نظام‌نامه مداحی در کلام رهبر انقلاب / شرط توفیق مداحان از منظر آیت‌الله خامنه‌ای چیست؟
گروه امام و رهبری خبرگزاری فارس: رهبرانقلاب دیروز در جمع مداحان اهل بیت به ابعاد و زوایای مهمی از مداحی اهل بیت علیهم السلام اشاره کردند. در زیر به مواردی از بیانات دیروز ایشان اشاره میکنیم:
1: مادحِ خورشید مداحِ خود است
رهبرانقلاب در ابتدا فرمودند: مایلم اولاً یادآوری کنم افتخار بزرگ شما را؛ افتخار کنید به این خصوصیت و سعی کنید همه‌ی شما شرایط مداحی این انوار مقدسه را هر چه بیشتر تأمین کنید، هم در خودتان، هم در مستمعینتان.
2: مداحی، امروز، یک هنر ترکیبی است
آیت الله خامنه ای درباره استفاده از آهنگ در مداحی ها فرمودند: معلوم نیست که کُمیت و دعبل و سید حمیری مثلاً با آهنگ میخواندند [یا نه]، اما شعر میگفتند، شعر میخواندند، معارف اهل‌بیت را منتشر میکردند. شما آمده‌اید این را تبدیل کرده‌اید به یک هنر مرکب. مداحی، امروز، یک هنر ترکیبی است.
3: مداحی یعنی چند هنر همزمان: صدای خوش، شعر خوب، محتوای خوب و آهنگ خوب
رهبرانقلاب فرمودند: شما چند هنر را با هم جمع کرده‌اید که مجموع اینها میشود مداحی. صدای خوش؛ این اول. بعد شعر خوب... ممکن است یک شعری خیلی خوب باشد، اما محتوای آن‌چنان برجسته‌ای نداشته باشد یا محتوای درستی نداشته باشد.
رهبرانقلاب در توضیح شعر خوب با محتوای غلط مثالی از شعر صائب تبریزی را آوردند: من یک شعری را از صائب یادداشت کرده بودم که بخوانم؛ میگوید: نسازد لن‌ترانی چون کلیم از طور مأیوسم... نمک‌پرورده‌ی عشقم زبانِ ناز میدانم وقتی که به حضرت موسی فرمودند «لَن تَرانی»، خب دیگر رها کرد؛ این میگوید من مأیوس نمیشوم. قشنگ بود، ولی غلط بود؛ یعنی خدای متعال، ذات اقدس الهی (جل جلاله)، ناز کرده گفته «لَن تَرانی»! نه، «لَن تَرانی»، «لَن تَرانی» است دیگر؛ در کلام خدا مبالغه وجود ندارد.
رهبرانقلاب درباره آهنگ خوب هم فرمودند: آهنگ مفهوم دارد، معنا منتقل میکند؛ یعنی شما اگر چنانچه یک آهنگی را اجرا کنید که لفظ هم نداشته باشد مثلاً بعضی‌ها با حنجره‌شان آهنگ تولید میکنند یا بعضی با این وسایل و سازها آهنگ ایجاد میکنند زبان ندارد، اما معنا دارد، معنایی را منتقل میکند؛ آهنگ این‌جوری است.
4: مداحان ذهن مخاطب را به ادبیات فاخر انس بدهند
رهبرانقلاب درباره رسالت مداحان در حوزه ادبی فرمودند: ذهن مخاطب را عادت بدهید به اینکه با ادبیات فاخر اُنس پیدا کند؛ این به رشد فکری جامعه کمک میکند. من چند سال قبل از این، در همین جلسه اشاره کردم به بعضی از غزلهای صائب (9) که غزلهای عشقی نیست، غزلهای حکمتی است، پُر از حکمت است، شعر هم در نهایت استحکام و زیبایی است؛ [خوب است] اینها را آدم پیدا کند بخواند.
5: مداحی منبر نیست!
