان می‌دهد که میوه کاکتوس این خاصیت را دارد که از پیش‌روی دیابت جلوگیری کند و در درمان آن مؤثر باشد. در تحقیقی منتشرشده در مجله «The American Journal of Clinical Nutrition» مشخص شد، کسانی که به عنوان صبحانه با کربوهیدرات بالا از میوه کاکتوس استفاده کرده‌اند، قند خون و سطح انسولین پایین‌تری پس از صبحانه داشته‌اند. زمانی که از این میوه همزمان با داروهای دیابت استفاده شود، سطح قند خون، بهتر از زمانی تنظیم می‌شود که فرد داروها را به‌تنهایی مصرف کرده است.

10. کاهش سطح پروتئین واکنشی C

به نظر می‌رسد میوه کاکتوس در کاهش سطح پروتئین واکنشی C (نام پروتئینی سنتزشونده در کبد در پاسخ به فاکتورهای آزادشده از ماکروفاژ و سلول چربی است که در موارد التهاب و روماتیسم در خون افزایش می‌یابد) بر نمونه‌های خونی تأثیر مثبتی داشته است.

در این آزمایش، از فاکتورهای دیگر مثل وزن یا سابقه مصرف الکل نام برده نشده است. به‌علاوه، درباره پروتئین واکنشی C در مقیاس تأثیر مصرف الکل به صورت فیزیکی یا عصبی تحقیق نشده است.

11. مقابله با استرس اکسیداتیو

در تحقیق دیگری مشخص شد که میوه کاکتوس می‌تواند با استرس اکسیداتیو مبارزه کند. استرس اکسیداتیو پروسه‌ای بیولوژیکی است که سلول‌های معمولی توسط رادیکال‌های آزاد دچار آسیب می‌شوند و ریسک ابتلا به بیماری‌های وابسته به افزایش سن (مثل سرطان و تصلب شرایین) را افزایش می‌دهد. در تحقیق دوهفته‌ای که روی 18 متقاضی با وضعیت سلامتی خوب انجام دادند، مشخص شد که مصرف میوه کاکتوس تازه به کاهش استرس اکسیداتیو کمک کرده است. علی‌رغم این یافته‌ها، هیچ نتیجه‌گیری مطلقی مبنی بر کاهش سطح استرس و مصونیت در برابر بیماری‌ها وجود ندارد.

موارد درمانی دیگر

دیگر خواص مصرف میوه کاکتوس هنوز به تحقیقات بیشتری نیاز دارد.

مثلا ادعای تأثیر میوه کاکتوس بر جلوگیری از بزرگ‌شدن پروستات سالم (که به عنوان «هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات» شناخته می‌شود) کمی اغراق‌آمیز است. شواهد ضعیفی مبنی بر بهبود سابقه کلسترول و کاهش سطح تری‌گلیسرید کبد و کاهش ریسک بیماری‌های کبد چرب وجود دارد.

طریقه مصرف میوه کاکتوس

میوه کاکتوس به دلیل دارا بودن مواد مغذی و مفید، هم به روش خوراکی و هم به صورت موضعی مورداستفاده بوده است. در زیر به چند کاربرد آن اشاره می‌کنیم:

میوه کاکتوس می‌تواند به روش‌های مختلفی مصرف شود؛ به صورت خام، پخته، خشک یا به صورت ژله، مربا، آب‌نبات یا به صورت نوشیدنی‌.

سرخ‌پوستان آمریکایی اغلب از میوه کاکتوس در تهیه نوعی نوشیدنی به نام «colonche» استفاده می‌کرده‌اند.

توجه: پیش از مصرف میوه کاکتوس، بسیار مهم است که پوست میوه و خار آن را بگیرید. اگر این کار را انجام ندهید، گلوشید (تیغ‌های ریز) کاکتوس به لب، لثه و گلویتان چسبیده و باعث درد می‌شود.

مقدار مصرف و آماده‌سازی میوه کاکتوس

در ایران میوه کاکتوس در بعضی بازارهای خاص مانند بازار تجریش در دسترس است. این میوه در سوپرمارکت‌های معتبر نیز پیدا می‌شود. آب میوه کاکتوس به صورت تازه یا بسته‌بندی نیز در برخی سوپرمارکت‌های خاص در دسترس است. اگر دچار دیابت، مستعد دیابت یا دارای رژیم کم‌کربوهیدرات هستید، مراقب شکر اضافه‌شده به این نوشیدنی باشید.

مکمل‌های میوه کاکتوس در داروخانه‌ها یا به صورت آنلاین در دسترس است. اگرچه مقدار استانداردی برای مصرف روزانه این مکمل مشخص نشده، دوز 1000 میلی‌گرم در روز، بی‌خطر و مقبول است.

عوارض جانبی میوه کاکتوس

هرچند به صورت عمومی مصرف میوه کاکتوس در مقدار مناسب بدون خطر است، درمورد مصرف طولانی‌مدت آن کمی نگرانی وجود دارد. عوارض جانبی احتمالی مصرف آن شامل تهوع، اسهال، باد شکم، سردرد و افزایش حجم و تعداد دفعات دفع مدفوع می‌شود. از آنجا که میوه کاکتوس سطح قند خون را پایین می‌آورد، مصرف آن همراه با داروهای دیابت توصیه نمی‌شود. این کار باعث بروز هیپوگلیسمی (افت قند خون) می‌شود.

بهتر است پیش از مصرف مکمل‌های دارویی حاوی میوه کاکتوس با پزشک‌تان مشورت کنید. همچنین بی‌ضرر بودن مکمل‌های میوه کاکتوس برای زنان باردار، شیرده و کودکان ثابت نشده و بهتر است صرف طبیعی بودن آن، از مصرف این مکمل خودداری کرد.

سؤالات دیگر

خوردن میوه کاکتوس به مصرف میوه شما تنوع بیشتری می‌دهد. با این حال، به دلیل کمبود تحقیقات معتبر، نباید از این میوه به عنوان روش درمانی ماندنی برای دیابت یا بیماری‌های دیگر یاد کرد.

اگر به مصرف این میوه به چشم روش درمانی مکمل نگاه می‌کنید، حتما با پزشک‌تان مشورت کنید. هرچه پزشک شما اطلاعات بیشتری درباره داروهای مصرفی شما (چه سنتی و چه شیمیایی) داشته باشد، دچار عوارض جانبی یا واکنش‌های کمتری خواهید شد.