رهبرانقلاب فرمودند: در مداحی، علاوه بر معرفت‌آموزی، احساس‌برانگیزی هم هست... خیلی از چیزها را ما پای مدیحه‌خوانی مداحان یاد میگیریم... معرفت‌آموزی دارد، البته در امتداد منبر؛ مداحی منبر نیست؛ یک طبیعت دیگر است، یک حقیقت دیگر است. این مسئله‌ی احساس را نباید دستِ‌کم گرفت. خصوصیت ما شیعیان این است که در تعالیم ما و معرفت‌آموزی ما، از اول تا آخر، احساس وجود دارد، انباشته‌ی از احساس است؛ دیگران کمتر دارند. البته احساس اگر بدون تعقل باشد، فایده ندارد.
6: فرهنگ سازی؛ کاری که مداحان می توانند انجام دهند!
رهبرانقلاب درباره نقش مداحان در اثرگذاری منطق و استدلال و امکان فرهنگ سازی فرمودند: اشکال کار ما در بسیاری از جاها این است که دستور میدهیم، نصیحت میکنیم، استدلال میکنیم، منطق می‌آوریم، اثر نمیکند؛ چرا؟ برای اینکه فضای عمومی فضای متناسب با آنچه ما خواسته‌ایم نیست. من بارها تکرار کرده‌ام «فرهنگ‌سازی»؛ فرهنگ‌سازی یعنی همین کاری که شما میتوانید بکنید. یک جا لازم است فضای کشور فضای استقامت در مقابل دشمن باشد، یک جا لازم است فضای هجوم به دشمن باشد، یک جا لازم است فضای پیروی از دانش و علم باشد، یک روز لازم است فضای تعقل و تدبر باشد؛ فضاسازی باید بشود.
7: شرط توفیق مداحان چیست؟/ اول: داشتن دغدغه‌ی هدایتِ مردم
رهبرانقلاب فرمودند: اگر بخواهید توفیقات نصیب شما بشود، شرط لازم و اولش این است که دغدغه‌ی هدایتِ مردم را داشته باشید. دغدغه ی مداح این باشد که مخاطب خودش را میخواهد هدایت کند، [نه] پول و شهرت و جایگاه اجتماعی و مانند اینها؛ حالا نمیگویم بکلی ماها آن‌جوری نیستیم، آدمهای ضعیفی هستیم، بکلی نمیتوانیم خودمان را برکنار کنیم اما [آنها] تحت‌الشعاع باشد؛ دغدغه‌ی اصلی، هدایتِ مردم باشد.
8: شرط توفیق مداحان چیست؟/ دوم: معرفت‌اندوزی
رهبرانقلاب شرط دوم را معرفت اندوزی معرفی کردند و فرمودند: اگر خود انسان مبانی معرفتی مستحکمی در درون نداشته باشد، بعید است که بتواند در دیگران معرفت ایجاد کند. خودمان را [تقویت کنیم]. شماها جوانید، شماها باحوصله‌اید، شماها وقت دارید؛ مطالعه کنید، کتاب بخوانید؛ هم کتاب شعر، هم کتاب نثر؛ کتابهای شهید مطهری را بخوانید، کتابهای اخلاق را بخوانید، کتابهای حدیث را بخوانید، تفسیر بخوانید. ما تفسیرهای خوبی داریم؛ اگر به عربی هم مسلط نیستید، تفسیرهای فارسیِ خیلی خوبی امروز در دسترس همه هست.
9: شرط توفیق مداحان چیست؟/ سوم: به روز بودن
رهبرانقلاب فرمودند: شرایط جهانی روزبه‌روز دارد تغییر پیدا میکند. به‌روز باشید، [تحلیل] حوادث را در حیطه‌ی ذهن خودتان و در حیطه‌ی فکر خودتان حاضر و موجود داشته باشید. عزیزان من! ما امروز یا مواجه با یک پیچِ تاریخیِ مهم هستیم یا در دلِ یک پیچِ تاریخیِ مهم داریم حرکت میکنیم؛ این دومی شاید درست‌تر باشد. دنیا دارد تغییر میکند، [آن هم] تغییرات اساسی؛ تغییرات اساسی و بزرگ را نمیشود در ظرف یک هفته و یک ماه و یک سال فهمید؛ اینها بتدریج انجام میگیرد. باید مسلط باشید ببینید در دنیا چه دارد اتفاق می‌افتد، در کشور چه اتفاقی دارد می‌افتد.
10: چهار توصیه رهبرانقلاب به مداحان در سال 1399
اول: مداحان محور کار را فرهنگ سازی قرار بدهند: رهبرانقلاب سال 99 در ارتباط تصویری با مداحان فرمودند: من چند توصیه به شما مداحان عزیز دارم. توصیه‌ی اول این است که این وظیفه‌ی بزرگ و سنگینی را که عرض کردیم، جدی بگیرید؛ وظیفه‌ی فرهنگ‌سازی، وظیفه‌ی ترویج، وظیفه‌ی گستردن مبانی فکری و فرهنگی اسلام را جدی بگیرید؛ این بسیار مهم است؛ اساس کار شما این است؛ محور کار را این قرار بدهید.
دوم: قالب مداحی و آن شکل مداحی حفظ بشود: رهبرانقلاب در همان جلسه فرمودند: مداحی و مدیریت هیئت را با بعضی از کارهای مشابهی که اینجا و آنجا انجام میگیرد اشتباه نباید گرفت. قالب مداحی باید حفظ بشود؛ از همه‌ی ابزارهای هنری مذکور که عرض کردیم - صدای خوش، نغمه‌سازی خوش، نغمه‌پردازی خوب - باید در اینها استفاده بشود، لکن از چیزهایی که بیرون از این قالب مداحی است مطلقاً نخواهید استفاده کنید و اجتناب بشود. نگذارید هیئت تبدیل بشود به محیط‌های دیگر؛ هیئت، باید هیئت بماند.
سوم: سعی شود سخنِ متقن گفته بشود: رهبرانقلاب در توصیه سوم فرمودند: آنچه باید گفته بشود، چه سیره، چه تاریخ، چه مطالعات معارفی و توحید و امثال اینها، چه ذکر مصیبت، با اتقان گفته بشود؛ یعنی سخن متقن و محکم و متین گفته بشود. این البته در مورد شعرایی که برای مجالس مداحی شعر میسرایند بیشتر صدق میکند؛ آنها هم بایستی مطالعات معارفی‌شان و تاریخی‌شان بسیار گسترده باشد و سیره و تاریخ و معارف را درست بشناسند.
چهارم: گستراندن ادب اسلامی در جامعه: رهبرانقلاب به عنوان چهارمین توصیه خود در سال 99 به مداحان فرمودند: متأسفانه امروز با گسترش فضای مجازی بتدریج این ادب اسلامی دارد کم‌رنگ میشود. بدزبانی، بدگویی و مانند اینها بایستی در جامعه جمع بشود. امروز بعضی سعی میکنند یا بی‌توجهی میکنند و این در جامعه، بخصوص در بعضی از رسانه‌ها - چه رسانه‌های صوتی، چه رسانه‌های تصویری - و بخصوص در فضای مجازی رو به گسترش است. شما بایستی در بیان خودتان، در شیوه‌ی کار خودتان، به نحوی عمل بکنید که گسترش این [بدزبانی و بدگویی] وجود نداشته باشد. مکتب ائمه (علیهم السلام) و مکتب علوی و فاطمی از این چیزها مبرا است.
11: هیات محل جهاد تبیین است
رهبرانقلاب در سخنرانی سال 1400 در جمع مداحان فرمودند: هیئت جای چیست؟ جای جهاد. هیئت، کانون جهاد است؛ هیئت، کانون جهاد است؛ جهاد فی‌سبیل‌الله، جهاد در راه احیای مکتب اهل‌بیت، مکتب امام حسین (علیه السلام)، مکتب شهادت. خب ائمه (علیهم السلام) چه جور جهادی میکردند؟ ائمه جهاد نظامی که نمیکردند؛ جز معدودی - فقط حضرت امیرالمؤمنین، امام حسن مجتبی و حضرت امام حسین با شمشیر جنگیدند - بقیه‌ی ائمه که با شمشیر نجنگیدند؛ جهادشان چه بود؟ «جهاد تبیین»؛ همین که بنده مکرر تکرار میکنم تبیین یا جهاد تبیین، تبیین کنید، روشنگری کنید. هیئت، محل جهاد تبیین است. به نظر من از این «اَحیوا اَمرَنا» این نکته‌ی بسیار مهم استفاده میشود.
پایان پیام /